© NinaMalyna
Promieniowanie słoneczne jest ważnym naturalnym czynnikiem tworzącym klimat Ziemi. Ultrafioletowe (UV) pasmo promieniowania słonecznego odgrywa istotną rolę w wielu procesach biosfery i ma ogromny wpływ na zdrowie człowieka. Ma wiele pozytywnych aspektów, ale może być również bardzo szkodliwe w przypadku przekroczenia progu bezpieczeństwa. Promieniowanie ultrafioletowe dzielone jest na trzy pasma: UV-C, UV-B i UV-A. Całość promieniowania UV-C oraz znaczna część promieniowania UV-B jest pochłaniana w atmosferze przez ozon, parę wodną, tlen i dwutlenek węgla. Zmniejszenie warstwy ozonu, który jest głównym pochłaniaczem promieniowania UV-B, powoduje przedostawanie się większej części promieniowania. Promieniowanie UV-A jest minimalnie pochłaniane w atmosferze. W związku z tym na powierzchnię Ziemi dociera głównie promieniowanie UV-A i UV-B.
Szkodliwość UV dla człowieka
Najbardziej wrażliwe na działanie promieniowania są skóra i oczy. Część promieniowania jest odbijana od ludzkiej skóry, część rozpraszana, a reszta wnika w tkanki skóry. Głębokość przenikania zależy od długości fali. Promieniowanie UV-B przenika jedynie do naskórka, ale to przede wszystkim ono odpowiada za trwałą reakcję barwnikową (widoczna jest po 2-3 dniach i utrzymuje się przez 2-3 miesiące). Promieniowanie UV-A przenika natomiast głębiej, do skóry właściwej i wywołuje natychmiastowe ciemnienie skóry u ludzi o ciemnej karnacji, ale jest to reakcja nietrwała (efekt zanika po kilku godzinach).
Duże dawki promieniowania UV i długotrwała, jednorazowa ekspozycja na Słońce często prowadzi do ostrych oparzeń. Do przewlekłych skutków oddziaływania na skórę i oczy człowieka zalicza się: nowotwory skóry, przedwczesne starzenie się skóry, zaćmę i, skrzydlik. Czynnikiem predysponującym do rozwoju raka skóry jest również fenotyp (osoby o jasnej karnacji, niebieskich bądź zielonych oczach oraz jasnych włosach są bardziej narażone na nowotwory skóry).
Do opisania wpływu promieniowania UV na wywołanie określonego biologicznego efektu wykorzystuje się biologicznie czynne promieniowanie UV (UVBE). Funkcje tzw. skuteczności widmowej opisują wpływ promieniowania UV w zależności od długości fali na wywołanie określonej biologicznej reakcji, np. powstawanie rumienia skóry (erytema), nieczerniakowego raka skóry lub czerniaka złośliwego.
W Polsce wartość UVI wysoka
Jednostką miary promieniowania UV odpowiedzialnego za wywołanie rumienia na skórze człowieka jest Indeks UV. Im wyższa wartość UVI, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia rumienia czy poparzeń skóry. Wartość 1-2 jest całkowicie bezpieczna dla człowieka, od 3 do 7 zaleca się ochronę, a powyżej 8 powinno się unikać przebywania na słońcu w godzinach południowych. W Polsce w okresie letnim promieniowanie przyjmuje wartości wysokiego i bardzo wysokiego UVI. Co ciekawe w dniach pochmurnych obserwuje się dużą zmienność Indeksu UV w czasie. Stąd moment wystąpienia największej wartości Indeksu UV w danym dniu nie musi pokrywać się z lokalnym południem.
Pomiary z czwartku wskazują wysoki UVI w Łebie i Legionowie (o wartości 6,2 i 6,7), umiarkowany w Zakopanem (3,6) oraz niski w Katowicach (2,4). Badania stanu warstwy ozonowej nad Polską oraz pomiary natężenia promieniowania UV są zadaniem wynikającym ze zobowiązań Konwencji w sprawie ochrony warstwy ozonowej (Dz.U. Nr 98 z 1992 r., poz. 488.). Za prognozowanie UVI w sezonie letnim odpowiada Sekcja Aerologii Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Prognozy są aktualizowane co pięć minut, można je zobaczyć pod tematycznym artykułem na stronie GIOŚ oraz na stronie IMiGW.
Źródło: GIOŚ
Marta Wierzbowska-KujdaRedaktor naczelna, sozolog
