Robots
Cookies

Ustawienia cookies

Strona Teraz Środowisko wykorzystuje cookies. Część z nich jest niezbędna do funkcjonowania strony. Inne służą poprawianiu jakości naszych usług.
Więcej  ›
19.03.2024 19 marca 2024

Jak powstaje Krajowy Plan Odbudowy w Polsce? Oto jest pytanie

Prace nad Krajowym Planem Odbudowy trwają już ponad pół roku. Strona społeczna alarmuje jednak, że w procesie brakuje transparentności, koordynacji i konsultacji społecznych. A ma to być przecież trampolina do transformacji klimatycznej.

   Powrót       25 stycznia 2021       Zrównoważony rozwój   

A czasu nie zostało zbyt wiele, bo Krajowy Plan Odbudowy (KPO) musi być gotowy do 30 kwietnia br. Na jakim jesteśmy etapie była mowa podczas webinarium zorganizowanego 21 stycznia przez Polską Zieloną Sieć (PZS). Tytułem wstępu Izabela Zygmunt, ekspertka PZS, wskazała, że w przekazie publicznym dość nonszalancko wrzuca się do jednego worka środki z polityki spójności i z Instrumentu na rzecz odbudowy i zwiększania odporności (Funduszu odbudowy), traktując je jako jedną dużą pulę pieniędzy. – To jednak błędne podejście, bo są to dwa odrębne źródła finansowania, które mają inne cele i rządzi nimi inna logika – wskazuje Zygmunt.

Przypomnijmy, mowa o 76 miliardach euro z nowego siedmioletniego budżetu UE (w tym środki z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji o wartości 3,8 mld euro), które mają być przeznaczone na wyrównywanie różnic w poziomie rozwoju między poszczególnymi regionami Unii. Konsultacje społeczne Umowy Partnerstwa(1), czyli najważniejszego dokumentu określającego, w co Polska zainwestuje fundusze europejskie na lata 2021-2027, ruszyły 19 stycznia br. i będą trwały do 16 lutego. Co zawiera Umowa to Partnerstwa? Patrz ramka.

Umowa Partnerstwa: programy krajowe i regionalne

Programy krajowe:
- Infrastruktura i Środowisko – 25,1 mld euro (m.in. największe inwestycje infrastrukturalne, drogi, koleje, transport publiczny, ochrona środowiska)
- Inteligentny Rozwój – 8 mld euro (m.in. innowacje, współpraca nauki i biznesu)
- Wiedza, Edukacja, Rozwój – 4,3 mld euro (m.in. nauka, edukacja, żłobki, sprawy społeczne)
- Polska Cyfrowa – 2 mld euro (m.in. cyfryzacja, sieci szerokopasmowe)
- Polska Wschodnia – 2,5 mld euro (specjalna pula dla wybranych województw)
- Pomoc Techniczna – 0,5 mld euro (wsparcie dla instytucji wdrażających fundusze UE)
- Program dotyczący sprawiedliwej transformacji – 4,4 mld euro (pomoc w transformacji dla regionów górniczych: śląskiego, małopolskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, łódzkiego i lubelskiego)
- Program Pomoc Żywnościowa – 0,2 mld euro
- Program Ryby – 0,5 mld euro
- Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej – 0,56 mld euro

Programy regionalne: dolnośląskie (870 mln euro), kujawsko-pomorskie (1,475 mld euro), lubelskie (1,768 mld euro), lubuskie (736 mln euro), łódzkie (1,631 mld euro), małopolskie (1,541 mld euro), mazowieckie (1,67 mld euro), opolskie (763 mln euro), podkarpackie (1,661 mld euro), podlaskie (992 mln euro), pomorskie (1,129 mld euro), śląskie (2,365 mld euro), świętokrzyskie (1,106 mld euro), warmińsko-mazurskie (1,228 mld euro),wielkopolskie (1,070 mld euro), zachodniopomorskie (1,311 mld euro).

Zaś z europejskiego Instrumentu na Rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności Polska ma mieć do dyspozycji ok. 57 mld euro, z czego 34 mld euro w formie pożyczek oraz 23 mld euro w formie grantów. Fundusz odbudowy będzie zarządzany inaczej niż tradycyjne fundusze UE, dlatego w przygotowywanym KPO, muszą zostać zawarte tzw. kamienie milowe. Mogą nimi być np. realizacja określonych reform wpisanych do planu, których osiągnięcie będzie warunkiem uzyskania dostępu do kolejnej transzy pieniędzy.

