Robots
Cookies

Ustawienia cookies

Strona Teraz Środowisko wykorzystuje cookies. Część z nich jest niezbędna do funkcjonowania strony. Inne służą poprawianiu jakości naszych usług.
Więcej  ›
28.03.2024 28 marca 2024

System kaucyjny od podszewki Część 2. Słowacki przepis na wzorcową ustawę o systemie kaucyjnym

Wdrażanie na Słowacji systemu kaucyjnego jest już na ostatniej prostej. Przedstawiamy komponenty regulacji, która może być dobrym punktem odniesienia dla Polski. Minister Kurtyka zapowiedział przedstawienie stosownego projektu w czerwcu 2020 r.

   Powrót       12 grudnia 2019       Odpady   

Słowacki system kaucyjny jest już w zaawansowanej fazie przygotowań. Jak tworzono koncepcję? - Czerpaliśmy z doświadczeń Skandynawii i krajów bałtyckich - mówi Ján Dráb z Instytutu Ochrony Środowiska w Bratysławie(1). - Dlatego też słowacka ustawa o systemie kaucyjno-depozytowym na jednorazowe opakowania po napojach stanowi syntezę wszystkich niezbędnych obszarów zbiorki odpadów opakowaniowych po napojach poprzez system kaucyjny - wyjaśnia. Ustawa wyraźnie określa, na terytorium jakiego kraju obowiązuje system oraz jakie typy opakowań są nim objęte (w przypadku Słowacji to tworzywa sztuczne i metale). Następnie wyznacza zakres produktów, które będzie obejmował system (np. woda mineralna gazowana, niegazowana, napoje, piwo etc.) W dalszej kolejności nakłada na jednostki handlowe czytelny obowiązek związany z organizacją punktów zbiórki oraz wyraźnie określa obowiązki uczestników rynku (producentów, dystrybutorów oraz detalistów) dotyczące naliczania kaucji. Wreszcie, szczegółowo reguluje sposób wyłonienia operatora systemu oraz wymienia katalog obowiązków tego podmiotu.

Pierwsza część artykułu, w której przedstawiamy wskazówki dla ustawodawców, do przeczytania tutaj.

Wyłonienie operatora

W systemie scentralizowanym operatorem jest zazwyczaj niezależna instytucja non-profit, której właścicielami są producenci i dystrybutorzy. Na podstawie przepisów słowackiej ustawy o systemie kaucyjnym, proces wyłonienia operatora jest w pełni transparentny. Obowiązki operatora są bardzo dokładnie wskazane i obejmują: sporządzanie rozliczeń i sprawozdań, pobieranie od producentów opłaty administracyjnej, wypłacanie sprzedawcom opłaty manipulacyjnej za zbiórkę, odbiór zwróconego opakowania z punktów zbiórki, przekazywanie zebranych surowców wtórnych do recyklingu oraz obowiązek przeprowadzenia kampanii informacyjno-edukacyjnej.

Regulacja zawiera również listę obowiązków producentów i importerów wobec operatora. W systemach obowiązkowych producenci zobowiązani są do indywidualnego przystępowania do systemu i wnoszenia opłat administracyjnych. Te opłaty częściowo finansują system, wraz z pulą środków pochodzących z niezwróconej kaucji oraz ze sprzedaży surowców wtórnych.

Ustawa słowacka określa też minimalną wartość kaucji. Zakłada się, że powinna to być kwota wystarczająco motywująca do zwrotu opakowania, ale jednocześnie nie na tyle wysoka, by implikować zachowania zmierzające do różnego rodzaju oszustw. Finalnie o wartości kaucji uznawanej za optymalną decyduje operator systemu, oczywiście nie schodząc poniżej ustawowej stawki minimalnej. W krajach Europy środkowo-wschodniej ta kwota oscyluje na poziomie 10 eurocentów. Im bogatsze państwo/społeczeństwo, tym wartość kaucji jest wyższa.

Minimalne poziomy zbiórki

Przepisy wprowadzające system kaucyjno-depozytowy powinny również określać minimalne poziomy zbiórki, ponieważ immanentną cechą prowadzenia biznesu jest maksymalizowanie zysków i minimalizowanie kosztów, co prowadzi do założenia, że w interesie producentów będzie nieprzekraczanie minimalnych poziomów zbiórki. Co prawda dla opakowań z tworzyw KE określiła już ambitne poziomy recyklingu, ale w przypadku wprowadzenia systemu kaucyjno-depozytowego również dla innych frakcji (metali i szkła), należy podnieść poprzeczkę poziomów zbiórki dla tych materiałów. - Jeśli państwo daje producentom narzędzie, jakim jest wprowadzenie systemu kaucyjnego, a efekty systemu bilansują się na poziomie 40-50 proc., oznacza to, że system nie jest zarządzany efektywnie – podkreśla Saulius Galadauskas, przewodniczący zarządu litewskiego operatora systemu. Oczywistym jest jednak, że ustawodawca powinien dać producentom czas na osiągnięcie wysokich poziomów zbiorki. Na Litwie w pierwszym roku przewidziano minimalny poziom zbiorki na poziomie 54 proc., a w drugim roku – 70 proc.

