© Kadmy
Raport jest ważną częścią większego projektu realizowanego przez Towarzystwo na rzecz Ziemi i dotyczy systemu gospodarowania odpadami w Polsce. Sporządzony został na podstawie szczegółowego monitoringu wykonanego w 20 gminach, m.in. pod kątem zgodności systemów z prawem. Ma za zadanie wypromować najlepsze przykłady, ale też wytknąć nieprawidłowości. Szczegółowe wyniki raportu mają być publicznie zaprezentowane pod koniec roku.
Stworzenie raportu zapoczątkowało przesiewowe badanie 300 gmin powyżej 100 tys. mieszkańców polegające na zebraniu informacji o wysokości opłat za odbiór odpadów oraz o masie odpadów zbieranych ogółem i selektywnie.
11 zł za segregowane, 15 zł – za niesegregowane
Z danych uzyskanych na podstawie rocznych sprawozdań za 2013 r. lub bezpośrednio od gmin wynikało, że opłata za odbiór odpadów segregowanych wahała się od 2 zł do 15 zł na osobę; średnio było to 11 zł. Za odpady niesegregowane mieszkańcy płacili od 3 zł do 39 zł, średnio - 15 zł. Łączna kwota opłat pobranych przez gminę w przeliczeniu na mieszkańca wynosiła od 5 zł do 500 zł (średnio było to 70 zł). Poziomy recyklingu osiągnięte przez gminy mieściły się w przedziale od 0 do 124 proc. Badanie pokazało, że w większości gmin funkcjonują Punkty Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, są jednak gminy, które takich punktów nie prowadzą.
Szczegółowy przegląd systemu w 20 gminach
W kolejnym etapie monitoringu wybrano do analizy 20 gmin. Były wśród nich gminy miejskie, wiejskie, turystyczne, górskie - generalnie takie, które wyróżniały się negatywnie bądź pozytywnie na tle pozostałych. Były to więc gminy, w których stwierdzono zawyżanie cen, np. ich wzrost przy jednoczesnym zmniejszeniu masy odpadów zbieranych przez gminę albo takie, gdzie opłaty za odbiór odpadów były rażąco niskie. Szczególną uwagę zwrócono też na gminy, w których okolicy realizowane są (lub będą) inwestycje budowy spalarni odpadów. Pojawiały się bowiem informacje, że na terenie tych gmin zaniechano lub znacznie ograniczano selektywną zbiórkę.
Wybrane do szczegółowej analizy gminy to: Białystok, Lublin, Warszawa, Paprotnia, Częstochowa, Końskie, Hel, Pszczyna, Dziwnów, Pruszcz Gdański, Brzeg, Wrocław, Skalbmierz, Lesznowola, Kobierzyce, Oświęcim, Libiąż, Skarżysko-Kamienna, Łabowa i Słupsk. Generalnie uzyskano dane za okres 2013-2014, czasem informacje pochodziły nawet z 2009 roku.
Analiza zgodności z prawem; poziomy recyklingu i odzysku
Monitoring szczegółowy w tych gminach polegał na analizie zgodności systemu gospodarki odpadami z prawem, obejmował przegląd pod tym kątem uchwał przyjętych przez gminy, analizę zgodności SIWZ, warunków przetargów, złożonych ofert i umów zawartych z przedsiębiorcami odbierającymi odpady. Przeanalizowano roczne sprawozdania przedkładane przez gminy marszałkowi województwa i WIOŚ w zakresie terminowości, masy poszczególnych rodzajów odebranych odpadów i sposobu ich zagospodarowania. Zebrano dane dotyczące liczby właścicieli nieruchomości, od których odebrane zostały odpady, osiągniętych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku. Przeanalizowano również sposób informowania mieszkańców o nowym systemie gospodarowania odpadami w gminach.
Różne sposoby gmin na gospodarowanie odpadami
Jak mówi Barbara Gajewska z Towarzystwa na rzecz Ziemi, trudno jest wyciągnąć z raportu ogólne wnioski i rekomendacje, dlatego że każda z badanych gmin inaczej podeszła do gospodarowania odpadami, a wyniki były bardzo zróżnicowane.
Z raportu wynika na przykład, że najwyższy odsetek odpadów zebranych selektywnie miała gmina Łabowa. Wystarczyło, że wprowadziła stawkę zaporową za odpady niesegregowane w wysokości 50 zł, jednocześnie odpady zebrane selektywnie obciążając opłatą zaledwie 6 zł. Śmieci segregowali więc wszyscy, ale okazało się, że gmina nie zebrała przez to wystarczających środków na funkcjonowanie całego systemu. - W przypadku tej gminy rekomendacją byłoby więc lekkie podwyższenie opłaty za odpady segregowane – komentuje Barbara Gajewska.
Raport trafi do rządu i polityków
Raport w wersji elektronicznej będzie rozsyłany do samorządów, organizacji samorządowych, organizacji odzysku, do inspektoratów ochrony środowiska, a także do parlamentarzystów i przedstawicieli rządu, w tym do Ministerstwa Środowiska i Ministerstwa Gospodarki. - Chcemy informować nasz rząd i samorządy, że są organizacje samorządowe, które interesują się tematem gospodarki odpadami i starają się coś w tym zakresie robić – mówi B. Gajewska.
Projekt jest realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji finansowanego z Funduszy EOG. Oprócz monitoringu gospodarki odpadami obejmował on także szkolenia w takich miastach, jak Poznań, Warszawa, Lublin, Białystok, Wrocław i Kraków. Uruchomiony został punkt konsultacyjny oferujący porady prawne, do którego zarówno mieszkańcy, jak i samorządy mogły kierować szczegółowe zapytania dotyczące postępowania z odpadami.
Ewa SzekalskaDziennikarz
