Opinia przedsiębiorców o projektowanych zmianach ustawy produktowej

© Robert Kneschke

Związek Pracodawców EKO-PAK⁽¹⁾ wyraził zaniepokojenie projektowanymi zmianami ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw. O szczegółach projektowanych zmian pisaliśmy w artykule pt. „Opłata produktowa za jednorazowe opakowania plastikowe – jest projekt ustawy”. Nowelizacja ta wynika z konieczności transpozycji do polskiego prawa przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (tzw. dyrektywa SUP).

Jak jednak zwraca się uwagę, wdrożenie tej dyrektywy odbywa się w sposób częściowy, bez koniecznych zmian w innych aktach prawnych regulujących gospodarkę opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, w tym zmian dotyczących obowiązków selektywnej zbiórki i udziału surowca wtórnego w niektórych rodzajach opakowań… - Brak jest w projekcie odwołań (czego przykładem jest do niczego nie przypisany załącznik nr 5) lub zasygnalizowania, że takie zmiany nastąpią. Powoduje to niepewność prawną wśród przedsiębiorców, którzy nie wiedzą, czy, kiedy i w jaki sposób obowiązki wynikające z dyrektywy, a nie ujęte w projekcie, zostaną wdrożone – czytamy w opinii Związku.

Mechanizm pokrywania kosztów zbiórki

Jak wskazano w opinii, największą obawę budzi sposób wdrożenia obowiązku określonego w art. 8 dyrektywy SUP i regulowanego w art. 1 pkt. 5) projektu ustawy. W projekcie przewiduje się bowiem, że przedsiębiorca wprowadzający do obrotu produkty jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego wymienione w załączniku nr 9 do ustawy ponosi coroczną opłatę na pokrycie kosztów: zbierania odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju, które wprowadził do obrotu, pozostawionych w publicznych systemach zbierania odpadów, w tym kosztów utworzenia i utrzymania tych systemów, transportu tych odpadów i ich przetwarzania, oraz uprzątania, transportu i przetwarzania odpadów powstałych z produktów takiego samego rodzaju jak odpady powstałe z produktów, które wprowadził do obrotu. Przedsiębiorcy przekazywać będą środki finansowe z tytułu opłaty na rachunek bankowy właściwego marszałka województwa, a ten z kolei na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. - Powstaje tu zasadnicza wątpliwość dotycząca zgodności zaprojektowanego rozwiązania z zapisami art. 8 ust. 3 i 4 dyrektywy SUP – czytamy w opinii EKO-PAK. Związek wskazuje, że ustawodawca nie wskazał m.in. związku maksymalnej stawki opłaty z niezbędnymi kosztami, które należy pokryć, oraz czy ta stawka jest proporcjonalna do tych niezbędnych kosztów. Jak dodano, „rodzi to obawę, że opłata wnoszona przez przedsiębiorców będzie mieć charakter stricte para-podatkowy, zasilający jednostkę budżetową państwa (NFOŚiGW) bez związku z obowiązkami zapisanymi w dyrektywie”.

Czytaj też: [Opinia Eksperta] W debacie publicznej o gospodarce odpadami panuje chaos semantyczny. Część 1. Odpadowego ABC

- Zaproponowany przez projektodawcę mechanizm może też kolidować z zapisem dyrektywy, że „koszty są ustalane z zachowaniem przejrzystości między zainteresowanymi podmiotami”. Przedsiębiorcy obciążeni taką opłatą nie będą mieli bowiem żadnego udziału w procesie ustalania tych kosztów ani nawet wiedzy, jakie to są koszty i czy pobierane od nich środki są do tych kosztów adekwatne. Projektodawca nie zobowiązał bowiem gmin do publikowania informacji o kosztach, które mają być pokrywane z opłaty, co może naruszać istotę zasady przejrzystości wskazanej w dyrektywie – argumentuje prezes Związku Krzysztof Baczyński.

Propozycja Związku

- Dlatego też, zgodnym z zapisami dyrektywy rozwiązaniem może być wprowadzenie zryczałtowanej opłaty ale wyłącznie na określone ilościowo, wymienione w załączniku do ustawy odpady po produktach, które nie trafiają do zbiórki selektywnej w systemie pojemnikowym / workowym bądź poza tym systemem (czyli w formach zarówno istniejących obecnie, jak i planowanych, jak np. system depozytowo-kaucyjny dla opakowań po napojach, by zapewnić realizację zapisów dyrektywy SUP określonych w art. 9 ust. 1) i nie trafiają z takiej zbiórki do recyklingu lub odzysku – czytamy dalej. Jak dodano, opłata pobierana powinna być „ex post”, czyli po publikacji „stosownych, rzeczywistych kosztów realizacji danych działań przez gminy, a nie pobierana z góry z założeniem, że każdy produkt wprowadzony do obrotu staje się potencjalnie zanieczyszczeniem, czyli odpadem gromadzonym na terenach publicznych lub te tereny zanieczyszczającym”.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska