© Corona Borealis
Miasta wobec pandemii – to temat jednej z debat wprowadzających Międzynarodowej Konferencji Eco-Miasto 2020. Energia zmian, która odbyła się w dniach 21-25 września br. Podczas wydarzenia poruszone zostały kwestie istotne dla zrównoważonego rozwoju miast, wyłoniono także zwycięzców 7. edycji konkursu Eco-Miasto.
Wpływ pandemii na proces inwestycyjny
Wybuch pandemii miał dwojaki wpływ na transformację miast. Z jednej strony zahamowanie normalnego funkcjonowania, z drugiej jednak – miasta nie wstrzymały procesów inwestycyjnych - wskazywali eksperci zaproszeni do udziału w wydarzeniu. Dwoistość objawiła się m.in. w obszarze miejskiego transportu. - Obserwujemy dwa sprzeczne ze sobą zjawiska. W początkowym okresie pandemia sprawiła, że społeczeństwo wycofało się z ekonomii współdzielenia pojazdów. W kontekście tym widzimy jednak, że włodarze miast przyśpieszają działania zmierzające do poprawy jakości transportu publicznego – zauważył Vincent Carre, car-sharing operations director w Renault, firmie, która finansuje i nadzoruje wiele lokalnych projektów mających na celu zmniejszenie nierówności w dostępie użytkowników do mobilnego transportu.
Dualizm widoczny jest także w obszarze miejskich inwestycji. Choć procesy inwestycyjne póki co nie wyhamowały, ograniczona może być możliwość finansowania w przyszłości. Ryszard Grobelny ze Związku Miast Polskich stwierdził, że to, czy tendencja się utrzyma, zobaczymy dopiero na przełomie roku, gdy przyjmowane będą budżety na 2021 rok. - Istnieje obawa, że zmniejszenie się - nawet nieznaczne, rzędu 2-3 proc. - dochodów w budżetach spowoduje, że wydatki rozporządzane na inwestycje spadną o 20 proc. – stwierdził. O ile mogą spaść dochody samorządów? Jak wynika z badania Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK), spadki dochodów podatkowych z PIT i CIT deklarowane na przełomie czerwca i lipca br. przez samorządy biorące udział w badaniu, sięgały 10-15 proc. Z badania BGK wynika również, że znaczna część samorządów może być zmuszona do ograniczenia wydatków inwestycyjnych, redukcję planuje od około 10 do 30 proc. samorządów.
Efektywność energetyczna
Ważnym czynnikiem w tym kontekście będzie zatem ograniczenie wydatków gmin, spośród których znaczna część przeznaczana jest na wytwarzanie i zaopatrywanie w energię. Jak wynika z danych Międzynarodowej Agencji Energii, choć pandemia przyczyniła się do znacznego zmniejszenia zapotrzebowania na energię, stopniowe znoszenie obostrzeń związanych z COVID-19 ponownie przywróciło na nią popyt. - W czerwcu popyt na energię elektryczną pozostał o 10 proc. poniżej poziomu z 2019 r., w lipcu zaś, zapotrzebowanie na energię elektryczną w większości krajów UE było o około 5 proc. niższe od poziomu z 2019 r. – odnotowała MAE we wrześniowym raporcie statystycznym. W sezonie grzewczym istotne będą także wydatki na ciepło. Tu w sukurs przychodzą m.in. projekty związane z efektywnością energetyczną, takie jak monitoring zużycia mediów czy termomodernizacja miejskich budynków publicznych.
Jak wskazywał Paweł Orlof, prezes zarządu i dyrektor generalny Veolia Energia Warszawa, dzięki zainstalowanym w stołecznych budynkach czujnikom można sterować poborem ciepła i dostosowanie do bieżącego zapotrzebowania. – Łącznie możliwe jest osiągnięcie oszczędności rzędu 9-14 proc. wydatków miesięcznych dla poszczególnych budynków i spółdzielni mieszkaniowych – mówił podczas II dnia wydarzenia. Jeśli zaś chodzi o środki na termomodernizację budynków wielorodzinnych, wraz z zapewnieniem profesjonalnego audytu energetycznego, wspólnoty mieszkaniowe mogą skorzystać z europejskiego programu ELENA. Program jest w Polsce operowany m.in. przez Bank BNP Paribas, który w ramach nagrody specjalnej przyznał wszystkim 10 laureatom 7. edycji konkursu Eco-Miasto wykonanie audytu energetycznego wybranej przez gminę wspólnoty mieszkaniowej.
