
ekspertki z Kancelarii Kochański & Partners © Prawa zastrzeżone
Dlaczego potrzebne są pilne działania na rzecz ochrony bioróżnorodności
Raport IPBES, działającej w strukturze ONZ, pn. „Invasive Alien Species Assesment”(1) wskazuje, że działalność człowieka spowodowała pojawienie się 37 tys. gatunków obcych (roślin, zwierząt, patogenów i innych organizmów, nierodzimych dla ekosystemów, które mogą powodować szkody w środowisku lub gospodarce i negatywnie oddziaływać na zdrowie człowieka), przy czym 3,5 tys. z nich to gatunki inwazyjne. Szacuje się, że globalny koszt negatywnego wpływu gatunków inwazyjnych na gospodarkę wynosi ponad 400 mld USD. Inwazyjne gatunki obce odpowiadają w 60% za wymieranie roślin i zwierząt, a w 16% stanowią tego wyłączną przyczynę, ponieważ m.in. konkurują z rodzimymi gatunkami o pożywienie i szybko dokonują ekspansji ze względu na brak naturalnych wrogów.
Cele w zakresie ochrony bioróżnorodności
ONZ w Konwencji o różnorodności biologicznej zobowiązała państwa-strony do podjęcia działań na rzecz zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, w tym m.in. ochrony siedlisk, przywracania ekosystemów i zagrożonych gatunków. Unia Europejska w strategii na rzecz bioróżnorodności w horyzoncie 2030 r. zaplanowała działania skierowane na odbudowę zasobów przyrodniczych, w tym zwalczanie inwazyjnych gatunków obcych poprzez: ograniczenie o 50% liczby gatunków z czerwonej księgi, zagrożonych przez inwazyjne gatunki obce, ograniczenie o 50% stosowania pestycydów i objęcie 25% gruntów rolnych rolnictwem ekologicznym.
Czytaj też: Odtwarzanie lokalnych ekosystemów a cele globalne i łańcuchy wartości. Program Re:Generacja
Rola AI w zwalczaniu inwazyjnych gatunków obcych
UE określiła katalog 84 inwazyjnych gatunków obcych. Brakuje w nim jednak np. ekspansywnej nawłoci kanadyjskiej powodującej ograniczenie liczebności zapylaczy, co pokazuje, że problem narasta. Obowiązujące regulacje unijne na rzecz zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wprowadziły m.in.: zakaz ich wprowadzania na terytorium UE, przetrzymywania, hodowania, wprowadzania do obrotu, wykorzystywania lub wymieniania, zezwalania na ich rozmnażanie, hodowlę lub uprawę i uwalniania do środowiska (z wyjątkiem wykorzystania do badań naukowych).
Sztuczna inteligencja (AI) może odegrać istotną rolę – wspierając zapobieganie pojawianiu się na terytorium UE inwazyjnych gatunków obcych, poprzez monitorowanie terenów szczególnie narażonych na ekspansję tych gatunków. Państwa członkowskie, w przypadku stwierdzenia wystąpienia inwazyjnego gatunku obcego, uprawnione są do zastosowania środków nadzwyczajnych zmierzających do wyprowadzenia tych gatunków poza UE. W systemach krajowych istnieje obowiązek wdrożenia systemów nadzoru nad rozprzestrzenianiem się inwazyjnych gatunków obcych na terenach lądowych i morskich, który powinien być „wystarczająco dynamiczny, aby szybko wykryć pojawienie się w środowisku danego terytorium państwa członkowskiego lub jego części inwazyjnego gatunku obcego stwarzającego zagrożenie dla Unii”. W Polsce zadania w tym zakresie wykonują dyrektorzy parków narodowych, a środki finansowe kierowanie na ochronę środowiska obejmują także zapobieganie wprowadzaniu do środowiska i przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się w środowisku inwazyjnych gatunków obcych.
AI a ochrona bioróżnorodności
Wyzwaniem jest także zapewnienie bezpieczeństwa narzędzi cyfrowych bez negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Celem nowoprzyjętego unijnego AI Act jest wykorzystanie sztucznej inteligencji do poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego bez uszczerbku dla środowiska naturalnego. Natomiast AI ma znaleźć także zastosowanie w przypadku m.in. stanów nadzwyczajnych dla środowiska naturalnego, kiedy właściwy organ krajowy będzie mógł zezwolić na wykorzystanie AI wysokiego ryzyka. AI Act dopuszcza także przetwarzanie danych osobowych w ramach tzw. piaskownic regulacyjnych w celu zabezpieczenia interesu publicznego w obszarze m.in. wysokiego poziomu ochrony środowiska i poprawy jego jakości, ochrony różnorodności biologicznej, ochrony przed zanieczyszczeniem, środków w zakresie transformacji ekologicznej, środków w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej. Powyższe pokazuje, że AI stanowi szansę dla wzmocnienia działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego, w tym ochrony bioróżnorodności i ochrony przed inwazyjnymi gatunkami obcymi, przy czym kluczowe będzie zweryfikowanie czy nowe regulacje zapewnią wystarczającą odporność systemów AI na zagrożenie bezpieczeństwa cyfrowego.
Czytaj też: Czy polityka klimatyczna jest skuteczna? Nowe badanie i pozew przeciw KE
Odmieniając AI przez wszystkie przypadku nie sposób nie odnieść się do tematów związanych z ochroną środowiska. Choć w tym obszarze wiele mówiliśmy już o koszcie energetycznym sztucznej inteligencji, jej zapotrzebowaniu na wodę czy wysokiej emisyjności, to warto zwrócić też uwagę na drugą stronę medalu i sytuacje, w których sztuczna inteligencja zaprzęgana jest po to, by służyć środowisku i wykorzystywać w tym celu cechującą ją efektywność i moc obliczeniową. Przykładem są liczne systemy zaprojektowane do identyfikowania i monitorowania zanieczyszczeń, śledzenia gór lodowych, poziomu rzek czy przewidywania pogody.
Teraz okazuje się również, że sztuczna inteligencja może przynieść wiele korzyści w obszarze monitorowania gatunków inwazyjnych, dostarczając bardziej precyzyjnych i aktualnych danych, a tym samym wspierać dążenia do zapewnienia stabilności i różnorodności rodzimych gatunków roślin i zwierząt w ekosystemach atakowanych przez inwazyjne gatunki.
Aleksandra Pinkas, Natalia Kotłowska-Wochna
Przypisy
1/ Więcej:https://www.ipbes.net/ias