To, jaka odpowiedzialność za właściwe funkcjonowanie tego procesu ciąży na przedsiębiorcy, który podejmuje się działalności w tej branży, nie jest wiedzą powszechnie znaną. Zarówno krajowe, jak i unijne przepisy prawne ściśle determinują właściwe użytkowanie spalarni odpadów. Jedną z ostatnich regulacji o szczególnym znaczeniu jest - decyzja wykonawcza Komisji Europejskiej 2019/2010/UE z listopada 2019 r., która ustanawia konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do spalania odpadów.(1)
Kogo dotyczy ta regulacja?
Decyzja dotyczy instalacji termicznego przekształcania odpadów wymagających uzyskania pozwolenia zintegrowanego, tj. instalacji wymienianych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych, albo środowiska jako całości. Mowa o instalacjach do termicznego przekształcania odpadów innych niż niebezpieczne o wydajności przekraczającej 3 tony na godzinę lub instalacjach do termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych o wydajności przekraczającej 10 ton dziennie. W praktyce oznacza to, że prawie wszystkie istniejące w Polsce zakłady termicznego unieszkodliwiania odpadów podlegają tym regulacjom. Przewidziany czas na dostosowanie to 4 lata liczone od dnia opublikowania decyzji, czyli de facto zostało już niewiele czasu, bo termin na dostosowanie się do określonych w ww. decyzji wykonawczej wymogów upływa 12 listopada 2023 r.
Konkluzje BAT kluczowym mechanizmem Dyrektywy IED
Konkluzje BAT są przyjmowane w drodze decyzji Komisji Europejskiej i publikowane we wszystkich językach urzędowych UE. Określone tam wielkości emisji będą stanowić normę prawną, która nie powinna być przekroczona w pozwoleniu zintegrowanym. Mają pierwszeństwo przy ustalaniu warunków pozwolenia.
Dyrektywa IED przewiduje, że warunki pozwolenia zintegrowanego powinny „opierać się na najlepszych dostępnych technikach”.
W pozwoleniu zintegrowanym wskazuje się zakres i sposób monitorowania zgodny z wymaganiami wskazanymi w konkluzjach BAT. Przewiduje się możliwość wnioskowania o odstępstwo od granicznych wielkości emisji.
Jak wskazuje Alicja Nadarzyńska, dyrektor ds. ochrony środowiska w Port Service Sp. z o.o., reprezentująca oficjalne stanowisko Związku Pracodawców Zakładów Termicznego Przekształcania Odpadów Przemysłowych i Medycznych Na Rzecz Ochrony Zdrowia i Środowiska w Poznaniu, konkluzje BAT to dokumenty wiążące prawnie, stanowiące poziom odniesienia dla wymagań określanych w pozwoleniach zintegrowanych dla instalacji, a prawo krajowe wskazuje, że ich elementy, takie jak graniczne wielkości emisyjne oraz wymagania dotyczące monitorowania emisji, obowiązują wprost.
- Dla spalarni odpadów oznacza to stosowanie tylko takich rozwiązań technicznych w całym procesie eksploatacji, które zagwarantują odpowiedni poziom emisji substancji do wszystkich komponentów środowiska (powietrze, woda, gleba) i nie przekroczą one poziomów powiązanych z najlepszymi dostępnymi technikami – dodaje.
Czy spalarnie są przygotowane na nowe wymogi?
Kluczowe regulacje zawarte w konkluzjach BAT dotyczą trzech zasadniczych obszarów: emisji zanieczyszczeń do atmosfery, zrzutu ścieków, a także zarządzania środowiskowego z silnym naciskiem na projektowanie oraz monitorowanie całego procesu. W zakresie emisji zanieczyszczeń do powietrza obowiązują dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń w spalinach. W stosunku do regulacji Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urządzeń spalania lub współspalania odpadów wynikających z implementacji dyrektywy 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) nastąpiło zaostrzenie wartości dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w spalinach, a ponadto pojawiło się dodatkowe ograniczenie w postaci dopuszczalnego stężenia amoniaku w spalinach. Z kolei w przypadku emisji rtęci nowe konkluzje BAT przewidują, że pomiar jej stężenia w spalinach będzie z reguły pomiarem ciągłym. Nowością w zakresie ograniczania emisji jest określenie dopuszczalnego stężenia pyłu z procesu obróbki żużli i popiołów paleniskowych. W ramach obowiązków monitoringowych określonych w konkluzjach BAT operator instalacji zobowiązany jest do monitoringu kluczowych parametrów procesu (dla wielu instalacji będzie wiązało się to z koniecznością doposażenia systemu monitoringu emisji o dodatkowe elementy, m.in. takie jak ciągły analizator amoniaku i rtęci).
- Przeprowadzone przez spalarnie analizy porównawcze wykazały, że przy uwzględnieniu dotychczas osiąganych szczytowych poziomach emisji, po wprowadzeniu korekt dotyczących zwiększenia zakresu i częstotliwości monitorowania określonych parametrów, instalacje są w stanie spełnić wymagania zawarte w konkluzjach BAT. Chociaż niewielkie korekty w tym przypadku oznaczają często milionowe nakłady(2), to jednak są ponoszone z myślą o zmniejszeniu odziaływania instalacji termicznego przekształcania odpadów na środowisko – przekonuje Alicja Nadarzyńska. Dodaje przy tym, że mimo iż negatywne oddziaływanie na środowisko spalarni jest częstokroć znacznie mniejsze niż w przypadku istniejących obiektów energetycznych i ciepłowniczych, to głównie na spalarniach skupia się krytyka.
Jakie są zatem alternatywy?
Nie wszystkie odpady przemysłowe można poddać procesom recyklingu, a nawet te poddane recyklingowi mają ograniczoną liczbę cykli recyklingu. Natomiast składowanie na składowiskach odpadów wysoce niebezpiecznych byłoby skrajną nieodpowiedzialnością. - Stosowanie w procesie produkcji towarów, wielu rodzajów substancji niebezpiecznych, których neutralizacja może nastąpić jedynie w bardzo wysokich temperaturach oznacza, że jedynym skutecznym rozwiązaniem jest termiczne przetwarzanie powstałych odpadów. Branża z pełną odpowiedzialnością podchodzi do wymogów prawnych, w tym konkluzji BAT, co daje pełną gwarancję tego, że dobro środowiska naturalnego jest priorytetem - konkluduje Alicja Nadarzyńska.
Dodaje także, że instalacje termicznego przekształcania odpadów, od wielu dekad uznawane są na świecie jako jedna z najskuteczniejszych metod przetwarzania odpadów i funkcjonują bez szkody dla ludzi i otoczenia. W trakcie termicznej obróbki odpadów poza 90 proc. redukcją masy odpadów, dodatkowo prowadzony jest odzysk ciepła i energii w procesie.
Zresztą i konkluzje BAT zwracają uwagę na efektywność energetyczną. Ponieważ instalacje termicznego przekształcania odpadów są obecnie instalacjami ciepłowniczymi odzyskującymi energię z odpadów (ang. waste-to-energy), muszą one posiadać odpowiednio wysoką sprawność energetyczną. W 2021 roku instalacje zrzeszone w Związku Pracodawców Zakładów Termicznego Przekształcania Odpadów Przemysłowych i Medycznych Na Rzecz Ochrony Zdrowia i Środowiska w Poznaniu (ZPZTPO) wytworzyły 554 627,7 MWh stabilnej energii niezależnej od czynników przyrodniczych (nasłonecznienia czy wiatru). Daje to wyraźny impuls do tego, by instalacje te przeklasyfikować z obecnie stosujących procesy D10 (przekształcania termicznego na lądzie) na R1(tj. wykorzystanie głównie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii). Będąc świadomymi takiego stanu rzeczy od Ministra Klimatu i Środowiska należy oczekiwać takich zmian rozporządzenia z dnia 26 listopada 2021 r. w sprawie unieszkodliwiania oraz magazynowania odpadów medycznych i odpadów weterynaryjnych, które ten postulat branży wprowadziłyby do porządku prawnego i stosowania.
Artykuł powstał we współpracy ze Związkiem Pracodawców Zakładów Termicznego Przekształcania Odpadów