Regulacje prawne dotyczące kaucji-depozytu wyraźnie określają kary administracyjne za nieprzestrzeganie ustalonych zasad. Np. mogą to być kary nakładane na sklepy, które nie naliczają kaucji do produktów objętych systemem i w ten sposób uzyskują w sposób sprzeczny z zasadami uczciwej konkurencji przewagę konkurencyjną na rynku.

Ustawowe przepisy systemu kaucyjno-depozytowego wskazują także, jakie konkretnie instytucje publiczne są odpowiedzialne za kontrolowanie i monitorowanie systemu. Środki pochodzące z ewentualnych kar nałożonych na uczestników rynku zasilają budżet państwa.

Jak rozpoznać opakowanie?

Należy wprowadzić oznakowanie, które będzie określało, że opakowanie jest objęte systemem kaucyjno-depozytowym. Jak wskazuje praktyka, w każdym z krajów, gdzie obowiązuje DRS, operator wprowadza zastrzeżony znak (symbol), oddzielny dla opakowania zwrotnego i opakowania jednorazowego, który jest informacją pozwalającą konsumentom zidentyfikować produkty podlegające naliczeniu kaucji. Z punktu widzenia operatora dla funkcjonowania systemu kluczowe znaczenie ma jednak kod kreskowy umieszczony na opakowaniu. To właśnie na podstawie kodu kreskowego producent określa w sprawozdaniu, ile takich produktów w opakowaniach trafiło na rynek. Operator zaś wie, jaka ilość opakowań została zwrócona.

W praktyce w większości krajów europejskich posługujących się systemem kaucyjno-depozytowym co do zasady stosowany jest kod kreskowy właściwy dla danego państwa. Wymagają tego operatorzy systemu, aby zminimalizować ryzyko oszustw. W trakcie niedawnego uzgadniania ustawy o systemie kaucyjnym wprowadzanym na terenie Republiki Słowacji, doszło do przełomowej decyzji w tym zakresie. Komisja Europejska wyraziła mianowicie zgodę na wprowadzenie tzw. unikalnego systemu kreskowego już na poziomie ustawowym.

Dobrze skonstruowana ustawa powinna być filarem porządkującym rolę wszystkich interesariuszy systemu i przewidywać możliwe nieprawidłowości. Dla przykładu Estonia, która system kaucyjny wprowadziła już w 2005 r., musiała uszczegółowić swoją regulację o zapis, że jednostka handlowa ma obowiązek przyjęcia i zbiórki takiej liczby opakowań, która jest adekwatna do poziomu sprzedaży. Była to reakcja na przypadki, kiedy do małych sklepików wiejskich przywożono bardzo dużą liczbę opakowań do zwrotu, wielokrotnie większą, niż sprzedaż produktów w tych opakowaniach.

Ustawy wprowadzające systemy kaucyjno-depozytowe wskazują wreszcie datę, od jakiej system będzie obowiązywał. Średnio proces od podjęcia decyzji, poprzez opracowanie studium wykonalności, aż do wdrożenia trwa 2-3 lata (w przypadku małych krajów), zaś w przypadku takich jak Polska czy Francja eksperci szacują, że może to potrwać nawet od 3 do 5 lat.

Michał Kurtyka, Minister Klimatu, odpowiedzialny za gospodarkę odpadami zapowiedział na początku tygodnia, że wprowadzenie kaucji za plastikowe butelki to kwestia miesięcy, a do czerwca zostanie przedstawiona propozycja ustawowa.

Pierwsza część artykułu, w której przedstawiamy wskazówki dla ustawodawców, do przeczytania tutaj.

Katarzyna Zamorowska: Dyrektor ds. komunikacji

Przypisy

1/ Tekst ustawy uzgadniany w KE znajduje się tutaj:
https://www.teraz-srodowisko.pl/media/pdf/aktualnosci/7965-notificaion-draft-2019-SK.pdf

Polecamy inne artykuły o podobnej tematyce:

Pilnie wprowadzić ROP. Apel o przyjęcie ustawy (27 marca 2024)Podniesienie kaucji za szklane butelki do 1 zł. Opublikowano projekt rozporządzenia (25 marca 2024)KPEiK, ograniczenia wycinek i pytania o Nature Restoration Law. Po 100 dniach rządu (21 marca 2024)Nowe narzędzie do wystawiania i obsługi wniosków DPR. Oszczędność czasu, brak błędów i automatyzacja (20 marca 2024)XXIV Targi Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami EKOTECH (18 marca 2024)
©Teraz Środowisko - Wszystkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie i publikacja tekstów, zdjęć, infografik i innych elementów strony bez zgody Wydawcy są zabronione.
▲  Do góry strony