Przemieszczanie odpadów z tworzyw sztucznych na nowych, surowszych zasadach od 1 stycznia 2021 r.

© alexanderuhrin

Eksport niesortowanych odpadów z tworzyw sztucznych do krajów spoza Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Co-operation and Development, OECD) zostanie całkowicie zakazany. W związku z tym będą one podlegać zakazowi wywozu do państw nienależących do OECD. To efekt zmian w tzw. konwencji bazylejskiej (treść konwencji tutaj).

Do tej pory większość odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych była uznawana do celów przemieszczania za odpady inne niż niebezpieczne i w związku z tym znalazły się one w zielonym wykazie w unijnym rozporządzeniu w sprawie przemieszczania odpadów. W maju 2019 r. strony konwencji bazylejskiej uzgodniły, że za ujęte w zielonym wykazie (inne niż niebezpieczne) uznaje się jedynie przemieszczanie wstępnie posortowanych, niezanieczyszczonych tworzyw sztucznych nadających się do recyklingu, które są wolne od wszelkich materiałów nienadających się do recyklingu i zostały przygotowane do natychmiastowego bezpiecznego dla środowiska recyklingu. Zmiana ta wejdzie w życie w dniu 1 stycznia 2021 r.

W efekcie nowelizacji konwencji opublikowano w grudniu br. rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2020/2174 z dnia 19 października 2020 r. zmieniające załączniki IC, III, IIIA, IV, V, VII i VIII do rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przemieszczania odpadów⁽¹⁾ (treść rozporządzenia tutaj).

Celem rozporządzenia jest zwiększenie kontroli transgranicznego przemieszczania „niebezpiecznych” i „trudnych do recyklingu” odpadów z tworzyw sztucznych. Dotyczy to eksportu, importu i transferów wewnątrz UE.

Czytaj: Źle się dzieje z recyklingiem. UE może nie spełnić celów w tym zakresie

Zaostrzone wymogi

- To kolejny krok do ograniczenia biznesu przemysłu tworzyw sztucznych, który bezkarnie wprowadzał na rynek swoje produkty, nie zapewniając infrastruktury recyklingu i wysyłając odpady do krajów rozwijających się – zauważa w rozmowie z redakcją Piotr Barczak z Europejskiego Biura Ochrony Środowiska.

Nowe przepisy zakazują wywozu odpadów z tworzyw sztucznych z UE do krajów trzecich OECD, „z wyjątkiem czystych odpadów kierowanych do recyklingu”. Bardziej rygorystycznej kontroli będzie podlegał również eksport odpadów tworzyw sztucznych z UE do krajów OECD, a także ich import do UE.

- Bardzo ważne jest to, że przemieszczanie odpadów będzie bardziej kontrolowane w strefie OECD, gdzie reżim legislacyjny nie jest taki sam, a gdzie zachodzi proceder wysyłania odpadów do krajów, które nie posiadają wystarczającej infrastruktury do ich przetwarzania – dodaje Barczak.

Komisja Europejska informuje, że w 2019 roku Unia wyeksportowała 1,5 mln ton odpadów z tworzyw sztucznych, głównie do Turcji i krajów azjatyckich, takich jak Malezja, Indonezja, Wietnam, Indie i Chiny.

Czytaj: Platforma Handlu Odpadami i Surowcami Wtórnymi na giełdzie - strategia czy mrzonki?

Tama dla nielegalnego procederu?

W dokumencie sporządzonym przez Europejski Trybunał Obrachunkowy nt. „Działania UE na rzecz rozwiązania problemu odpadów tworzyw sztucznych⁽²⁾” czytamy, że w 2011 r. Europejska Sieć Wdrażania i Egzekwowania Prawa Ochrony Środowiska (IMPEL) oszacowała, że nielegalnie przemieszczane odpady stanowią około 20 proc. wszystkich przemieszczanych odpadów, zaś dane Światowej Organizacji Celnej za 2019 r. potwierdzają, że odpady tworzyw sztucznych są jednym z głównych rodzajów nielegalnie przemieszczanych odpadów (obok WEEE⁽³⁾) i stanowią około 23 proc. wszystkich skonfiskowanych towarów. Zakaz wywozu odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych do państw nienależących do OECD w połączeniu z brakiem możliwości przetwarzania odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych na terenie UE, może zwiększyć ryzyko ich nielegalnego unieszkodliwiania zarówno na terytorium UE, jak i przez przemieszczanie do państw trzecich.

Rzeczywiste egzekwowanie przepisów będzie więc dużym wyzwaniem dla służb.

- W sprawozdaniu inicjatywy Unii Europejskiej na rzecz zwalczania przestępczości przeciwko środowisku (EFFACE) wskazano szereg problemów, które ograniczają skuteczność dyrektywy w sprawie przestępczości przeciwko środowisku, w konsekwencji skuteczność walki z nielegalnym handlem odpadami, w tym z nielegalnym handlem odpadami opakowaniowymi z tworzyw sztucznych – napisano w ww. dokumencie. W szczególności wymienia się tu brak danych o zanieczyszczonych miejscach, jak również o sankcjach i wskaźnikach karalności; trudności w określeniu, które zachowanie stanowi przestępstwo przeciwko środowisku, ze względu na niepewność prawa, na przykład w odniesieniu do definicji odpadów względem utraty statusu odpadu, brak zharmonizowanych przepisów UE dotyczących łączenia sankcji (administracyjnych/karnych/cywilnych); czy wreszcie brak wyspecjalizowanych sił policyjnych, prokuratur i sędziów zajmujących się przestępstwami przeciwko środowisku.

W Polsce organem odpowiedzialnym za kwestie transgranicznego przemieszczania odpadów jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska, który wykonuje swoje obowiązki za pośrednictwem Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

Czytaj: GIOŚ kręci bat na przestępców środowiskowych. W tempie largo czy allegro?

Katarzyna Zamorowska
Dyrektor ds. komunikacji