Rynek energii – najnowsze i planowane zmiany prawne, wyzwania i prognozy na przyszłość© MMC Polska
Rynek energii elektrycznej przechodzi szybką transformację w związku z koniecznością dostosowania się Polski do przepisów unijnych oraz zawirowaniami na globalnym rynku energetycznym w wyniku wojny w Ukrainie. Wdrożenie drugiego etapu Reformy Rynku Bilansującego przyniesie w najbliższym czasie duże zmiany w polskim sektorze energetycznym.
Zmiany w zasadach funkcjonowania rynku bilansującego energii elektrycznej w Polsce
28 kwietnia br. w Dzienniku Ustaw RP opublikowano rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska, które wprowadza istotne zmiany w zasadach funkcjonowania rynku bilansującego energii elektrycznej. Jednym z kluczowych aspektów zmian jest mechanizm wyceny niedoboru mocy. Przewiduje się, że mechanizm ten będzie stanowił zachętę dla dostawców energii bilansującej do zapewnienia krótkoterminowej elastyczności i wysyłania odpowiednich sygnałów cenowych. Ponadto, rozporządzenie umożliwia nabywanie mocy bilansującej zarówno do regulacji w górę, jak i w dół, zgodnie z wymogami Rozporządzenia UE 2019/943 i Electricity Balancing Guideline (EBGL). Nowe zasady i procesy, które określa rozporządzenie, mają także na celu wdrożenie europejskich platform energii bilansującej w Polsce. Co więcej, uchwalone zmiany umożliwiają operatorowi systemu przesyłowego elektroenergetycznego zmianę warunków dotyczących bilansowania (WDB).
Eksperci przewidują, że nowe reguły planowania i rozliczeń dla dostawców usług bilansujących przyczynią się do zwiększenia konkurencyjności i efektywności działania rynku energii elektrycznej w Polsce.
Sytuacja na Rynku Mocy w Polsce
Wyniki ostatniej, siódmej aukcji Rynku Mocy w Polsce pokazują dylematy, przed którymi stoi nasz kraj. Wyraźnie widać jak bardzo wzrosło ryzyko związane z gazem, przy jednoczesnym spadku wsparcia dla wysokoemisyjnych jednostek węglowych ze względu na limity emisji CO2. Jednocześnie, aukcja przyniosła większą różnorodność technologii, w tym po raz pierwszy pojawiły się magazyny energii - zakontraktowano pięć jednostek o łącznej mocy ok. 165 MW. Jednak, w kontraktach na rok 2027 nadal dominują jednostki węglowe, a sytuacja, w której dostawa mocy zabezpieczana jest przez bloki węglowe utrzyma się jeszcze przez długi czas, aż do wygaśnięcia ostatnich kontraktów w 2035 roku.
Wyniki ostatniej aukcji pokazały jak dużym wyzwaniem dla Polski jest zapewnienie wystarczalności mocy. Wynika to m.in. ze zbyt wolnego rozwoju OZE oraz późnego pojawienia się magazynów energii na aukcjach. Eksperci oceniają, że ostatnia grudniowa aukcja była jednak pewnym sygnałem zmiany - Rynek Mocy staje się czystszy i dostaje nowe inwestycje. Choć nadal istnieją problemy ze zbilansowaniem KSE, odpowiednia reforma mechanizmu mocy daje Polsce szansę na potrzebną transformację.
Regulacyjna strona hurtowego rynku energii
Regulacyjna strona hurtowego rynku energii obejmuje szereg przepisów, które mają na celu zapewnienie transparentności, uczciwości i skuteczności w handlu energią. Do najważniejszych przepisów należą: REMIT, MIFID 2, MAR oraz zasady handlu energią na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) w Polsce.
REMIT (Regulation on Wholesale Energy Market Integrity and Transparency) jest rozporządzeniem Unii Europejskiej, które ma na celu zapobieganie nadużyciom i manipulacjom na rynkach energii. Z kolei, MIFID 2 (Markets in Financial Instruments Directive 2) jest dyrektywą UE regulującą działalność firm inwestycyjnych na rynkach finansowych, w tym również na rynkach energii. MIFID 2 nakłada na firmy inwestycyjne obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z zasadami uczciwości, transparentności i ochrony interesów klientów. Dyrektywa ta wprowadza również regulacje dotyczące raportowania transakcji i innych operacji na rynku, co przyczynia się do większej przejrzystości i monitorowania działań uczestników rynku. Rozporządzenie MAR (Market Abuse Regulation) obejmuje zakaz manipulacji rynkiem, zakaz wykorzystywania poufnych informacji oraz obowiązek raportowania podejrzanych transakcji. W Polsce, na Towarowej Giełdzie Energii (TGE), obowiązują specjalne zasady handlu energią. Mają one na celu zapewnienie uczciwości, transparentności i skuteczności procesu handlowego.
Przygotowanie środowiska regulacyjnego do realizacji rozproszonego modelu energii
Obecnie, nie ma już wątpliwości, że inwestycje w energetykę rozproszoną są konieczne, aby zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne Polski. Ważnym elementem realizacji rozproszonego modelu energii są odpowiednie zmiany regulacyjne m.in. dotyczące wytwarzania prądu z OZE oraz magazynowania energii i jej sprzedaży.
Prosument wirtualny
W lipcu 2024 roku zaczną obowiązywać przepisy dotyczące prosumenta wirtualnego, czyli prosumenta, który wytwarza energię z OZE poza miejscem, w którym zużywa energię. W ustawie o OZE z 2021 roku zapisano, że prosument wirtualny może posiadać własną instalację fotowoltaiczną lub mieć w niej udziały. Jednak maksymalna moc wytwórcza przypisana do jednego punktu poboru nie może przekraczać 50 kW, a produkcja energii przez takiego prosumenta nie powinna stanowić dominującej działalności gospodarczej, jeśli jest to odbiorca końcowy, który nie jest gospodarstwem domowym.
W przypadku rozliczeń, prosument wirtualny energii odnawialnej będzie płacił sprzedawcy energii według cen rynkowych. Ponieważ źródło wytwarzania energii jest oddalone od miejsca poboru, nie ma w tym przypadku autokonsumpcji prądu. Cała wyprodukowana energia trafi do sieci przesyłowej, co będzie skutkować naliczaniem opłat dystrybucyjnych.
Przepisy o prosumencie wirtualnym otwierają szanse dla różnych podmiotów, takich jak spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, deweloperzy, zarządcy i właściciele biurowców oraz administratorzy obiektów sakralnych, którzy teraz będą mogli czerpać korzyści z wytwarzania energii odnawialnej, nawet jeśli nie mają wystarczającej powierzchni na instalację fotowoltaiki. To oznacza większą elastyczność i dostęp do czystej energii z odnawialnych źródeł.
Magazyny energii
Wprowadzona w dniu 3 lipca 2021 r. nowelizacja Prawa energetycznego przyniosła istotne zmiany dotyczące magazynów energii. Nowe przepisy określiły zasady rozliczeń umożliwiających magazynom, będącym częścią instalacji OZE, pobieranie energii z sieci i jednoczesne korzystanie z systemów wsparcia, pod warunkiem posiadania dedykowanych liczników. Dodatkowo, zmieniono zasady taryfikacji magazynów energii, co skutecznie eliminuje problem podwójnego taryfowania. Aktualnie trwają prace nad projektem ustawy UC74, która umożliwi operatorom systemów elektroenergetycznych wydawanie poleceń ograniczenia pracy lub wyłączenia instalacji fotowoltaicznych i elektrowni wiatrowych. Dzięki wykorzystaniu magazynów energii w tych instalacjach, możliwe byłoby przyłączenie ich do sieci, nawet w przypadku wystąpienia okresowego ryzyka przeciążeń. Projekt ustawy UC74 przewiduje również możliwość wykorzystania magazynów energii w agregacji energii, czyli sumowaniu mocy i energii elektrycznej w celu sprzedaży, świadczenia usług systemowych lub usług elastyczności.
Z dniem 21 grudnia 2022 r. do Prawa energetycznego dodano przepis art. 7 ust. 12, który nakłada na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek podawania szacowanej wysokości opłaty za przyłączenie na zasadach komercyjnych w przypadku odmowy przyłączenia z przyczyn ekonomicznych. W przypadku skorzystania z tego prawa, operator musi przedstawić wnioskującemu sposób kalkulacji opłaty. Przepis ten wprowadza ważny instrument, który umożliwi weryfikację potrzeb rozbudowy lub modernizacji sieci w przypadku odmów przyłączenia.
Agregacja magazynowania energii
Agregacja energii odgrywa kluczową rolę w rozwijającym się rozproszonym systemie energetycznym Polski. W skrócie, polega ona na gromadzeniu nadwyżek wyprodukowanej energii oraz zakupie energii elektrycznej z sieci w okresach o niższych cenach, a następnie sprzedaży w okresach o wyższych cenach. W następstwie nowelizacji Prawa energetycznego wprowadzona zostanie figura agregatora odpowiedzialnego za proces agregacji, a także niezależnego agregatora, który nie jest powiązany z dostawcą energii odbiorcy i z którym została zawarta umowa dotycząca świadczenia usług agregacji.
Projekt ustawy zapewnia agregatorom prawo do wejścia na rynek energii elektrycznej bez zgody innych uczestników i równych szans działania jak przedsiębiorstwa energetyczne czy odbiorcy. Rejestracja działalności agregatorów będzie obowiązkowa, co umożliwi identyfikację tych podmiotów na rynku energii elektrycznej i popularyzację usługi. Rejestr będzie prowadzony przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) w formie elektronicznej, a wpis do rejestru będzie dokonywany na wniosek agregatora.
MMC Polska zaprasza na warsztat on-line pt. “Rynek energii – najnowsze i planowane zmiany prawne, wyzwania i prognozy na przyszłość”, na którym eksperci omówią regulacje dotyczące hurtowego rynku energii i Rynku Mocy w związku z wdrażaną reformą, a także przygotowania środowiska do rozproszonego modelu energii oraz wyzwań, jakie stoją przed wytwórcami energii z OZE. Przedstawią również prognozę rozwoju rynku na najbliższe lata. Wydarzenie odbędzie się w dniach 4-5 września 2023 r.
Źródło: MMC