Czytaj: Co trzeba zrobić, żeby dostać środki z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności?

Primo plan reform i zasada „Nie szkodzić”

Co ważne, co najmniej 37 proc. środków z przyznanego Instrumentu Odbudowy ma zostać przeznaczone na cele transformacji klimatycznej, a całość kwoty ma być wydana zgodnie z zasadą „do no significant harm”, czyli wyłącznie na projekty, które są co najmniej neutralne wobec celów ochrony klimatu i środowiska.

- W Polsce wprowadzenie w życie zasady „do no significant harm” wymaga np. znowelizowania kilku ustaw dot. ochrony przyrody, w tym Prawa wodnego, ustawy o lasach i ustawy o ochronie przyrody, bo obecne przepisy nie są zgodne z wymogami UE i nie gwarantują skutecznej ochrony przyrody przy realizacji inwestycji – wyjaśnia Izabela Zygmunt. Dodaje przy tym, że w KPO należy uwzględnić zalecenia wydane Polsce w ramach Semestru Europejskiego (inwestycje w OZE, poprawa efektywności energetycznej, czysty transport, ochrona zasobów wodnych, zalecenie dotyczące lepszego konsultowania planów i polityk rządu z partnerami społecznymi). - Niestety wbrew temu zaleceniu, KPO powstaje w sposób bardzo nietransparentny – stwierdza ekspertka.

W podobnym tonie wypowiada się Zofia Wetmańska, starsza analityczka WiseEuropa. - Do końca września 2020 r. zgłoszono 2500 projektów inwestycyjnych, z czego Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) wybrało ok. 1200 projektów. Te prace toczyły się z pomocą grup roboczych, których skład nie jest znany, podobnie jak kryteria szczegółowe przemawiające za wyborem tych, a nie innych projektów – wskazuje Wetmańska.

Wyjaśnia przy tym, że od listopada MFiPR zajmuje się tworzeniem planu reform, a wybrane projekty będą grupowane w tzw. wiązki projektowe. Pracować nad nim mają resorty odpowiedzialne za konkretne sektory, a MFiPR ma czuwać nad całością i zająć się wyznaczaniem tzw. "linii demarkacyjnej" pomiędzy funduszami strukturalnymi a funduszami pochodzącymi z Funduszu Odbudowy.

Za dużo niewiadomych, za mało koordynacji

- Z uwagi na fakt, że KPO powstaje w ramach oddolnego procesu, mamy ogromne obawy, w jakim stopniu będą one zgodne z wytycznymi UE dotyczącymi celów strategicznych, w tym klimatycznych – wskazuje Wetmańska.

WiseEuropa zauważa, że lepiej byłoby odwrócić logikę działań, czyli aby priorytety reform wynikały z konkretnej strategii, a nie odwrotnie. Czasu jest już jednak coraz mniej, KPO ma być gotowy do końca kwietnia i powinien przedstawiać projekty najbardziej dojrzałe (plan inwestycyjny do 2023 r., a zamknięcie inwestycji do 2026 r.)

Obawy potęguje fakt, że trudno o punkt odniesienia, bo nie mamy wciąż opublikowanych długoterminowych strategii dotyczących aktualizacji polityki energetycznej (PEP2040), strategii klimatycznej (którą Polska powinna była przedstawić do końca ub. roku), czy strategii sektorowych dotyczących np. budownictwa i transportu.

Katarzyna Zamorowska: Dyrektor ds. komunikacji

Przypisy

1/ Więcej informacji tutaj:
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/fundusze-na-lata-2021-2027/konsultacje-up/aktualnosci/zapraszamy-do-udzialu-w-konsultacjach/

Polecamy inne artykuły o podobnej tematyce:

Jak nie zmarnować 135 mld euro. FPP postuluje powołanie Pełnomocnika ds. Transformacji Energetycznej (24 stycznia 2024)Czy COP28 spełnił pokładane w nim nadzieje? UNFCCC podsumowuje ustalenia (18 stycznia 2024)Ile z 682 mld zł na ochronę środowiska? Kilka liczb z projektu ustawy budżetowej na 2024 r. (28 grudnia 2023)Uwolnić potencjał GOZ (20 listopada 2023)Od mokradeł po wodociągi. Rekomendacje dla unijnego Niebieskiego Ładu (27 października 2023)
©Teraz Środowisko - Wszystkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie i publikacja tekstów, zdjęć, infografik i innych elementów strony bez zgody Wydawcy są zabronione.
▲  Do góry strony