Prof. Szymon P. MalinowskiPracownik Uniwersytetu Warszawskiego
Teraz Środowisko: Czy w Polsce odczuwamy dziś zmiany klimatu?
Prof. Szymon Malinowski: Odczuwamy, ale nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę. Wiele zjawisk wydaje się nam normalnych, bo przyzwyczailiśmy się do nich w ostatnich latach, a tak naprawdę odbiegają one od polskich warunków klimatycznych. Jest cieplej: zarówno latem, jak i zimą. W zimie na wielu terenach nie zalega już pokrywa śnieżna, zanikły więc zjawiska związane z roztopami, jak np. powodzie roztopowe. Równocześnie maleją nam zasoby wodne, gdyż to w pewnej mierze wody roztopowe pozwalają utrzymać odpowiedni poziom wód gruntowych. Występujące latem nawalne ulewy, prowadzące do podtopień i powodzi, cechują się dużą ilością opadu w krótkim czasie i na ograniczonej powierzchni. Większość tej wody szybko spływa i jest odprowadzona do morza. Na razie wciąż mamy wodę w kranach, ale coraz częściej brakuje jej do zastosowań rolniczych i przemysłowych.
TŚ: Do tego dochodzą coraz częstsze susze.
SM: Tak, mamy coraz więcej fali upałów, które gwałtownie narastają, szczególnie w miastach. Tereny zurbanizowane są coraz mniej zielone, wycinamy ogromne ilości drzew, powstaje coraz więcej budynków. Ograniczamy naturalną retencję, budynki i betonowe powierzchnie bardzo się nagrzewają – i tworzą się miejskie wyspy ciepła. Klimatyzacja zwiększa zużycie energii oraz podwyższa temperaturę na zewnątrz, która w czasie upalnych nocy często nie spada już poniżej 20 st. C. Wszystko to ma duże konsekwencje dla zdrowia ludzi.
Częściej obserwujemy też w Polsce zjawiska ekstremalne: porywiste wiatry dochodzące do 150 km/h, burze, nawałnice. Nie są one jeszcze regularne, ale istnieje duże prawdopodobieństwo, że ich częstotliwość i gwałtowność będzie się wzmagać. Ponieważ zjawiska te nie dotknęły jeszcze dużych skupisk ludzkich, nie przywiązujemy do nich większej wagi.
TŚ: Kto będzie najbardziej poszkodowany przez zmiany klimatu?
SM: Zmiany klimatu zawsze odczuwane są w pierwszej kolejności przez rolników. Niestety, rozwój współczesnego rolnictwa, promującego wielkoobszarowe monokultury, degradującego gleby i używającego olbrzymich ilości nawozów sztucznych, tylko wzmaga wszystkie negatywne zjawiska. Wyczerpywanie się zasobów wodnych czy susze wpływają na jakość i ilość plonów, te zaś mają znaczenie dla ich konsumentów, czyli wszystkich ludzi.
Zmiany klimatu widać w leśnictwie, gdzie mamy do czynienia z wymianą drzewostanu na gatunki lepiej dostosowane do wyższych temperatur.
Susze i zmniejszanie się zasobów wodnych mają także wpływ na przemysł, z energetyką na czele. Woda niezbędna jest do chłodzenia elektrowni, a jej brak lub zbyt wysoka temperatura mogą prowadzić do ich zatrzymania. To może oznaczać olbrzymie straty dla całej gospodarki.
TŚ: Czy społeczeństwo zaczyna być świadome tych zagrożeń wynikających ze zmian klimatu?
SM: Większość ludzi słyszała już o zmianach klimatu, ale nie zdaje sobie sprawy z powagi sytuacji. Przeciętny człowiek mało przebywa na świeżym powietrzu, zapasy żywności czerpie ze sklepu, a woda leje mu się z kranu – i nie doświadcza całego skomplikowanego łańcucha lokalnych i globalnych powiązań. Nie widzi związku między kurczeniem się pokrywy lodowej na Grenlandii, pożarami w Australii a suszą w Polsce; nie rozumie, że klimat to system podtrzymywania życia na naszej planecie. Kiedy zmienia się klimat, wszystko musi się zmienić. Jedynym sposobem na zapewnienie nam przeżycia jest ograniczenie zmian - a do tego konieczna jest dogłębna edukacja, obejmująca sfery polityczne i gospodarcze oraz obywateli. Cała nadzieja w rozumie.
Prof. Malinowski gościł na Teraz Środowisko także w wywiadzie: Jesteśmy blisko wyzwolenia naturalnych emisji gazów cieplarnianych, których nie będziemy w stanie zatrzymać.
Rozmawiała Marta WojtkiewiczDyrektor francuskiego Actu-Environnement i założycielka Teraz Środowisko
Tekst został opublikowany w jubileuszowej publikacji Ochrona środowiska w Polsce. Perspektywy najbliższych lat. Zachęcamy do zapoznania się z jej pełną treścią!
