Analityk biznesowy systemów IT w Atmoterm SA © Atmoterm SA
W zapowiedzianych przez rząd pracach Baza danych o produktach, opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO) zostanie wzbogacona o tzw. DPO i DPR-y (dokumenty potwierdzenia odzysku czy recyklingu), dalej ma nastąpić integracja systemu pod kątem fakturowania i danych fiskalnych. Wszystkie te działania są potrzebne. Jest jednak jeszcze inne pole, w którym należałoby ulepszyć BDO – korzystanie z dostępnych w niej danych.
Prawo dostępu do BDO
Podmioty prawne oraz społeczeństwo mają prawo do dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, w tym do danych, które gromadzone są w BDO. Przepisy w tym zakresie ujęte są w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2021 r. poz. 247 z późn. zm.). Na jej podstawie każdy może zwrócić się do organu będącego administratorem danych dot. ochrony środowiska z prośbą o udostępnienie informacji, a dany organ ma obowiązek to zrobić.
W niektórych kwestiach dane powinny być udostępniane w postaci publicznie dostępnych wykazów, jak np. informacja o tym, że wpłynął od konkretnego podmiotu wniosek o wydanie decyzji, a potem informacja o tym, że organ wydał taką decyzję. Inne informacje są gromadzone i udostępniane w postaci baz elektronicznych, jak np. dane gromadzone w BDO. Dla przypomnienia, baza ta składa się z dwóch części – z rejestru BDO, w którym widnieją podmioty podlegające obowiązkowi rejestracji, oraz z części, w której podmioty prowadzą ewidencję odpadów oraz składają sprawozdania w zakresie produktów, opakowań i gospodarki odpadami.
Wyszukiwanie odbiorców odpadów
Rejestr BDO jest systemem ogólnie dostępnym, każdy zainteresowany może samodzielnie sprawdzić, czy i w jakim zakresie wybrany podmiot jest zarejestrowany w BDO. Filtrowanie odbywa się pod kątem rodzaju wypełnionych przez podmiot tabel we wniosku rejestrowym, po procesie odzysku lub recyklingu oraz po kodzie odpadu. Mankamentem wyszukiwania jest to, że kod odpadu nie musi się wcale odnosić do wskazanego procesu. Utrudnione więc jest np. odnalezienie odbiorcy, który przetwarza konkretny rodzaj odpadu (w przypadku chęci nawiązania z nim współpracy). Nie lada wyzwanie może stanowić znalezienie odpowiedzi na pytanie „Które podmioty mogące odebrać ode mnie konkretny odpad mają długi termin obowiązywania decyzji?”. Jak na razie data obowiązywania pozwolenia czy zezwolenia, wprawdzie jest dostępna, ale dopiero w ramach podglądu szczegółowych danych każdego podmiotu z osobna. Prosty zabieg informatyczny uczyniłby odpowiedź dużo prostszą.
Pozyskiwanie danych o gospodarowaniu odpadami
Niemożliwe natomiast jest samodzielne pozyskanie danych dot. szczegółowych informacji na temat gospodarki odpadami w poszczególnych latach, gminach czy województwach. I nie chodzi tu tylko o pozyskanie danych w celach komercyjnych, biznesowych - choć i to jest zgodne z prawem - ale o pozyskanie danych niezbędnych do tworzenia dokumentacji związanych z szeroko pojętą gospodarką odpadami, jak choćby wojewódzkie plany gospodarki odpadami. W efekcie - urzędy marszałkowskie mają wyrywkowy dostęp do informacji, za których udzielanie są odpowiedzialne.
Raporty potrzebne od zaraz
W BDO znajdują się już dwa okresy sprawozdawcze (rok 2019 i 2020). Chcąc np. sprawdzić ilości wytworzonych odpadów komunalnych czy przemysłowych w gminie, należałoby zwrócić się do organu prowadzącego BDO, w tym przypadku marszałka województwa, z prośbą o udostępnienie danych. Jednak organy kompetentne do udzielania takich informacji, nie są w stanie ich pozyskać w sposób jednolity i przystępny. Dlaczego? Obecnie nie ma możliwości automatycznego generowania jakichkolwiek raportów z tego systemu. Nieraz informacje są więc udostępniane w postaci printscreenów… W bazach danych o gospodarce odpadami prowadzonych przez marszałków przed uruchomieniem BDO, czy to w skali województwa, czy też w bazie centralnej, były dostępne raporty, które umożliwiały wywiązywanie się z obowiązku udostępniania informacji o ochronie środowiska.
Sprawne BDO a kształtowanie GO
Prawidłowe analizy systemu gospodarki odpadami (GO) muszą opierać się na rzetelnych danych pozyskanych z istniejącego ogólnopolskiego systemu informatycznego. Problemy z ich pozyskaniem mogą przełożyć się na błędnie wyciągnięte wnioski, a dalej - nieprawidłowe decyzje w kształtowaniu gospodarki odpadami (czy to przez samorządy, czy przedsiębiorstwa). To dlatego tak ważny jest rozwój systemu BDO, nie tylko w zakresie ewidencji odpadów czy sprawozdań, ale również w zakresie raportowania i udostępniania informacji podmiotom.
Choć BDO prowadzona jest na mocy ustawy o odpadach, jej funkcjonowanie powinno uwzględniać inne akty prawne. Oprócz wspomnianej ustawy o udostępnianiu informacji, mam na myśli ustawę o opakowaniach, o produktach, o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, o bateriach i akumulatorach czy ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji.
W dobie cyfryzacji, warto ułatwić pracę wszystkim korzystającym z BDO podmiotom, a zwłaszcza tym, które realizują na jej podstawie swoje obowiązki ustawowe.
Grażyna Orzechowska
Artykuł powstał we współpracy z firmą Atmoterm SA