Każda działalność pozostaje w związku ze zmianą klimatu - ESRS E1

© Olivier Le Moal

Zmiana klimatu - to tytuł pierwszej sekcji środowiskowych aspektów raportowania zrównoważonego rozwoju. Jest ona najobszerniejsza w części środowiskowej i obejmuje m.in. posiadanie planu transformacji służącej powstrzymaniu zmiany klimatu (ang. mitigation), polityk służących zapobieganiu i adaptacji do zmian klimatu oraz informacje o działaniach i zasobach związanych z politykami dotyczącymi zmiany klimatu. Wśród wymogów ujawniania informacji wskazywane są cele odnoszące się do zapobiegania i adaptacji samych w sobie, ale też konkretniej: zużycia energii i jej miksu, emisji gazów cieplarnianych w zakresach 1., 2. i 3. Raportowane ma być także usuwanie i magazynowanie dwutlenku węgla, sfinansowane z tzw. kredytów węglowych, wewnętrzna wycena emisji dwutlenku węgla oraz przewidywane skutki finansowe ryzyk, ale i możliwości związanych ze zmianą klimatu. Krótkie wyliczenie robi wrażenie. Czy firmy mogą uznać, że nie raportują tego obszaru?

Każdy oddziałuje na klimat

- O ile wszystkie wskaźniki opisane w ESRS wynikają z analizy podwójnej istotności, o tyle ze zmianą klimatu wychodzimy z założenia, że dotyczy ona wszystkich. Organizacja musiałaby wprost udowodnić brak oddziaływania, co jest praktycznie niemożliwe - każda działalność i aktywność pozostaje w związku ze zmianą klimatu. Nawet jednoosobowa. Dla wszystkich jesteśmy w stanie policzyć ślad węglowy – mówi Marta Wojtkiewicz, międzynarodowa konsultantka ds. ESG w Ayming.

A liczenie to dopiero początek. - Samo raportowanie jako takie nie stanowi jeszcze gwarancji, że dana firma realizuje przemyślaną strategię dekarbonizacyjną – komentuje Justyna Wysocka-Golec, partner associate w Dziale consultingu, liderka Zespołu ESG, dekarbonizacji i bioróżnorodności w KPMG w Polsce. Nie znaczy to, że poznanie i ujawnienie śladu węglowego nie ma znaczenia. - Inwestorzy czy inni interesariusze mogą dzięki niemu porównać poziom emisyjności przedsiębiorstw z tej samej branży, co może wpłynąć na decyzje w kwestii inwestowania w daną firmę albo udzielenia jej wsparcia finansowego. Raportowanie pozwala zrozumieć swój wpływ na środowisko (w tym na klimat) i poznać główne źródła emisji, dając tym samym dane niezbędne do zainicjowania procesu zmian. Zmian, dzięki którym możliwe stanie się uniknięcie ryzyk fizycznych, regulacyjnych czy reputacyjnych, a także zwiększenie odporności modelu biznesowego przedsiębiorstwa. Szanse na to są jednak znacznie mniejsze, jeśli raportowania nie będzie się traktować jako okazji do zmian, ale jako przykry obowiązek, realizowany na pół gwizdka – konkluduje Wysocka-Golec.

Kto zredukuje emisje?

Raportowanie może więc stać się motywatorem do redukcji emisji przez biznes. W jakich branżach takiego efektu można spodziewać się najbardziej? - Jeśli chodzi o ślad węglowy, spojrzałabym na dziewięć filarów Europejskiego Zielonego Ładu. One się pokrywają z zainteresowaniem branż – podpowiada dr Izabela Samson-Bręk, adiunkt w Zakładzie Chemii Środowiska i Oceny Ryzyka Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego. - Tam mamy przemysł energetyczny, gdzie widzimy, że dzieje się bardzo dużo, choćby w obszarze biometanu. Branża rolno-spożywcza, gdzie widać zainteresowanie nowymi rodzajami nawozów, które redukowałyby emisje na etapie uprawy i hodowli zwierząt. Dalej, szeroko rozumiana branża budowlana, gdzie mamy do czynienia z tzw. małym ETS-em, który będzie wkrótce obowiązywał. Tu zainteresowanie jest nie tylko samą zmianą źródeł zasilania, patrzy się też bowiem na ślad węglowy samego budynku i materiałów konstrukcyjnych - wylicza dr Samson-Bręk.

Poziom komplikacji rośnie…

Poszczególne podmioty raportowały już dotąd swoje emisje gazów cieplarnianych. Zapytaliśmy więc, co zmienia uwzględnienie emisji w wytycznych ESRS. - Dziś dużo firm raportuje wyłącznie zakres 1. i 2. śladu węglowego. A raportowanie ESG w kontekście dyrektywy CSRD obliguje wszystkich do raportowania zakresu 3. i jest to bardzo duża zmiana. Zakres 1. i 2. jest w większości podmiotów stosunkowo prosty do policzenia, a cała złożona aktywność często pozostaje właśnie w zakresie 3. – wyjaśnia Marta Wojtkiewicz.

Złożoność podkreśla też dr Izabela Samson-Bręk. - Ślad węglowy jest o tyle skomplikowany, że mamy wiele różnych wymagań, jak deklaracje środowiskowe różnego typu (np. w branży budowlanej w oparciu o normę 15804), które dotyczą śladu środowiskowego jako takiego, a którego elementem jest ślad węglowy – wskazuje. - Firmy będą stały też w obliczu wyzwań związanych z CBAM, gdzie również będzie do policzenia ślad węglowy. Zobaczymy, czy będą tu nowe wytyczne w zakresie metodyki oraz legislacji dla poszczególnych branż. Przykładowo branża akumulatorów będzie miała swoje oddzielne wytyczne. Może się zdarzyć, że jeden podmiot będzie zobowiązany do pokazania swojego śladu węglowego na różne sposoby i policzenia go pod kątem różnych metodyk. Jako spółka giełdowa – pod kątem raportowania ESG, jako podmiot handlujący stalą – w ramach CBAM, a jako przedstawiciel branży bateryjnej – w sposób wymagany dedykowanym rozporządzeniem. Poziom skomplikowania tego tematu rośnie i staje się bardzo wielowymiarowy – zależnie od branży, zakresu działalności i materiałów, które sprowadza dany podmiot – zauważa przedstawicielka IOŚ-PIB.

…Ale pomogą liczby

Zważywszy na rosnącą wielowymiarowość, tym ważniejsza będzie przejrzystość, którą ma zapewnić raportowanie zrównoważonego rozwoju w nowym, przewidzianym dyrektywą CSRD i standardami ESRS formacie. - Raporty będą musiały wykazywać konkretne liczby. Będziemy mierzyć wskaźniki w nich podane, ale równocześnie publikowane będą informacje o tym, jak firma zamierza redukować ślad węglowy. Co prawda sankcje będą dotyczyły samego procesu raportowania, a nie jego treści, jednak ta zawartość będzie dostępna publicznie. Jeśli w jednym roku firma poda swój ślad węglowy, założy jego redukcję, a później nie wykaże zmiany – będzie to widoczne. Dyrektywa narzuca konkretny format danych – tekstowy i liczbowy. To będzie niesamowity przełom, bo poszczególne wskaźniki i dane będą porównywalne – zapowiada Marta Wojtkiewicz.

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog