To nie czeski film. Przedstawiamy determinanty rozwoju biometanu w Czechach

dr Magdalena Rogulska
ekspert © Prawa zastrzeżone

Teraz Środowisko: Jaka jest obecna produkcja biometanu w Europie i gdzie widać największy wzrost?

Magdalena Rogulska: Zgodnie z bilansem EBA⁽¹⁾, w Europie produkcja biometanu systematycznie rośnie. W 2022 r. biometan wytwarzany był w 24 krajach. Produkcja wyniosła wówczas 4,2 mld m³ (wzrost o prawie 20%), przy potencjale wynoszącym 4,5 mld m³. Największy wzrost produkcji biometanu odnotowano we Francji, Włoszech, Danii i Wielkiej Brytanii.

Ogółem, pod koniec 2022 r. na Starym Kontynencie działały 1 323 biometanownie (z czego 1 124 w UE-27). Większość jest podłączona do sieci: 58% do sieci dystrybucyjnej, a 17% do przesyłowej.

TŚ: Jakie wsparcie programowe dla tego segmentu OZE wyraża Unia Europejska?

MR: Po pierwsze, 8 marca 2022 r. Komisja Europejska przedstawiła zarys strategii uniezależnienia Europy od rosyjskich paliw kopalnych, począwszy od gazu, czyli REPowerEU. Dokument zawierał m.in. plan działania na rzecz biometanu Biomethane Action Plan⁽²⁾, wyszczególniający narzędzia i środki mające na celu wzmocnienie sektora i wyprodukowanie 35 mld m3 biometanu do 2030 roku.

Zaproponowane narzędzia obejmują m.in. partnerstwo przemysłowe na rzecz biometanu (Biomethane Industrial Partnership, BIP⁽³⁾) oraz inicjatywy finansowe mające na celu dążenie do osiągnięcia zakładanego zwiększenia produkcji do 2030 r., np. poprzez Wspólną Politykę Rolną. W ramach BIP przedstawiciele decydentów, przemysłu i innych interesariuszy współpracują na rzecz realizacji celu na rok 2030, a także utworzenia warunków dla dalszego wzrostu jego potencjału do 2050 roku. BIP udostępnia szereg interesujących raportów i analiz np. dotyczących kosztów produkcji biometanu w istniejących instalacjach.

TŚ: Które kraje europejskie mogą być dla Polski przykładem udanego wsparcia rynku biometanu? Dlaczego?

MR: Uczestniczę w projekcie GreenMeUp⁽⁴⁾, finansowanym przez Horizon Europe CSA (polskim partnerem konsorcjum jest PIGEOR). Przeanalizowano w nim rynki biometanu w 10 państwach europejskich wiodących w produkcji biometanu w 2020 r. (Austria, Dania, Francja, Holandia, Norwegia, Niemcy, Szwajcaria, Szwecja, Włochy, i Wielka Brytania); ich produkcja stanowiła wtedy 96% europejskiej produkcji biometanu. Wnioski pozwoliły wskazać czynniki wpływające na rozwój sektora. Wśród dobrych praktyk wyróżnia się przede wszystkim opracowanie strategii krajowych i określenie wizji oraz celów, a dalej szybki start produkcji, dzięki bezpośredniemu wsparciu. Najbardziej efektywnym sposobem uruchomienia rynku w pierwszych latach jest wprowadzenie ogólnodostępnej taryfy gwarantowanej dla produkcji i wtłaczania biometanu. Można ją zmienić następnie na system oparty na aukcjach, gdy branża będzie wystarczająco dojrzała, aby zachęcić do opłacalności i utrzymać wydatki publiczne pod kontrolą.

© Prawa zastrzeżone

Taryfa gwarantowana była wprowadzona np. W Danii (2012-2020), która obecnie ma już 37-40% biometanu w swoich gazociągach i dąży do osiągnięcia 100% do 2030 roku. Inne przykłady to Francja (2011-2020) i Wielka Brytania (2011-2021). We wszystkich trzech krajach ta taryfa odegrała zasadniczą rolę w rozpoczęciu produkcji w ciągu kolejnych 3-4 lat.

Jeśli chodzi o sieci, kluczowe jest jak najszybsze umożliwienie wtłaczania do sieci i wprowadzanie na rynek, przez:

• wprowadzenie regulacji umożliwiających realizatorom projektów wtłaczanie do sieci,
• wdrożenie mechanizmu podziału kosztów CAPEX związanych z przyłączeniem do sieci,
• wprowadzenie systemu gwarancji pochodzenia (GO) i rejestrów.

Poza tym, wzrostowi sprzyjają zdecydowane impulsy popytowe, takie jak: obowiązkowe cele w zakresie zaawansowanych biopaliw i biometanu lub obowiązek ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zwolnienie z podatku lub obniżenie podatku jako sygnały rynkowe dla konsumentów, równe traktowanie biometanu i innych źródeł OZE w zamówieniach publicznych.

TŚ: Poza wspomnianymi krajami, także Czesi mają się czym pochwalić.

MG: Tak, działają bardzo dynamicznie, co obserwujemy w ramach GreenMeUp. A wynika to przede wszystkim ze zdefiniowanej wizji. W Republice Czeskiej biometan może zastąpić 10-15% zużycia gazu ziemnego do ogrzewania i transportu drogowego do 2030 roku. Według krajowego planu energetyczno-klimatycznego w roku 2030 produkcja biometanu może wynieść nawet 800 mln m3⁽⁵⁾. Czesi mają też konkretne mechanizmy wsparcia:

✔ Dofinansowanie CAPEX – do 85 % poziomu finansowania.

✔ Dofinansowanie OPEX – pomyślnie notyfikowane – bonus dla nowych biometanowni 40 EUR/MWh; dla modernizacji biogazowni do biometanowni 30 EUR/MWh.

• Równoważna cena gazu na 2024 r. wynosi 61 EUR/MWh => 1 MWh biometanu wyniesie 101 EUR dla nowej instalacji i 91 EUR dla zmodernizowanej.

✔ Krajowy rejestr gwarancji pochodzenia.

Efekty są wymierne: w 2023 r. nasi południowi sąsiedzi mieli 603 biogazownie (w tym 417 rolniczych) wytwarzające ok. 8 GWh biogazu. Dodatkowo - 8 działających biometanowni oraz szereg w budowie. Plany zakładają stopniowe modernizacje istniejących biogazowni rolniczych do biometanowni.

Tekst jest częścią publikacji Biogaz i Biometan w Polsce 2024. Insight

Rozmawiała Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog