Jezioro Izvorul Muntelui (Bicaz) w Rumunii© Smithore
W raporcie EAŚ „Waste prevention in Europe – the status in 2013” podsumowano działania krajów członkowskich Unii Europejskiej mające zapobiegać powstawaniu odpadom. Europejska Agencja Środowiska przeanalizowała i oceniła narodowe programy, w których kraje zobowiązują się do podjęcia konkretnych działań zaradczych.
18 krajów UE ma programy przeciwdziałania odpadom
Do końca 2013 r. 18 krajów UE przyjęło łącznie 20 tego typu programów. W połowie z tych dokumentów wspomniany został tzw. decoupling, czyli zerwanie związku pomiędzy wzrostem gospodarczym a wpływem wywieranym na środowisko – w tym przypadku odnoszącym się do wytwarzania odpadów. Występuje on w programach takich krajów i regionów jak Austria, Niemcy, Węgry, Irlandia, Włochy, Litwa, Norwegia, Polska, Szwecja i Walia.
Decoupling może przyjmować różne formy. Relatywny decoupling osiąga się wtedy, gdy presja na środowisko (np. zużycie zasobów, emisje czy wytwarzanie odpadów) rośnie wolniej niż powiązany z nią sektor gospodarki (wzrost wyrażony jest np. przez wartość dodaną brutto – WDB – w danym sektorze albo przez PKB). Decoupling absolutny oznacza stabilizację lub zmniejszanie wpływu na środowisko przy jednoczesnym wzroście aktywności gospodarczej.
Większość krajów/regionów utrzymuje, że przyjęte przez nie programy określają sposób, w jaki ma być zerwana powyższa zależność, jednak działania zaradcze nie zawsze są jasno sprecyzowane.
W przypadku siedmiu spośród tych programów nie zostały określone granice czasowe, a pozostałe 13 rozłożono na okres od 4 do 11 lat. Dwanaście z nich to samodzielne dokumenty, podczas gdy pozostałe są zintegrowane z krajowymi planami gospodarki odpadami. Większość programów zakłada, że współpraca pomiędzy zainteresowanymi stronami jest kluczowym czynnikiem sukcesu – 18 programów podaje ogólne wytyczne, jak ta kooperacja powinna wyglądać. Tylko cztery spośród analizowanych dokumentów określają budżet bądź podają plan finansowania konkretnych działań.
Na gospodarkę o obiegu zamkniętym gotowe tylko dwa kraje
Główne cele związane z zapobieganiem powstawaniu odpadów różnią się w zależności od kraju. Przestawianie się na gospodarkę o obiegu zamkniętym jest wyraźnie wspomniane tylko w dwóch programach przyjętych przez Holandię i Szkocję. Polepszenie efektywności materiałowej obrała sobie za cel Finlandia, osiągnięcie efektywności w spożytkowaniu naturalnych zasobów to cel Portugalii. Z kolei Węgry stawiają na zerwanie zależności pomiędzy zużyciem zasobów a wzrostem gospodarczym. Osiem krajowych programów (Finlandia Niemcy, Irlandia, Litwa, Portugalia, Hiszpania, Szwecja i Walia) zakłada redukcję szkodliwych substancji, nowe modele biznesowe pojawiają się w dwóch programach (Anglia i Walia), ale już tworzenie nowych miejsc pracy wspomniane jest tylko w programie przyjętym przez Węgry.
W przeanalizowanych w raporcie programach znalazło się - zgodnie z aneksem IV dyrektywy odpadowej - ponad 300 środków zaradczych mających na celu zapobieganie powstawaniu odpadów. Większość z nich odnosi się do fazy projektowania, produkcji i dystrybucji, jak również do fazy konsumpcji i użytkowania produktów.
Jak ocenia EAŚ, tym, czego w programach brakuje, są m.in. spójne ramy dla wskaźników oceny realizacji programów. W związku z tym może się w przyszłości okazać bardzo trudna interpretacja i porównanie osiągniętych wyników.
Ewa SzekalskaDziennikarz
