Miasto zrównoważone, czyli jakie? Przykład Lublany

© Sergii Figurnyi

Wydawać by się mogło, że skoro trzy czwarte obszaru Lublany stanowią tereny zielone, to miastu już samo przez się należy się miano zielonej stolicy. Prawdziwie zielona transformacja dokonała się tu jednak dopiero na przestrzeni ostatnich 10-15 lat. Z raportu⁽¹⁾ przygotowanego w ramach projektu "Zielona Stolica Europy" dowiadujemy się, co wyróżnia stolicę Słowenii spośród innych miast.

Wspomniane tereny zielone to zarówno akweny wodne, lasy, ogrody miejskie, a nawet te o charakterze uprawnym - daje to niemal 550 mkw. zieleni na jednego mieszkańca 280-tysięcznej Lublany. Ponadto 20 proc. powierzchni miasta ma status obszaru chronionego.

Miasto świadome swego naturalnego bogactwa, skupiło się na jego utrzymaniu i ochronie, choć postawiło także na rekultywację i rewitalizację terenów poprzemysłowych.

W ostatnich latach zasadzono więc w stolicy ponad 2 tys. drzew (teraz łącznie jest ich ponad 12 tys.), wybudowano pięć nowych parków i zrewitalizowano nabrzeża rzeki Sava, która przepływa przez Lublanę. Oprócz tego w 2010 r. miasto zadeklarowało specjalne przeznaczenie 1400 hektarów lasu, jako pochłaniającego dwutlenek węgla. Dziś las stanowi prawie połowę obszaru Lublany i praktycznie „wkracza” do centrum miasta. Przeciętnie zaś każdy mieszkaniec ma nie dalej niż 300 m do elementów zieleni miejskiej (w tym do parków kieszonkowych).

Miasto stawia na rowery i pojazdy z napędem alternatywnym

Oprócz zwiększenia dostępności zieleni, duży progres dokonał się w dziedzinie zrównoważonego transportu. Lublana z miasta zdominowanego kiedyś przez ruch samochodowy stała się miejscem, po którym sprawnie można przemieszczać się pieszo i rowerem – zwłaszcza po centrum (w zeszłym roku znalazła się na ósmym miejscu w światowym rankingu miast przyjaznych rowerzystom). Wiązało się to z całkowitą reorganizacją ruchu na głównej ulicy miasta. Transport publiczny w Lublanie też nabrał bardziej „zielonego” charakteru – od 2016 r. po miejskich ulicach kursuje 30 autobusów napędzanych CNG (stanowią one na dziś jedną trzecią floty). Kierowcy z kolei mają coraz większą motywację do nabywania pojazdów elektrycznych, bo udostępniono im już 80 punktów ładowania. W Lublanie można też korzystać z wypożyczalni elektrycznych samochodów albo przejechać się bezpłatnie jednym z meleksów kursującym po starym centrum miasta.

Aplikacja wskaże jedno z 35 miejskich poidełek

Lublana jako jedna z niewielu europejskich stolic może poszczycić się naturalnie czystą wodą – tak czystą, że nie jest konieczne jej uzdatnianie. Źródła wody pitnej, bogatej dodatkowo w magnez i wapń znajdują się bezpośrednio pod miastem oraz w bliskim jego sąsiedztwie. W związku z tym w przestrzeni miejskiej funkcjonuje 35 poidełek uruchamianych w najcieplejszych miesiącach roku. Drogę do najbliższego z nich każdy mieszkaniec czy turysta ma szansę odnaleźć łatwo przy użyciu specjalnej, miejskiej aplikacji na smartfona.

Sieć wod-kan w mieście liczy ponad 2 tys. kilometrów, z czego długość wodociągów to 1000 km, kanalizacji 830 km, a kanalizacja deszczowa liczy 330 km. Ścieki oczyszczane są w 13 małych, lokalnych oczyszczalniach albo w jednej głównej, największej w Słowenii, która ma dzienną wydajność 80 tys. m sześc.

66 proc. odpadów zebranych selektywnie, 64 podziemne pojemniki

Lublana jest także znana z jednego z najlepszych systemów zarządzania odpadami wśród stolic europejskich i z tego że przyświeca jej idea „zero waste”. Odzyskuje 100 proc. organiki, ma też najwyższy odsetek odpadów zebranych selektywnie. Chociaż jeszcze niedawno oficjalnie mówiło się o 55 proc., prezes spółki komunalnej Snaga zajmującej się odbiorem i zagospodarowaniem odpadów w Lublanie chwali się w raporcie, że w 2016 r. było to 66 proc. Segregację ułatwiają podziemne pojemniki, których w tej chwili jest jest na terenie miasta 64. Są ogólnodostępne, jedynie aby umieścić w nich bioodpady, należy posiadać specjalną kartę dostępu. O tym, że poprawna segregacja opłaca się finansowo, mieszkańcy mogli przekonać się pod koniec 2014 roku, kiedy to za dobre wyniki firma… obniżyła im stawki za odbiór odpadów.

Czy można jednoznacznie zdefiniować klucz do sukcesu Lublany? Zapytany o to Zoran Janković, prezydent miasta, mówi: generalnie biorąc, ważne jest, by mieć jasną wizję i twardo przy niej stać. Dążyć do wyznaczonych celów, które jednak muszą uwzględniać w pierwszej kolejności dobro mieszkańców. Lubliana podkreśla także w raporcie, że w projekt „Zielona Stolica Europy” nie była zaangażowana tylko garstka urzędników miejskich, ale wszyscy mieszkańcy, jak również osoby odwiedzające miasto i partnerzy. Zapraszanie mieszkańców do współtworzenia przestrzeni, w jakiej żyją, można już zresztą śmiało nazwać trendem w zarządzaniu miastami – także polskimi.

Ewa Szekalska
Dziennikarz

Tekst powstał w ramach projektu Eco-Miasto, którego celem jest rozpowszechnienie i wdrażanie w polskich gminach dobrych praktyk w zrównoważonym rozwoju. Projekt organizowany jest przez Ambasadę Francji w Polsce i Centrum UNEP/GRID-Warszawa. Teraz Środowisko jest wieloletnim patronem medialnym projektu.