Nowe obowiązki gmin ws. gatunków inwazyjnych. Jest projekt rozporządzenia

© Alexander

W dniu 23 września 2022 r. w Rządowym Centrum Legislacji (RCL) opublikowano⁽¹⁾ projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (numer z wykazu: RC11). Jak czytamy w uzasadnieniu, projekt ten stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych (Dz. U. poz. 1718).

Co najmniej 12 mld euro strat rocznie

- Inwazyjne gatunki obce (IGO) wywierają znaczący wpływ na różnorodność biologiczną  i są jedną z głównych i coraz częstszych przyczyn jej utraty, zwłaszcza wymierania gatunków. Mają także wpływ na sferę społeczną i gospodarczą, w tym leśnictwo i rolnictwo. (…) Szacuje się, że szkody te wynoszą w Unii Europejskiej co najmniej 12 mld euro rocznie i stale rosną, dlatego zwalczanie IGO stało się jednym z priorytetów Unii Europejskiej – wskazano w Ocenie Skutków Regulacji (OSR).

Czytaj: Poszerzenie unijnej listy inwazyjnych gatunków obcych

W rozporządzeniu określono łącznie 107 gatunków inwazyjnych, z czego 88 ujęto na liście listę inwazyjnych gatunków obcych, stwarzających zagrożenie dla UE, a 19 gatunków na liście IGO stwarzających zagrożenie dla Polski. Gatunki obce stwarzające zagrożenie dla UE to gatunki wymienione w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2016/1141 z dnia 13 lipca 2016 r., natomiast gatunki stwarzające zagrożenie dla Polski – jak wyjaśnia prawodawca - są to gatunki wymienione w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz. U. poz. 1260), a ocenione w ramach projektu Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska pt. „Opracowanie zasad kontroli i zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wraz z przeprowadzeniem pilotażowych działań i edukacją społeczną” jako średnio lub bardzo inwazyjne gatunki obce w Polsce.

- W obydwu listach zostały wyszczególnione gatunki podlegające obowiązkowi szybkiej eliminacji oraz gatunki rozprzestrzenione na szeroką skalę. Do gatunków podlegających szybkiej eliminacji zaliczono gatunki: niewystępujące w Polsce, występujące jedynie w uprawach i w hodowlach oraz występujące w środowisku przyrodniczym, ale tylko w populacjach izolowanych (tj. na wczesnym etapie inwazji). Za gatunki rozprzestrzenione na szeroką skalę uznano gatunki występujące w środowisku przyrodniczym o ograniczonym, ale znaczącym zasięgu występowania oraz o najszerszym zasięgu występowania – wyjaśniono ponadto w OSR.

Nowe obowiązki gmin

Dla wszystkich gatunków objętych rozporządzeniem określono rodzaje działań zaradczych oraz środki mające na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, a także warunki przeprowadzania działań zaradczych. W ramach regulacji przewiduje się nowe obowiązki dla gmin. Zgodnie z OSR, gminy zobowiązane będą do gromadzenia i przekazywania do Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska danych o stwierdzeniu w środowisku IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski oraz o przeprowadzonych działaniach na terenie gminy. Gminy będą odpowiedzialne ponadto za „przeprowadzanie działań zaradczych w odniesieniu do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski rozprzestrzenionych na szeroką skalę, występujących na terenie gminy poza nieruchomościami prywatnymi lub należącymi do Skarbu Państwa, oraz na wniosek na terenach prywatnych”. Do ich obowiązku będzie należeć też współpraca z właściwymi podmiotami w zakresie prowadzenia działań zaradczych w stosunku do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski.

Projektodawca wyjaśnia przy tym, że „wymienione w projekcie rozporządzenia działania zaradcze będą służyły kontroli, eliminacji lub izolacji IGO”, a „wybór działania zaradczego, jak i jego celu (kontrola, eliminacja lub izolacja), który będzie najbardziej odpowiedni dla IGO w danych uwarunkowaniach, należy do podmiotu przeprowadzającego działanie”.

Prawodawca przewiduje także, że „zwalczanie i inne zadania dotyczące IGO określonych w projekcie rozporządzenia wykonywane przez jednostki samorządu terytorialnego będą wykonywane w ramach zadań własnych”. - Należy bowiem wskazać, że zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2022 r. poz. 559, z późn. zm.), gmina wykonuje zadania obejmujące sprawy związane z ochroną środowiska i przyrody, a także zieleni gminnej i bezpieczeństwa obywateli. Zwalczanie IGO bez wątpienia wpisuje się w działania związane z ochroną różnorodności biologicznej, a więc w zakres ochrony środowiska i przyrody, a dodatkowo zwalczanie takich gatunków obcych takich jak barszcze kaukaskie, ze względu na parzące właściwości tych roślin, odnosi się do spraw związanych z bezpieczeństwem obywateli. Należy przy tym podkreślić, że wiele gmin już w chwili obecnej prowadzi działania zaradcze wobec najbardziej rozpowszechnionych i problematycznych IGO – czytamy w OSR.

Przepisy miałyby wejść w życie (z wyjątkami) po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.