Inny wymiar konsultacji społecznych
Pandemia oprócz wpływu na wydatki samorządów zmieniła także wymiar miejskich polityk społecznych. Z jednej strony oddalenie, z drugiej… większe zaangażowanie we wzajemną pomoc. – Zbieraliśmy [z mieszkańcami] kremy dla medyków (…), używane komputery, które były odnawiane i przekazywane dzieciom, by mogły uczyć się zdalnie. Chciałabym żeby ten rodzaj więzi i dobrosąsiedzkiej pomocy z nami pozostał – mówiła Ada Walentek, dyrektor generalny Ceetrus Polska, firmy deweloperskiej, która tworzy wielofunkcyjne przestrzenie miejskie.
Skrócenie wzajemnego dystansu znalazło też odzwierciedlenie na linii samorząd-mieszkańcy. - Nagle w miastach dostrzeżono inne mechanizmy rozmowy z mieszkańcami, nagle okazało się że istnieją inne metody niż tradycyjne zwoływanie spotkań konsultacyjnych, na które nikt nie przychodził. Nagle okazało się, że istnieją metody zdalne, i miasta szybko się tego potrafią nauczyć – zauważył Ryszard Grobelny ze ZMP. Jak dodawał, może to stanowić istotny przeskok technologiczny dla małych i średnich miast oraz wejście w nowe narzędzia.
Myśl globalnie, działaj lokalnie
Jak wskazywali eksperci, jednym z wyzwań, przed którymi staną teraz samorządowcy, będzie zainteresowanie większego grona mieszkańców sprawami lokalnymi. Zdaniem Grobelnego, bez lokalnych koalicji mieszkańców nie da się skutecznie przeprowadzić transformacji polskich miast.
- Większość współczesnych wyzwań, kluczowych dla przyszłości naszej cywilizacji, ma globalny zasięg. Nie ma dla nich jednak uniwersalnych rozwiązań, musimy ich więc poszukiwać lokalnie – zauważył podczas swojego wystąpienia Edwin Bendyk, prezes Fundacji Batorego. Przypominał on właśnie o roli mieszkańców miast, których to potrzeby winny stanowić kluczową kwestię w implementacji nowoczesnych rozwiązań. - Porzucić trzeba myślenie o miastach w kategoriach rządzenia nimi, a trzeba przejść do kategorii współtworzenia miejskiej przestrzeni – dodał.
O roli lokalnych polityk miejskich mówiła w swoim wystąpieniu także Anne Girault, ekspert w dziedzinie zmian klimatu i transformacji energetycznej. – Władze lokalne, społeczeństwo obywatelskie, muszą stać na czele strategii przeciwdziałania zmianom klimatu – mówiła. Jako przykłady działań obejmujących wdrażanie miejskich strategii transformacji Ann Girault podawała przyjęty wiosną 2018 r. w Paryżu Plan dla Powietrza, Energii i Klimatu (pełna nazwa dokumentu brzmi: Plan Climat Air Energie territoriale, czyli regionalny plan dla klimatu, powietrza i energii). – Strategia obejmuje 500 działań, które mają pomóc dojść do neutralności klimatycznej do 2050 r. – wyjaśniła. Jak dodała, działania te przyjęte zostały w konsultacjach z mieszkańcami.
O projekcie Eco-Miasto
Eco-Miasto to ogólnopolski projekt organizowany przez Ambasadę Francji w Polsce, Centrum UNEP/GRID-Warszawa i internetowy dziennik Teraz Środowisko, którego ważną częścią jest konkurs dla polskich miast. Partnerami strategicznymi 7. edycji projektu są BNP Paribas, Ceetrus, Fundacja Veolia Polska, Renault Polska.
Międzynarodowa Konferencja Eco-Miasto 2020. Energia zmian, organizowana jest we współpracy z Miastem st. Warszawa. Wydarzenie jest projektem realizowanym w Partnerstwie SDGs “Razem dla Środowiska” oraz dofinansowanym ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Konferencja objęta została patronatem Ministerstwa Klimatu, Ministerstwa Infrastruktury, Ministerstwa Rozwoju, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Związku Miast Polskich.
Więcej informacji o konkursie i planowanych działaniach na stronie www.eco-miasto.pl oraz w mediach społecznościowych.
Marta Wierzbowska-Kujda i Joanna Spiller
Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.
