XXI wiek – era konsumpcjonizmu?

Odpady tekstylne trafiają w znacznej większości do odpadów zmieszanych, przez co są następnie składowane lub spalane. Średnio jedynie 12% z nich podlega wychwyceniu. Powyższe dane przedstawia Zero Waste Europe w raporcie “Cities and consumption: Local solutions to curbtextile waste and combat fast fashion⁽¹⁾” (tłum. „Miasta i konsumpcja: Lokalne rozwiązania ograniczające odpady tekstylne i walka z szybką modą”), który nie bez powodu omawiamy właśnie w Czarny Piątek (ang. Black Friday) – globalne święto konsumpcjonizmu.

Czytaj też: Ubrania i meble z największym potencjałem cyrkularności? O ekoprojektowaniu w tygodniu konsumpcji

Trendy na bazie paliw kopalnych

Fast fashion (tłum. dosł. szybka moda), zdaniem autorów analizy, jest przyczyną drastycznej zmiany w zachowaniach konsumenckich. Niskie ceny i dynamicznie zmieniające się trendy stały się powodem gwałtownego wzrostu konsumpcji, który poważne wyzwanie środowiskowe i społeczne. Autorzy raportu wskazują, że ceny odzieży w Unii Europejskiej w latach 1996-2018 spadły o 30% (po uwzględnieniu inflacji). Było to możliwe dzięki rosnącemu wykorzystaniu tanich, syntetycznych włókien, tworzonych na bazie paliw kopalnych oraz ulokowaniu procesów produkcyjnych w państwach charakteryzujących się słabymi standardami w zakresie ochrony środowiska. Równolegle w przestrzeni publicznej pojawiło się coraz bardziej powszechne zjawisko tzw. Konsumpcji stylu, polegające na zaspokajaniu raczej chęci posiadania rzeczy wpisujących się w kolejne trendy niż rzeczywistych potrzeb. – Obecnie model biznesowy w branży modowej opiera się na zachęcaniu konsumentów do ciągłego śledzenia trendów i kupowaniu wchodzących w ich ramy artykułów. Stała reklama cyfrowa i powszechne korzystanie z mediów społecznościowych utrwaliły tę tendencję. Dowody wskazują, że w 63% przypadków, ubrania są wyrzucane ze względu na inne wyobrażenie o tym jak leżą, a nie ich złą jakość – piszą twórcy analizy.

Czytaj też: Tekstylia zużywają nawet 143 tys. ton PFAS. Czy da się odejść od wiecznych chemikaliów?

Korporacje są globalne, odpady zaś lokalne

Obok obaw dotyczących wyzysku w miejscach pracy, mamy do czynienia z coraz większym poziomem zanieczyszczeń. Problem jest przede wszystkim lokalny. Miasta są zmuszone do prób radzenia sobie z coraz większą ilością wyrzucanych tekstyliów, co wiąże się z narastającymi kosztami – obciążającymi zarówno gospodarkę, jak i środowisko. Autorzy raportu zwracają uwagę, że w świetle powyższych faktów, wyzwaniem będzie realizacja założeń wchodzącego w życie w 2025 r. unijnego obowiązku selektywnej zbiórki odpadów tekstylnych.

Wsparciem dla lokalnych samorządów może być przygotowany przez Zero Waste Europe katalog dobrych praktyk. Te mają skłaniać do działania w imię koncepcji wystarczalności, definiowanej przez autorów jako „zbiór środków i praktyk mających na celu zmniejszenie całkowitego zużycia zasobów i energii, przy jednoczesnym utrzymaniu dobrostanu ludzi bez przekraczania granic planetarnych”. Idea ta, jak czytamy w treści analizy, ma pokazywać jak zmieniać pewne mechanizmy, a nie tylko niwelować ich skutki. – Podejście to wykracza poza poprawę efektywności, która często prowadzi do „efektu odbicia”, koncentrując się zamiast tego na zmianie wzorców konsumpcji i norm społecznych. Zapewniamy tym, że sposób w jaki konsumujemy i wytwarzamy produkty, nie przekracza pułapu skończonych zasobów naszej planety, jednocześnie pozwalając na osiągnięcie minimalnego progu wskaźników społecznego dobrostanu – czytamy w publikacji.

Autorzy przekonują, że samorządy mają do dyspozycji narzędzia, które pomogą zaradzić nadmiernej konsumpcji modowej wśród mieszkańców. Wśród nich znajdziemy np. ograniczanie reklam w celu zmniejszenia zachęt do zakupów czy tworzenie inicjatyw promujących naprawianie i ponowne używanie produktów, skutkujące przedłużeniem ich żywotności. Ważne ma być także organizowanie masowych wydarzeń, podczas których obywatele mogą poznać alternatywne zachowania konsumpcyjne. Jednostki samorządowe mogą również, jak piszą działacze Zero Waste Europe, apelować do polityków wyższego szczebla o wprowadzanie dotyczących fast fashion zmian legislacyjnych. Dzięki działaniom w duchu wystarczalności, miasta mogą odegrać kluczową rolę w przyspieszeniu społecznej drogi do osiągnięcia jak najbardziej zrównoważonych i sprawiedliwych mechanizmów konsumpcyjnych w obszarze modowych wyborów, przyczyniając się tym do ograniczenia ilości odpadów, realizacji celów sprawiedliwej transformacji i poprawy ochrony środowiska.

Czytaj też: Kolejny krok to homo sapiens na liście gatunków zagrożonych? Zostało nam 27% „żyjącej planety”