© Alberto Masnovo
Przygotowany na zlecenie Ministerstwa Energii dokument, który staramy się Państwu przybliżać w kolejnych artykułach dotyczących roli członków i form prawnych, zawiera również analizę potencjału klastrów energii na terenie Polski. Potencjał oszacowano w trzech krokach, określając najpierw potencjał techniczny, potem - na tej podstawie - potencjał ekonomiczny. Uzyskany w ten sposób wynik skorygowano o ograniczenia społeczno-środowiskowe. Jako podstawową jednostkę bilansową dla określenia potencjału funkcjonowania i rozwoju klastrów energii przyjęto powiat. Wynika to z faktu, że obszar terytorialny klastrów energii nie powinien przekraczać granic jednego powiatu albo pięciu gmin. W analizie skupiono się na 99 powiatach należących do czterech województw: dolnośląskiego, łódzkiego, podkarpackiego i pomorskiego. Wybór województw był podyktowany dostępnością danych.
Zastosowanie różnych źródeł zwiększa potencjał klastra
Jak wskazano, w Polsce istnieje duży potencjał techniczny rozwoju klastrów energii, ale uwarunkowania ekonomiczne i społeczno-środowiskowe znacznie redukują możliwości jego wykorzystania. Z dokumentu wynika ponadto, że klaster energii opierający się o różnego rodzaju źródła rozproszone, produkcję energii odnawialnej i energii konwencjonalnej niesie ze sobą potencjał na poziomie ponad 30 proc. (jest to udział procentowy produkcji energii ze źródeł odnawialnych w stosunku do energii zużywanej w powiatach). Klastry oparte jedynie o energię elektryczną lub ciepło lub gaz osiągają wyniki od 10 proc. do nawet 20 proc. słabsze. Zastosowanie różnych rodzajów źródeł energii jest więc najlepszym sposobem zwiększania potencjału funkcjonowania klastrów energii w Polsce.
Potencjał techniczny został określony jako udział procentowy energii możliwej do wytworzenia na określonym obszarze w rozproszonych źródłach w stosunku do obecnego poziomu zużycia - odpowiednio energii elektrycznej, ciepła i gazu.
Dla energii elektrycznej uwzględniono możliwość jej uzyskania z energii słonecznej, wiatru, wody i mikrokogeneracji (w oparciu o biogaz). Dla ciepła sieciowego zostały z kolei zidentyfikowane obszary, gdzie istnieją systemy ciepłownicze. Potencjał techniczny został w ich przypadku określony w oparciu o możliwości podłączenia do systemów małych, lokalnych źródeł ciepła, jak np. kolektory słoneczne zlokalizowane na obiektach publicznych oraz kotłownie na biomasę lub biogaz. Dla gazu sieciowego zostały zidentyfikowane obszary, gdzie istnieją sieci gazowe. Potencjał techniczny wynika z możliwości podłączenia do tych sieci lokalnych źródeł gazu, takich jak biogazownie.
Wykorzystywać już istniejące instalacje i technologie
Przyjęto założenie, że nie ma ograniczeń technicznych związanych z budową ciepłowni węglowych, gazowych, olejowych itp. Jednakże zdaniem autorów analizy klastry energii powinny rozwijać się szczególnie dzięki już istniejącym instalacjom i technologiom. Przy tym założeniu i przy maksymalnych możliwościach technicznych potencjał rozwoju klastrów energii jest znaczący i może osiągać nawet ok. 45-50 proc. zapotrzebowania na energię.
Największy udział procentowy produkcji energii ze źródeł odnawialnych w stosunku do energii zużywanej w powiatach osiągany może być z biomasy i biogazu (odpowiednio ponad 35 i ponad 30 proc.). Najgorzej pod tym względem wypadają źródła geotermalne (0,1 proc.).
W kolejnym etapie, czyli przy analizie potencjału ekonomicznego przyjęto, że najwyższe nakłady eksploatacyjne i inwestycyjne ponoszone są w przypadku inwestycji wykorzystującej energię wody (12 mln zł) i energię geotermalną (11,6 mln zł). W przypadku tej ostatniej uśredniona wewnętrzna stopa zwrotu oraz czas zwrotu są również bardzo niekorzystne (odpowiednio -0,35 proc. i 25 lat). Najkrótszy czas zwrotu daje energia słoneczna z kolektorów. Najwyższa uśredniona stopa zwrotu (21,6 proc.) została przyjęta w przypadku inwestycji wykorzystujących energię wiatru.
Uwarunkowania społeczno-środowiskowe ograniczają potencjał
Ostatnim krokiem przy określaniu całkowitego potencjału klastrów było wyznaczenie potencjału społeczno-środowiskowego - na podstawie potencjału ekonomicznego, ale przy uwzględnieniu ograniczeń. Ograniczenia te wynikać mogą ze świadomości społecznej, warunków środowiskowych, lokalnej polityki energetycznej, lokalnej polityki przestrzennej, warunków geograficznych, rodzaju zabudowy, poziomu rozwoju sieci energetycznych, rozwoju sieci ciepłowniczej czy sieci przesyłowej gazu, a także być związane z ponoszonymi kosztami oraz mechanizmami wsparcia.
W zależności od źródeł energii uwarunkowania społeczno-środowiskowe ograniczają możliwości techniczne i ekonomiczne w znacznym stopniu. Jednakże – napisano w opracowaniu – wykorzystując więcej niż jeden rodzaj odnawialnych źródeł energii, poprzez np. instalacje hybrydowe, możliwe jest zwiększenie potencjału rozwoju i funkcjonowania klastrów.
Ewa SzekalskaDziennikarz
Na czym polega funkcjonowanie klastra energii? Jakim regulacjom podlegają takie inicjatywy? Ile mamy dziś klastrów w Polsce? Redakcja Teraz Środowisko obala mity i wyjaśnia wszystkie wątpliwości. Kliknij, by dowiedzieć się więcej.
