© VR Studio
We wtorek (11 lipca br.) Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ) oraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) zorganizowali wizytę studyjną i warsztaty dla dziennikarzy poświęcone monitoringowi Odry. W trakcie wydarzenia dziennikarze mogli zapoznać się ze sposobem pobierania próbek wody do badań, a także odwiedzić Centralne Laboratorium Badawcze GIOŚ we Wrocławiu, gdzie m.in. analizowane są próbki pobrane z rzeki. Poinformowano także o aktualnym stanie rzeki.
Monitoring państwowy, interwencyjny i całodobowy
Badania próbek wody z Odry prowadzone są w ramach państwowego monitoringu środowiska, monitoringu interwencyjnego oraz całodobowego pilotażowego monitoringu – powiedział Maciej Karczyński, rzecznik Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ). Podkreślał przy tym, że prowadzone przez służby badania rzeki Odry wykraczają poza obowiązki wynikające z dyrektyw unijnych.
Jak wyjaśniano, badania prowadzone w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) wynikają wprost z przepisów ochrony środowiska – PMŚ obowiązuje w Polsce od 1991 r., a obecnie monitoringiem tym objętych jest łącznie 3163 punktów wód powierzchniowych na terenie całego kraju. W lutym br. w wyniku prac Zespołu ds. sytuacji na rzece Odrze powołanego przez MKiŚ w 2022 r. wdrożono monitoring interwencyjny, w ramach którego próbki wody pobierane są w 28 punktach na całej długości rzeki Odry. Z kolei od marca br. na podstawie zaleceń Ministra Klimatu i Środowiska, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza wraz z Instytutem Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy oraz Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska prowadzą pilotaż całodobowego monitoringu stanu wody w rzece.
Wyniki badań stanu rzeki realizowane w ramach monitoringu interwencyjnego znane są maksymalnie do 48 godzin od pobrania próbek. W tym czasie pracownicy Centralnego Laboratorium Badawczego GIOŚ wykonują pomiary terenowe (obejmujące pomiar temperatury wody, przewodności elektrolitycznej, tlenu rozpuszczonego i odczynu pH), oraz badania laboratoryjne (m.in. badane jest stężenie substancji biogennych w wodzie i fitoplankton pod kątem obecności i liczebności złotej algi).
- Jakość wykonywanych pomiarów i badań przez Centralne Laboratorium Badawcze GIOŚ jest potwierdzona przez wdrożony system zarządzania zgodny z normą ISO 17025 i potwierdzony przez akredytacje Polskiego Centrum Akredytacji, a także udział w badaniach biegłości/porównaniach międzylaboratoryjnych czy udział pracowników laboratorium w szkoleniach, stale podnoszących kompetencje do wykonywania pomiarów i badań – mówiła Lidia Czerwińska, kierownik Krajowego Laboratorium Referencyjnego ds. Jakości Wód Powierzchniowych GIOŚ.
W ramach pilotażu monitoringu ciągłego w ośmiu reprezentatywnych punktach rzeki (docelowo ma być ich 9) zamontowano urządzenia pomiarowe, które w sposób automatyczny wykonują pomiary parametrów fizyko-chemicznych wody. Badane są takie parametry jak temperatura, tlen rozpuszczony, przewodność i odczyn pH. Wyniki publikowane są w formie wykresów na specjalnie przygotowanym przez GIOŚ portalu. Pilotaż zakończyć ma się w marcu 2024 r. Jak jednak podkreślano, system ten będzie podlegał dalszemu rozwojowi.
Stopnie zagrożenia złotą algą
Przedstawiciele GIOŚ wyjaśniali przy tym, że na podstawie uzyskanych przez Centralne Laboratorium Badawcze wyników badań z okresu sierpień-grudzień 2022 r. przeprowadzono analizę w celu zbadania zależności pomiędzy parametrami fizyko-chemicznymi wody a rozwojem złotej algi. W wyniku analizy powstała 3-stopniowa skala zagrożenia wystąpienia zakwitów. - Po trzech miesiącach od wdrożenia monitoringu interwencyjnego ponownie przeanalizowano zachowanie się złotej algi w zależności od badanych parametrów i dokonano aktualizacji procedury – powiedziała Czerwińska.
Obecnie procedura alarmowa obejmuje 4-stopnie zagrożenia wystąpienia zakwitów złotej algi (stopnie zagrożenia obejmują zarówno rzekę i jej starorzecza, jak i kanały i zbiorniki). Jak wyjaśniano, to właśnie od przypisanego stopnia zagrożenia zależna jest częstotliwość prowadzonych badań fizyko-chemicznych próbek wody z rzeki. W przypadku braku przypisania stopnia alarmowego badania terenowe i laboratoryjne wykonywane są 1 raz w tygodniu. W przypadku stopnia ostrzegawczego oraz I i II stopnia zagrożenia pomiary terenowe i badania laboratoryjne wykonywane są 2 razy w tygodniu, a w przypadku III stopnia zagrożenia pomiary terenowe wykonywane są 3 razy w tygodniu, a badania laboratoryjne 2 razy w tygodniu.
Aktualna sytuacja na Odrze
W trakcie spotkania z dziennikarzami przedstawiono aktualne dane na temat stanu wód w rzece Odrze. Lidia Czerwińska poinformowała, że dotychczas (tj. od lipca 2022 r., kiedy to zaobserwowano masowe śnięcie ryb w Odrze, do 7 lipca br.) w ramach prowadzonego monitoringu Odry wykonano 62 904 analiz, które pokazują w jakim stanie jest rzeka. W tym czasie odbyły się 4281 wyjazdy do poboru prób wody.
Jak podkreślała, zagrożenie związane z występowaniem złotej algi w rzece jest zmienne - raz jest jej więcej, innym razem mniej. - Aktualnie sytuacja w Odrze jest stabilna. Obecnie nie stwierdzono występowania Prymnesium parvum w innych rzekach poza Odrą i jej starorzeczami oraz Kanałem Gliwickim i Kanałem Kędzierzyńskim – mówiła Lidia Czerwińska. Jak dodała, badania wykazały obecność złotej algi w zbiorniku Januszkowice, Czernice i Łacha Jelcz oraz w jednym punkcie Kanału Gliwickiego.
Z danych GIOŚ wynika, że w starorzeczu Januszkowice wykryto 3,8 mln osobników/litr, w Łacha Jelcz Laskowice - 0,6 mln osobników/litr, w zbiorniku Czernica - 4,3 mln osobników/litr, w Kanale Gliwickim - 18 tys. osobników/litr.
Jak przypominano, obecne stężenia złotej algi w rzece są niewielkie. W zeszłym roku, kiedy obserwowano masowe śnięcie ryb, odnotowywano ponad 100 mln osobników na litr wody. - Podane powyżej wyniki w starorzeczach Januszkowice i Czernica klasyfikują ilość algi do stopnia ostrzegawczego, natomiast w starorzeczu Łacha Jelcz Laskowice oraz w Kanale Gliwickim ich ilość jest poniżej tego stopnia - podaje GIOŚ.
Joanna SpillerDziennikarz, inżynier środowiska
Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.
