Francuski konwent obywatelski w sprawie klimatu zrobił swoje. Co dalej stanie się z tymi wnioskami?

© Artur Grom

Jakie były kulisy powołania tego konwentu? Otóż Prezydent Francji, Emmanuel Macron, zapowiedział zwołanie konwentu w czasie protestów żółtych kamizelek, choć ostatecznie rozpoczął on pracę w październiku ubiegłego roku. Konwent tworzy 150 uczestników wybranych losowo, ale wyselekcjonowanych tak, by zapewnić pełną reprezentatywność społeczeństwa francuskiego (patrz ramka obok). Nie można było zgłosić się do udziału. Taki konwent uformował się we Francji po raz pierwszy, ale zasada losowej selekcji sama w sobie nie jest nowa, bo sięga początków samej demokracji w starożytnej Grecji! Wiodące pytanie, nad którym pracował Konwent, brzmi: “jak w duchu sprawiedliwości społecznej zmniejszyć emisje [przyp. red. gazów cieplarnianych] o 40 proc. do 2030 roku? [w porównaniu do 1990 r.]”.

Czytaj: Klimat ma wpływ na całokształt życia i aktywności

Piguła wiedzy plus doświadczenie życiowe

W ciągu 9 miesięcy konwent odbył 7 sesji. Uczestnicy mieli dostęp do 124 ekspertów: naukowców (w tym z IPCC), prezesów firm i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego (organizacji pozarządowych, przedstawicieli ruchu żółtych kamizelek itp.). Zderzeni zostali z różnymi stanowiskami (w tym sprzecznymi) i mieli osądzić to wszystko zgodnie ze swoim doświadczeniem życiowym i przekonaniem. Na tej podstawie sformułować wnioski legislacyjne.

- Biorąc udział w konwencie, wszyscy dostaliśmy policzek w twarz. Zostaliśmy skonfrontowani z ogromną ilością informacji. To naprawdę szczęście, że mieliśmy czas i środki na ich przetrawienie. To zmieniło sposób, w jaki wielu z nas patrzyło na kryzys klimatyczny, a także na nasze zachowania. Pakiet środków, które zalecamy, przyszedł jako odpowiedź na ten początkowy szok – komentuje Amandine Roggeman, jedna z uczestniczek.

A propos budżetu, na organizację i moderację konwentu obywatelskiego przeznaczono kwotę 4 milionów euro (to łączny koszt transportu, zakwaterowania, wyżywienia plus rekompensaty dla uczestniczących obywateli, które były obliczane w taki sam sposób, jak dla obywateli zasiadających w jury francuskiego sądu karnego, tj. 86,04 euro dziennie (1462 euro za cały proces).

Wyniki burzy mózgów

Konwent zaproponował listę 153 rekomendacji, w tym m.in. przeprowadzenie referendum konstytucyjnego dotyczącego dwóch pytań: zmiany artykułu pierwszego francuskiej konstytucji, aby troska o klimat stała się podstawą francuskiego prawa, a także uznania „ekobójstwa” za przestępstwo. Wskazał też na takie kwestię jak:

• obowiązkową poprawa efektywności energetycznej budynków do 2040 r., co oznaczałoby kompleksową renowację 20 milionów budynków,
• zwiększenie dopłat dla pojazdów o niskiej emisji zanieczyszczeń oraz wprowadzenie tanich form pożyczkowych. Wskazano na konieczność "bardzo zdecydowanej” penalizacji pojazdów najbardziej zanieczyszczających oraz zakazu wprowadzania do obrotu nowych pojazdów o wysokiej emisji zanieczyszczeń od 2025 r., a także zwiększenie funduszu rowerowego (dotacje w wysokości 1800 euro dla osób jeżdżących na rowerze do pracy), zakaz używania pojazdów powodujących największe emisje w centrach miast itp.,
• promowanie ekologicznego rolnictwa - całkowite zaprzestanie stosowania pestycydów do 2040 r. i walka z niekontrolowanym rozrostem miast,
• przyznanie priorytetu dla transportu kolejowego. Obejmuje to zmniejszenie podatku VAT na pociągi z 10 proc. do 5,5 proc. oraz przeznaczenie prawie 20 mld euro na modernizację infrastruktury kolejowej,
• wprowadzenie podatku węglowego na granicach UE.

Co dalej?

- Po ruchu żółtych kamizelek i zamrożeniu podatku węglowego, wielu ekonomistów i polityków zastanawiało się, jak Francja może zrealizować swoje cele klimatyczne do 2030 roku. Konwent obywatelski podjął to wyzwanie, proponując pakiet ustrukturyzowanych środków mających na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych – komentuje Quentin Perrier z thinktanku Instytut Ekonomii Klimatu, członek zespołu doradczego Konwentu.

- Propozycje te zawierają szeroką gamę zmian przepisów w zakresie inwestycji, podatków i działań podnoszących świadomość społeczną. Jako całość efekt prac konwentu pokazuje, że możliwy jest postęp w zakresie klimatu bez uszczerbku dla finansów publicznych i bez przeciwstawiania klimatu gospodarce. W rzeczywistości niektóre z tych propozycji mogą stać się ważnymi elementami francuskiego planu odbudowy gospodarki po kryzysie - nie wspominając o ich licznych korzyściach zdrowotnych i społecznych – konkluduje Quentin Perrier.

Prezydent Macron obiecał, że wskazania konwentu wprowadzi dekretami w niezmienionej formie lub podda referendum. Jego odpowiedź na postulaty konwentu poznamy za tydzień - 29 czerwca, czyli dzień po drugiej turze wyborów lokalnych (opóźnionej przez pandemię).

Polska perspektywa

W Polsce o klimatycznym konwencie obywatelskim póki co nie ma mowy, ale kilka dni temu Warszawa zaczęła szukać operatora miejskiego panelu klimatycznego⁽¹⁾ (o jego przeprowadzenie walczył m.in. Młodzieżowy Strajk Klimatyczny). Pandemia przerwała też klimatyczny panel obywatelski we Wrocławiu - został on przeniesiony na jesień.

Czytaj: Czy efekt cieplarniany powoduje burze? Ten w wydaniu MEN wywołał grad komentarzy

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji