Krajobraz polskich dachów: od nowoczesnych z instalacjami PV po eternit falisty

© tostphoto

Temat azbestu pojawił się na XXI Targach Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami, które odbywały się równolegle z Targami ENEX/ENEX Nowa Energia, w lutym w Kielcach. Razem wydarzenia zgromadziły w tym roku łącznie 8 000 zwiedzających i 176 firm z 14 krajów.

To dobra paralela do rzeczywistości: obok nowoczesnych rozwiązań do wdrożenia, są jeszcze stare problemy do rozwiązania. A może by tak potraktować wymianę dachu z eternitu jako bodziec do zamontowania instalacji OZE? Może i ten temat, mądrze pomyślany, mógłby okazać się dźwignią inwestycyjną?

Pierwszy krok: inwentaryzacja

Z zestawienia, jakie widnieje w bazie azbestowej⁽¹⁾, wynika, że zostało zinwentaryzowanych ok. 8,2 mln ton wyrobów zawierających azbest, z czego unieszkodliwiono nieco ponad 1 mln ton, a do unieszkodliwienia pozostało jeszcze 7,1 mln ton. Przy czym trzeba zauważyć, że inwentaryzacja nie jest jeszcze skończona. Zaś Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 stanowi, że to właśnie do 2032 r. Polska powinna być krajem wolnym od azbestu. Na pozór wydaje się, że jest jeszcze dużo czasu, ale może się to okazać złudne.

Jak wygląda rynek? - Zauważam, że wiele postępowań z zakresu przeprowadzania inwentaryzacji i unieszkodliwiania wyrobów z azbestu wygrywają firmy, które oferują wręcz dumpingowe ceny, zupełnie nieodpowiadające realnym kosztom wykonania takiego zlecenia. Pytanie nasuwa się samo: jaka jest jakość takich usług? Niestety w Polsce, w przeciwieństwie do innych krajów UE, nie istnieje certyfikacja dla tych prac ograniczająca ryzyko przystąpienia do nich wykonawców, którzy nie gwarantowaliby odpowiedniej wiedzy i technologii – wyjaśniał podczas swojej prelekcji na konferencji towarzyszącej Ekotech pt. "Dokumentacja i opracowania dla podmiotów gospodarczych i samorządów – porady i doświadczenia" Jakub Smakulski, członek Zarządu Ekolog.

A jak czytamy w „Poradniku dla Zamawiających usuwanie azbestu⁽²⁾”: „Azbest jest rozpowszechnioną w budownictwie substancją rakotwórczą a prace demontażu powodują znaczący wzrost zagrożenia, szczególnie w sytuacji nieprawidłowych czynności przed, w trakcie i po zakończeniu robót. Wymagają one specyficznych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) i technologii oraz szczególnej staranności”.

Skąd wziąć finansowanie?

Usuwanie azbestu można sfinansować samemu albo strać się o wsparcie z gminnych programów lub innych dotacji. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) uruchomił program priorytetowy pn. "Ogólnopolski program finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest”, który jest realizowany od 2019 do 2023 roku, przy czym: podpisywanie umów jest przewidywane do 31.03.2023 r., a wydatkowanie środków przez beneficjenta do 15.11.2023 r. Program pilotażowy, który obowiązuje od 12 czerwca 2019 r., za cel stawia sobie „wzrost ilości unieszkodliwionych odpadów zawierających azbest”. Stopień realizacji celu programu jest mierzony za pomocą wskaźnika osiągnięcia celu pn. Masa unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych lub materiałów zawierających azbest (Mg), a jej planowana wartość to co najmniej 285 715 Mg. Do ustalenia między NFOŚiGW a wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW) po rozpoznaniu faktycznego zapotrzebowania na środki. (Środki NFOŚiGW – 100 mln zł w latach 2019–2023).

- Od lat powtarzam, że kwoty dofinansowania publicznego na cel usuwania i unieszkodliwiania wyrobów z azbestu są zbyt niskie. Dobrze obrazuje to najnowszy program priorytetowy NFOŚIGW, który z własnych środków chce przeznaczyć na ten cel 100 mln zł w okresie 2019-2023, co jest kroplą w morzu potrzeb. Póki co, z obecnym tempem unieszkodliwiania eternitu, nie mamy szans na definitywne uwolnienie Polski od azbestu w 2032 r. - stwierdza Jakub Smakulski

Problem jest złożony

Problem jest o tyle złożony, że gros dachów z eternitu dotyczy budynków gospodarczych, których stan pozostawia wiele do życzenia. Demontaż i utylizacja to jedno, a sfinansowanie nowego dachu to drugie i nikogo nie można do takiej inwestycji zmusić. Nawet najbogatsza gmina w Polsce - Kleszczów - nie zdecydowała się na dofinansowywanie nowych pokryć dachowych, ani nawet ich demontażu. To co dopiero mówić o innych gminach, przy czym na mapie azbestowego zagęszczenia to wschodnia ściana kraju przoduje.

- Gmina Kleszczów z własnych środków już od około 20 lat w sposób stały i ciągły zapewnia swoim mieszkańcom bezpłatny odbiór i utylizację zdemontowanego azbestu. Taka polityka doprowadziła do tego, że problem azbestu w gminie jest nieco mniejszy, niż w innych – wyjaśnia w rozmowie z redakcją Marta Kapusta, inspektor ds. gospodarki odpadami w Urzędzie Gminy w Kleszczowie.

Wskazała, że Rada Gminy rozważała także dotowanie demontażu i ewentualnie dofinansowywanie nowych pokryć dachowych, z uwagi jednak na wiele aspektów, m.in prawnych i ekonomicznych, nie zdecydowano się jednak na tę formę dotacji. Dofinansowanie na demontaż można uzyskać z WFOŚiGW, ale z relacji osób, które się o nie ubiegały, wynika, że procedura jest dość skomplikowana i decydowali się na nią głównie właściciele posesji przeznaczonych do rozbiórki.

- W naszej gminie wprowadziliśmy zasadę, że dofinansowanie na termomodernizację czy urządzenia ograniczające emisje zanieczyszczeń (np. ogniwa fotowoltaiczne) dostaną wyłącznie nieruchomości bez pokryć dachowych zawierających azbest. W taki sposób zachęcamy właścicieli do jednoczesnego pozbycia się eternitu - skonkludowała Marta Kapusta.

Konkurs Azbest 2020!

Z kolei Ministerstwo Rozwoju ogłosiło konkurs, który jest skierowany do jednostek samorządu terytorialnego, w ramach którego również będzie można pozyskać dotacje na działania edukacyjno-informacyjne i inwentaryzację wyrobów zawierających azbest. Oferty należy składać według wzoru, zgodnie z Regulaminem Konkursu, na adres Ministerstwa Rozwoju, Departament Gospodarki Niskoemisyjnej, w terminie do 31 marca 2020 r . Regulamin konkursu znajduje się tutaj.

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji