Ruszył drugi nabór wniosków w ramach Programu „Ciepłe Mieszkanie”

Paweł Mirowski
z-ca prezesa zarządu NFOŚiGW, pełnomocnik premiera ds. Programu © Prawa zastrzeżone

Teraz Środowisko: W dniu naszej rozmowy, 29 września, rozpoczyna się drugi nabór wniosków dla gmin w ramach programu „Ciepłe mieszkanie”. Czy można już coś powiedzieć o rezultatach pierwszego, zeszłorocznego naboru?

Paweł Mirowski: W wyniku pierwszego naboru wniosków, przeprowadzonego od 21 lipca do 31 grudnia 2022 r., gminy złożyły 414 wniosków, z czego 377 oceniono pozytywnie. Zawarte umowy pomiędzy 16-oma Wojewódzkim Funduszom Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej a gminami opiewają na kwotę ok. 750 mln zł. Jeśli chodzi o przełożenie na wymierne zadania, realizowane wraz z umowami podpisanymi między beneficjentami końcowymi a gminami, będzie to ok. 33,5 tys. lokali z wyeliminowanymi kopciuchami w budynkach wielorodzinnych. Część tych zadań zrealizowano już w gminach.

TŚ: Wyraźną zmianą, która pojawiła się przy drugim otwartym właśnie naborze, jest uwzględnienie obok właścicieli mieszkań w budynkach wielorodzinnych również najemców mieszkań komunalnych oraz małych wspólnot mieszkaniowych od 3 do 7 lokali. Co jeszcze się zmieniło?

PM: Jeżeli spojrzymy na odbiorców indywidualnych, czyli najemców i właścicieli, zadania są takie same jak w pierwszym naborze – likwidacja kopciuchów, wymiana stolarki drzwiowej i okiennej, modernizacja instalacji centralnego ogrzewania i instalacji ciepłej wody użytkowej oraz wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. Szersza paleta zadań pojawiła się przy wspólnotach mieszkaniowych. Pojawiła się możliwość szerokiej termomodernizacji całego budynku oraz instalacja fotowoltaiki, służącej na potrzeby części wspólnych budynku mieszkalnego czy też zasilenia zamontowanego nowego, nisko- lub zeroemisyjnego źródła ciepła. Będziemy zachęcać wspólnoty do kompleksowych zadań termomodernizacji, bo wtedy są one najskuteczniejsze, zarówno ekologicznie, jak i ekonomicznie – patrząc na możliwe oszczędności energii. Dlatego dotacje dla wspólnot są o wiele wyższe.

TŚ: Maksymalna kwota dofinansowania dla wspólnot wynosi 375 tys. zł?

PM: Tak. Lub 150 tys., jeżeli źródło ciepła zostało wcześniej wymienione na spełniające wymagania programu – tyle wtedy można otrzymać na samą termomodernizację a w tym: wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła, ocieplenie przegród budowlanych, stolarki okiennej i drzwiowej oraz instalację fotowoltaiczną i niezbędną dokumentację.

TŚ: Z czego wynika objęcie dotacją termomodernizacji oraz instalacji PV także dla tych budynków, które już wymieniły źródła ciepła, np. przez podłączenie do sieci ciepłowniczej?

PM: „Efektywnymi źródłami ciepła” w rozumieniu programu są również inne źródła niż te na paliwo stałe, spełniające wymagania minimum piątej klasy według normy przenoszącej normę europejską – AEN 303-5. Taka możliwość wynika także z tego, że efektywność zadania jest największa przy poprawie efektywności energetycznej budynku. Spotykamy się czasem z uwagami beneficjentów, że wymienili kopciucha na inne źródło, ale wykorzystanie ciepła nie zmalało w zadowalającym stopniu. I w tym rzecz. Aby mogło się to wydarzyć, budynek trzeba dodatkowo poddać termomodernizacji, bo efektywność energetyczna budynków często jest niska. Jeżeli wspólnota wymieniła źródła ciepła, chcemy to nagrodzić możliwością poddania budynku szerszej termomodernizacji. Jednocześnie kompleksowa termomodernizacja i wykorzystanie OZE pozwoli na zmniejszenie rachunków mieszkańców. Oszczędzanie energii to dodatkowy istotny element, który promujemy zarówno w programie Czyste Powietrze, jak i Ciepłe Mieszkanie. Jest to zresztą zgodne z przyjętą w ubiegłym roku przez Radę Ministrów długoterminową strategią renowacji budynków. Do 2030 r. termomodernizacji ma zostać poddanych 2,4 mln budynków, w tym głębokiej termomodernizacji – 500 tys.

TŚ: Budżet całego, składającego się z dwóch naborów i trwającego do 2026 r. programu to 1,75 mld zł. W obecnym naborze jest to ok. 1 mld. Dlaczego w poprzednim naborze nie udało się zagospodarować wszystkich środków? Czy należy zwiększać zainteresowanie programem?

PM: To pytanie trzeba zadać gminom. Przy każdej okazji zachęcamy do składania wniosków, ale od włodarzy poszczególnych samorządów zależy, czy to zrobią. Kluczowe, by samorządowcy zawczasu zdiagnozowali zainteresowanie swoich mieszkańców i podjęli właściwe działania. Wiele zależy od inicjatywy wójtów, burmistrzów czy prezydentów oraz ich chęci do poprawy jakości powietrza na swoim terenie. Zachęcam do składania wniosków na uzasadnione kwoty, zgodne z liczbą potencjalnych beneficjentów. Intensywność wykorzystania budżetu zależy od tego, czy gminy poprzez złożenie wniosku do wojewódzkiego funduszu pomogą swoim mieszkańcom w wymianie źródeł ciepła oraz termomodernizacji budynków.

TŚ: Czy pierwszeństwo w programie mają gminy z listy tych, w których w 2021 i 2022 r. stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pyłu zawieszonego PM10 i PM 2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu?

PM: Daliśmy tym gminom „fory”, jeśli chodzi o podwyższoną intensywność i maksymalne kwoty dofinansowania – jest wyższa o 5% w każdej z gmin na liście, ale w żaden inny sposób nie są uprzywilejowane w programie. Należy podkreślić, że dla II naboru obowiązuje lista za 2022 r., która zawiera 163 gminy.

TŚ: Ocenę zasadności wniosków przeprowadzają gminy – czy później następuje jeszcze weryfikacja w Wojewódzkich Funduszach Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW)?

PM: Fundusze wojewódzkie ogłaszają nabór, gminy składają wnioski o dofinansowanie, a następnie WFOŚiGW podpisują umowy z gminami. Umowy określają warunki brzegowe. Te wskazują kwotę dotacji przekazywanej gminie do realizacji zadań zgodnych z programem „Ciepłe Mieszkanie” oraz ilość potencjalnych beneficjentów, które według gminy skorzystają z dofinansowania. Dlatego tak istotne jest wcześniejsze rozeznanie się w sytuacji – ilu potencjalnych beneficjentów jest zainteresowanych skorzystaniem ze wsparcia. Umowy pomiędzy WFOŚiGW a gminą można aneksować, ale odbywa się to zgodnie z wewnętrznymi procedurami wojewódzkich funduszy i jest uzależniona od dostępności środków oraz spełnienia warunków Programu. Na ostatnim etapie, na podstawie samodzielnie przygotowanej przez gminy dokumentacji dot. naboru dla „swoich” mieszkańców, gminy podpisują umowy z beneficjentami końcowymi, czyli mieszkańcami. Muszą one obejmować warunki zgodne z programem – dotyczące zakresu dofinansowania.

TŚ: Czy gminy mogą wnosić wkład własny w realizację zadań – tak żeby np. najubożsi mieszkańcy otrzymywali stuprocentowe dofinansowanie?

PM: Tak samo jak w programie „Czyste Powietrze”, pozwalamy łączyć dofinansowanie z innymi źródłami, np. programami gminnymi, tak żeby gmina pokrywała wkład własny beneficjenta. Łączna kwota dofinansowania na przedsięwzięcie nie może przekroczyć 100% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, natomiast dofinansowania można łączyć, więc gminy mogą pomagać swoim najuboższym mieszkańcom.

TŚ: Gdyby środki były nieograniczone, jakie jeszcze programy poprawiające efektywność energetyczną oraz jakość powietrza można by wprowadzić?

PM: Za zjawisko smogu odpowiada zabudowa jedno- i wielorodzinna. Te dwa programy, „Czyste Powietrze” i „Ciepłe Mieszkanie”, są strategiczne, jeśli chodzi o poprawę jakości powietrza. W centrach miast wpływa na nią także transport – dlatego realizujemy program Zielony Transport Publiczny, w którym pomagamy samorządom wymieniać flotę komunikacji miejskiej na zeroemisyjną. Prowadzimy również program „Moje Ciepło” dla nowo wznoszonych budynków, które otrzymują dofinansowanie do pomp ciepła pod warunkiem wprowadzenia jeszcze wyższej klasy energetycznej, niż określają to warunki WT 2021. Realizujemy także budownictwo energooszczędne dla jednostek samorządu terytorialnego na ocieplenie budynków użyteczności publicznej, takich jak szkoły i szpitale. Kolejny obszar to budownictwo sakralne, gdzie często mamy do czynienia z zabytkami, ale w nich również występują bardzo duże utraty energetyczne. Są również przeznaczone dla szkół fundusze norweskie⁽¹⁾, a dla odbiorców indywidualnych (prosumentów) program „Mój Prąd”. Efektywność energetyczna w prosty sposób przekłada się na poprawę jakości powietrza – kiedy spalamy mniej opału, emitujemy mniej zanieczyszczeń. Dlatego znaczenie ma nie tylko wymiana kotła, ale również ocieplenie budynków. Moim marzeniem jest, żebyśmy sprawnie realizowali tę szeroką paletę zadań, którą już mamy, bo jest ona naprawdę bogata i pozwala pozyskać dofinansowanie na wiele przedsięwzięć, pozwalających nie tylko zadbać o poprawę jakości środowiska, w którym wszyscy żyjemy, ale także pomagają generować znaczne oszczędności w bieżących wydatkach.

Rozmawiał Szymon Majewski
Dziennikarz

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.