Według analizy Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych Unii Europejskiej (KPK PB UE) Polska w kończącym się programie Horyzont 2020 pozyskała 660 mln euro. Przez ostatnie sześć lat skorzystały z niego 832 polskie podmioty, czyli o połowę więcej niż w latach 2007-2013.
Kto otrzymał najwięcej środków?
Krasiński ocenia, że kwoty, które Polska odzyskała z budżetu UE na rozwój nauki i technologii, są wciąż niezadowalające. - Z Horyzontu 2020 pozyskaliśmy 1,2 proc, a do całego budżetu UE dołożyliśmy 3 proc. Ten niekorzystny trend równoważy się jednak w całościowym bilansie finansowym UE. Nie zapominajmy o tym, że wciąż dostajemy od UE znacząco więcej niż wkładamy, jesteśmy bowiem beneficjentem netto w ramach polityki spójności – podkreśla Zygmunt Krasiński. Dodaje, że celem dla Polski w nowym programie ramowym jest udział na poziomie 3 proc.
Największe kwoty pozyskały instytuty naukowe i badawcze oraz uczelnie (ok. 372 mln euro) - wynika z analizy. Najwięcej wniosków o dofinansowanie własnych projektów złożył sektor prywatny. Firmy i przedsiębiorcy łącznie pozyskali ponad 172 mln euro. Wśród nich prym wiedzie sektor małych i średnich przedsiębiorstw z wynikiem 116,11 mln euro, czyli rezultatem dwukrotnie wyższym niż w latach 2007-2013. KPK UE wskazuje, że duże firmy wypadły słabiej (pozyskały 56 mln euro), mimo że zdobyły o połowę więcej środków niż w poprzedniej edycji programów ramowych. Polskim liderem pod względem wysokości pozyskanego finansowania w programie Horyzont 2020 została firma FundingBox (ok. 59 mln euro) – fundusz pomagający się rozwijać start-upom i inicjatywom badawczym z całej Europy.Program Horyzont 2020
Horyzont 2020 to unijny program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji. Jego budżet w latach 2014-2020 wynosi ponad 77 mld euro. Biorący w nim udział naukowcy uczestniczyli w wielu ważnych odkryciach, np. planet pozasłonecznych, bozonu Higgsa i fal grawitacyjnych. Celem programów ramowych jest również rozwój badań naukowych i technologii, które służą rozwiązywaniu kluczowych problemów ważnych z punktu widzenia polityki, gospodarki i społeczeństwa europejskiego. Na lata 2021-2027 przygotowano kolejny program ramowy Horyzont Europa, na który przeznaczono ok. 90 mld euro.
Czytaj: Jak na zielone inwestycje patrzy sektor MŚP? Przychylnie, ale musi się to opłacać
KPK PB UE przygotował też ranking instytucji naukowych. Wśród nich najwięcej pieniędzy na rozwój badań i innowacji w kraju pozyskał Uniwersytet Warszawski - blisko 32 mln euro. Na podium znalazł się także Instytut Chemii Bioorganicznej PAN z wynikiem ponad 31 mln euro i Narodowe Centrum Nauki, które zyskało ponad 19 mln euro.
Zdaniem Katarzyny Walczyk-Matuszyk, wicedyrektorki w KPK PB UE, lepszy wynik w pozyskiwaniu środków - w porównaniu w poprzedniej edycji programu ramowego - wynika ze zmian systemowych. - Zmieniły się przepisy w zakresie ewaluacji polskich jednostek naukowych. Udział w projektach międzynarodowych i zdobywanie dużych budżetów po prostu zaczęły się opłacać. Wprowadzono mechanizm łączący unijne programy ramowe z programami krajowymi (tzw. Seal of Exellence). To zapewniło wsparcie dla MŚP i aktywizację polskiego przemysłu. Program Horyzont 2020 zapewnił atrakcyjne poziomy finansowania działań podejmowanych przez firmy. Chodzi o pokrycie 100 proc. kosztów kwalifikowanych w przypadku badań na podstawowych poziomach gotowości technologicznej – wylicza Walczyk-Matuszyk. Dodaje, że firmom z sektora MŚP umożliwiono samodzielne aplikowanie o budżet z programu ramowego, co wcześniej nie było możliwe.
Wciąż wiele środków do wykorzystania
W ocenie KPK PB UE jednym z największych sukcesów finansowych w programie Horyzont 2020 jest wynik drugiego konkursu Teaming for Excellence. Jego celem jest tworzenie międzynarodowych centrów badawczo-innowacyjnych w konsorcjach krajów o niższych wskaźnikach w zakresie doskonałości naukowej (m.in. Europa Środkowo-Wschodnia i Portugalia) z wiodącymi instytucjami badawczymi w Europie. Trzy ośrodki naukowe – Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych Sieć Badawcza Łukasiewicz i Narodowe Centrum Badań Jądrowych – stworzyły międzynarodowe konsorcja i koncepcję centrów badawczych. Wszystkie trzy wnioski uzyskały pozytywne oceny i w sumie niemal jedną czwartą całego budżetu konkursowego, bo 45 ze 195 mln euro.
Czytaj: Nadchodzi zielony przewrót w unijnym świecie finansów
Krasiński podkreśla, że wyzwaniem jest za mała aktywność uczelni i pracowników naukowych. - Pomimo wyraźnego skoku, wciąż obserwujemy stosunkowo mały udział w wyścigu o dotacje na rozwój badań naukowych i innowacji ze strony krajowych uczelni. Dla przykładu sam Oxford University uzyskał 460 mln euro dofinansowania, podczas, gdy wszystkie polskie uczelnie zdobyły poniżej 200 mln euro – komentuje Krasiński.
- Dotychczas polski naukowiec zarabiał więcej, gdy realizował projekty z grantów krajowych, niż Horyzontu 2020. To powodowało, że naukowcom nie opłacało się walczyć o pieniądze z Komisji Europejskiej. Z drugiej strony, kraje bardziej rozwinięte miały tendencje do realizowania projektów w swoim gronie, co ograniczało udział m.in. Polski w międzynarodowych konsorcjach. Ale te bariery już nie będą nas ograniczać. Dzięki działaniom Polski i innych krajów, Komisja Europejska zmieniła reguły wynagrodzeń i wprowadziła dodatkowe kryterium selekcji projektów, bazujące na różnorodności geograficznej. W nowej perspektywie finansowej stare kraje Unii będą motywowane do współpracy z takimi krajami jak Polska – z satysfakcją zaznacza Zygmunt Krasiński.
KPK PB UE przypomina, że w ramach programu Horyzont 2020 jest do podziału jeszcze 1 mld euro w ramach konkursu Europejski Zielony Ład.
Więcej w tekście: Zaproszenie do składania wniosków ws. Europejskiego Zielonego Ładu: 1 mld euro na inwestycje
Dofinansowanie otrzymają najlepsze pomysły na innowacje technologiczne i społeczne, które dotyczą klimatu, transportu, energii, budownictwa, rolnictwa, różnorodności biologicznej. Termin składania wniosków mija 26 stycznia 2021 r. (PAP)
Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.