Co składa się na sukces fińskiego systemu kaucyjnego?

© Palpa

W Finlandii już w 1950 r. powstał system zwrotu butelek. W pierwszej fazie system służył do recyklingu szklanych butelek, które były myte i ponownie napełniane. W 1996 r. powstaje Suomen Palautuspakkaus Oy (Palpa) do zarządzania systemem zwrotu puszek aluminiowych, a w 2008 r. system uzupełniono o butelki PET. Obecnie większość opakowań na rynku to opakowania jednorazowego użytku.

Czytaj: System kaucyjny w Polsce? Polacy są na tak!

Polityka państwa w zakresie opakowań

Jak wyjaśnia Tommi Vihavainen, dyrektor ds. obsługi producentow oraz komunikacji w PALPA, w Finlandii obowiązuje regulacja, która stanowi, że za opakowania napojów należy zapłacić podatek od opakowań w wysokości 0,51 euro za litr. Producenci i importerzy opakowań na napoje mogą jednak zostać zwolnieni z tego podatku, pod warunkiem przyłączenia się do systemu kaucyjnego zatwierdzonego i kontrolowanego przez Urząd ds. Środowiska przy Ministerstwie Środowiska Finlandii. Fiński Urząd Podatkowy regularnie i gruntownie kontroluje listę zgłoszonych do systemu kaucyjnego produktów. System depozytowy w Finlandii jest więc systemem dobrowolnym. Ale de facto bardziej opłaca się przystąpić do systemu depozytowego niż zapłacić podatek, lub zorganizować swój własny system recyklingu, bo taką możliwość również dopuszcza prawo.

O minimalnych wartościach depozytów, poziomów recyklingu i obowiązkach sprawozdawczych w systemie kaucyjnym decyduje wspomniany Urząd ds. Środowiska.

Palpa – gigant na fińskim rynku

Najbardziej znaczącym operatorem na rynku jest spółka Suomen Palautuspakkaus Oy, zwana dalej Palpą, która zarządza systemami zwrotu opakowań napojów (50 proc. udziałów właścicielskich ma przemysł napojów, a drugie 50 proc. detaliści). Obowiązki administratora obejmują zbieranie i przekazanie do recyklingu opakowań należących do systemów. Palpa zarządza trzema różnymi systemami zwrotu przeznaczonymi dla różnych rodzajów opakowań: puszek aluminiowych, plastikowych butelek PET i butelek szklanych. Warto dodać, że systemem depozytów zostały objęte także szklane, matalowe i plastikowe opakowania po alkoholach.

Kwota depozytu

Tommi Vihavainen wskazał, że w Palpa zarejestrownych jest 2286 produktów w kategorii puszki szklane, 2855 w kategorii butelki PET i 16701 produktów w opakowaniach szklanych. Rejestracja nowych produktów jest bardzo prosta, trwa nie dłużej niż 2 tygodnie. Na cenie produktu objętego systemem depozytów jest to wyraźnie rozróżnione: oddzielnie podana jest cena produktu i cena depozytu (czyli cena depozytu nie jest wliczona w cenę produktu).

Jako składowe tego sukcesu Vihavainen wskazał: dobrze zbilansowana wysokość depozytu (w Polsce używamy określenia kaucja lub depozyt), bardzo duża liczba produktów objętych systemem, prosty i wygodny dla konsumenta system (dostępne punkty zbiórki) i społeczne przyzwyczajenia/nawyki wypracowane przez lata.

Czytaj: System kaucyjny od podszewki Część 2. Słowacki przepis na wzorcową ustawę o systemie kaucyjnym

Ile kosztuje członkostwo w Palpa?

Dla każdego rodzaju opakowań (butelki szklane, butelki plastikowe i puszki aluminiowe) istnieje oddzielny system zwrotu z osobną opłatą za udział w systemie (opłata za każdą sztukę opakowania). Ponadto za produkty płacone są jednorazowo opłaty rejestracyjne. Wszystkie produkty w systemie muszą być opatrzone specjalnym kodem kreskowym, przy czym dla puszek i PET obowiązują kody krajowe, a dla szkła dopuszczalne są zarówno kody krajowe, jak i międzynarodowe. Każdy system zwrotu (puszka, PET, szkło) ma własny cennik i zestawienia zysków i strat. Nie ma subwencji między podsystemami. Pozyskane środki są wykorzystywane na administrację systemu recyklingu i inne wydatki operacyjne. Palpa jest spółką non-profit z rocznym obrotem sięgającym 80 mln euro. Zatrudnia 13 osób, bo strategia działania spółki oparta jest na outsorcingu. Daleko idący outsorcing jest jednym z gƚównych powodów, dla których stawki oplat dla producentów są znacząco wyższe niż u sąsiadów w Szwecji, Norwegii i krajach bałtyckich, gdzie operator systemu zarządza i eksploatuje własnymi centrami logistycznymi.

Ekoprojektowanie opakowań na napoje w Finlandii© Polskie Stowarzyszenie Zero Waste

Jako kluczowe wyzwania z punktu widzenia operatora systemu Tomi Vihavainen wskazał, że większość kosztów systemu zwrotów związana jest z obsługą i logistyką systemu. Wielkim wyzwaniem jest mała gęstość zaludnienia w Finlandii (co ma wpływ na wolumeny odbieranych opakowań z różnych lokalizacji i duże odległości transportu). Dlatego Palpa w kilku lokalizacjach w Finlandii wdrożyła system oparty o stacje prasowania i belowania materiału. Obowiązuje zasada, że materiał jest zagęszczany i sortowany tak szybko, jak to możliwe od zebrania.

Finlandia inspiruje, czy też Polskę?

Na imponujące poziomy zbiórki w fińskim systemie depozytowym z zazdrością patrzą inne państwa europejskie, tym bardziej, że w Finlandii kaucja obejmuje szeroką gamę produktów, w tym alkohole wysokoprocentowe. Masa zebranych opakowań po napojach ze szkła, plastiku i aluminium jest zatem znacząca. Nic więc dziwnego, że włączenie produktów alkoholowych do wdrażanych właśnie systemów kaucyjnych planują inne kraje, tj. Szkocja, Rumunia i Turcja.

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji