Brak straży gminnej i niskie mandaty. Trudna walka z kopciuchami

Dym z komina
© Grzegorz Polak

Polski Alarm Smogowy (PAS) opublikował raport pt. “Palący problem. Jak działa kontrola palenisk w województwach: małopolskim, mazowieckim i śląskim⁽¹⁾”. Autorzy pracy przeanalizowali, w jaki sposób realizowane są kontrole palenisk w regionach, w których już wkrótce zacznie obowiązywać zakaz użytkowania pozaklasowych kotłów na węgiel i drewno, tzw. kopciuchów.

W raporcie przypomniano, że od początku 2022 r. w województwie śląskim i podkarpackim obowiązują obostrzenia dotyczące wykorzystywania kotłów na paliwa stałe, a dokładniej – zakaz eksploatowania kotłów powyżej dziesięciu lat od daty produkcji lub tych, które nie posiadają tabliczki znamionowej. Z kolei w kolejnych trzech województwach – małopolskim, mazowieckim i śląskim – zakaz dotyczący użytkowania kotłów pozaklasowych w ramach uchwały antysmogowej wejdzie w życie wraz z początkiem 2023 r.

Raport PAS. Niskie mandaty i niedobór straży gminnej

Na podstawie zebranych danych PAS poinformował, że spośród 167 skontrolowanych gmin na terenie województwa małopolskiego, mazowieckiego i śląskiego, straż gminna nie funkcjonowała w 108 z gmin.

– Pomimo że gmin ze strażą jest dwukrotnie mniej w próbie, to gminy bez straży są mniejsze, przez co liczba domów jednorodzinnych w obu grupach jest podobna, co uniemożliwia bezpośrednie porównanie wskaźników – poinformowano.

W gminach, w których straż gminna nie funkcjonuje, obowiązki kontroli palenisk są przejmowane przez upoważnionych urzędników, którzy współpracują z policją. PAS wskazał, że spośród 108 takich gmin, urzędnicy 35 z nich zdecydowali się na współpracę z funkcjonariuszami policji.

– W gminach ze strażą na jednego upoważnionego przypada 306 domów, a w gminach bez straży aż 990 domów do kontroli – wskazano.

W trakcie badania zauważono, że w gminach ze strażą mieszkańcy trzykrotnie częściej zgłaszają podejrzenia ws. wykroczeń w eksploatowaniu palenisk. Co więcej, w gminach bez straży 77% stwierdzonych wykroczeń w opisywanym zakresie nie kończy się nałożeniem kary mandatu lub skierowaniem sprawy do sądu.

Dodatkowo zaobserwowano, że grzywny finansowe za wykroczenia związane z niewłaściwą eksploatacją kotłów są relatywnie niskie – w gminach, w których funkcjonuje straż, wynoszą one średnio 195 zł, a w gminach bez straży – 160 zł. Warto przy tym dodać, że sankcje finansowe w tym zakresie mogą sięgać 500 zł.

Walka z kopciuchami. Wskazania na przyszłość

PAS w raporcie wskazał na kilka rekomendacji, które mogą wspomóc walkę o czystsze powietrze. Zalecono m.in. utworzenie straży miejskiej lub gminnej, ponieważ – jak twierdzą autorzy pracy – “wyniki analizy pokazują, że kontrole w gminach, w których funkcjonuje straż miejska lub gminna są zdecydowanie bardziej efektywne” w zakresie przeprowadzonych kontroli i liczby wykrytych nieprawidłowości. Gminom, które nie mają straży, zarekomendowano ścisłą współpracę z policją – funkcjonariusz, w odróżnieniu od urzędnika, może nałożyć na mieszkańca karę grzywny. Ponadto PAS zalecił nakładanie mandatów, których wysokość jest proporcjonalna do szkodliwości czynu.

– Niezwykle istotne jest, aby kontrola była przeprowadzana niezwłocznie po przyjęciu zgłoszenia podejrzenia nieprzestrzegania przepisów – zauważają również autorzy raportu.

Magdalena Więckowska
Dziennikarz

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.