GOZ obrósł mitami i stereotypami. Raport ING obala je konkretnymi argumentami

© gpmax

W raporcie przygotowanym przez ING nt. „Osiem mitów o gospodarce obiegu zamkniętego⁽¹⁾” autorstwa Karola Pogorzelskiego i Leszka Kąska zidentyfikowano konkretne obszary. Oto one.

Mit 1. Gospodarka obiegu zamkniętego to moda, która szybko przeminie

Autorzy raportu odpowiadają, że Nowy Zielony Ład Komisji Europejskiej jest najlepszą odpowiedzią na powyższe twierdzenie. To konkretna strategia zawierająca m.in.: inicjatywy dalszego ograniczenia sprzedaży towarów plastikowych, prawo do naprawy, wzmacnianie rozszerzonej odpowiedzialności producenta, ekoprojektowanie czy zwiększanie zachęt finansowych dla przedsiębiorstw i opracowywanie taksonomii dla zrównoważonych inwestycji.

Czytaj: Wielkie reformowanie systemów ROP w Europie, a co z Polską?

Mit 2. Gospodarka obiegu zamkniętego się nie opłaca

Co prawda jeszcze jesteśmy w fazie, w której produkty ekologiczne bywają droższe, ale właśnie cały szkopuł w tym, żeby było odwrotnie – to też rola GOZ. Autorzy raportu wyjaśniają, że zadali respondentom wprost pytanie, czy priorytetem powinien być wzrost gospodarczy, czy ochrona środowiska. Wyniki są budujące: 61 proc. mieszkańców Europy wskazuje właśnie na ochronę środowiska, w tym połowa w sposób zdecydowany. Pogląd ten podziela 61 proc. Polaków, zaś 24 proc. zdecydowanie. Co ciekawe, spośród respondentów z 14 państw na pytanie: „Czy ochrona środowiska powinna być priorytetem, nawet jeśli spowalnia wzrost gospodarczy” najwięcej odpowiedzi: Zdecydowanie TAK odnotowano w… Rumunii - 54 proc. i Turcji - 50 proc., zaś w Polsce 36 proc. Najsłabszy wynik uzyskały Niderlandy - 14 proc.

Warto przy okazji odnotować, że zarówno Rumunia, jak i Turcja są już zawansowane w proces wdrażania systemów kaucyjnych, co pokazuje, że poparcie społeczne idzie w parze z działaniem władz.

Mit 3. W gospodarce obiegu zamkniętego chodzi głównie o recykling

GOZ jest pojęciem znacznie pojemniejszym niż recykling, choć rzeczywiście recykling ma ogromne znaczenie. W raporcie wskazuje się, że celem gospodarki obiegu zamkniętego jest nie tylko powtórne wykorzystanie odpadów, ale też zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów i dopiero w ostateczności ich przetworzenie. W grę wchodzi wiele elementów tj. zmniejszenie zużycia opakowań i produktów jednorazowego użytku, wydłużenie żywotności produktów (np. AGD i RTV), odpowiedzialna konsumpcja itd.

Mit 4. Zwolennicy gospodarki obiegu zamkniętego postulują bezwzględną eliminację plastiku

Tworzywa sztuczne mają wiele zalet i w wielu przypadkach są po prostu nie do zastąpienia, to fakt nie podlegający dyskusji. Problemem jest zagospodarowanie odpadów. W raporcie przytacza się wstydliwe dane, że w UE tylko 42 proc. odpadów opakowaniowych jest poddawanych recyklingowi (w Polsce jeszcze mniej, bo 35 proc.). Nie chodzi więc o wyeliminowanie plastiku, a odpowiedzialne podejście do pełnego cyklu życia produktów z niego wykonanych.

Mit 5. Gospodarka obiegu zamkniętego wymaga przede wszystkim zmian nawyków konsumenckich

Nawyki i presja konsumentów są ważne, ale to odpowiednie polityki publiczne i instrumenty finansowe mogą sprawić, że gospodarka liniowa zmieni się w cyrkularną. Zresztą gospodarstwa domowe wytwarzają mniej niż 10 proc. wolumenu wszystkich odpadów. Znacznie więcej odpadów wytwarza górnictwo, budownictwo, przemysł i energetyka.

Problem jest w Polsce dobrze rozpoznany, a mimo to są problemy z wdrożeniem odpowiedniego instrumentarium prawnego.

Czytaj: Priority first, czyli dlaczego ubocznym produktom spalania powinno przysługiwać pierwszeństwo

Mit 6. Ludzie nie zmienią swoich nawyków, na przykład co do naprawiania sprzętów

Autorzy wykazali, że przy odpowiednich bodźcach ekonomicznych, zmiana postaw jest możliwa. Przeprowadzono eksperyment w kwestii prawa do naprawy – okazało się, że ludzie będą skłonni naprawiać swoje sprzęty trwałego użytku, jeśli koszt tych napraw będzie niski (najlepiej, żeby nie przekraczał 30 proc. ceny nowego urządzenia) i nie będzie to wiązało się z większym zaangażowaniem.

Mit 7. Polska odstaje od innych krajów we wdrażaniu gospodarki obiegu zamkniętego

Autorzy stwierdzają, że budowa gospodarki obiegu zamkniętego nigdzie na świecie nie jest szczególnie zaawansowana. Mimo iż Polską specjalnością jest energetyka węglowa i smog oraz umiarkowane zaangażowane klimatycznie przywództwo polityczne, to naszą mocną stroną jest to, że nie wytwarzamy tak dużo odpadów jak inne państwa (329 kg per capita w 2018 r., podczas gdy np. w Danii było to 766 kg, a w Niemczech 615 kg). Polska odstaje natomiast od innych państw rozwiniętych pod względem infrastruktury gospodarowania odpadami.

Czytaj: O smogu z medycznego punktu widzenia, czyli dlaczego rak płuc zabija Polaków

Mit 8. Unia Europejska jest osamotniona w budowaniu gospodarki obiegu zamkniętego

UE stara się być liderem, ale jak przypominają autorzy raportu, w 2015 roku grupa G7 – najbardziej uprzemysłowionych państw świata - zawarła tzw. sojusz na rzecz efektywności zasobów. Np. Japonia wyznaczyła sobie 17-proc. cel dla ponownego wykorzystania materiałów do 2020 roku. Również Chiny, już w 2013 r. przyjęły plan przejścia na GOZ, a USA wprowadziły krajowy 50-proc. cel redukcji odpadów żywnościowych do 2030 roku.

Metodologia raportu

W raporcie wykorzystano dane z ostatniej edycji Finansowego Barometru ING. Badanie zostało przeprowadzone w 15 krajach: Polska, Austria, Belgia, Czechy, Francja, Hiszpania, Niderlandy, Luksemburg, Niemcy, Rumunia, Turcja, Wielka Brytania, Włochy, USA i Australia na próbie badawczej 15146 respondentów, w tym 1015 z Polski. Wykonawcą badania był IPSOS.

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji