Kaucja od 2025 r.? Zmiany w projekcie systemu kaucyjnego

© M-Production

W Rządowym Centrum Legislacji (RCL) opublikowano⁽¹⁾ kolejną wersję projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz ustawy o odpadach – czyli przepisów, na mocy których wdrożony zostanie w Polsce system kaucyjny.

Przypominamy, obecnie 27 państw Europy zdecydowało sie na wprowadzenie systemu kaucji na wybrane rodzaje opakowań po napojach, w niektórych z nich systemu funkcjonuje od lat, a w innych - podobnie jak w Polsce - dopiero prowadzone są w tym zakresie prace legislacyjne. Pierwotne założenia projektu ustawy wdrażającej opublikowano we wrześniu ub.r. w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów (więcej w artykule pt. Jaki system kaucyjny proponuje MKiŚ?). Pierwsza wersja projektu opublikowana została w Rządowym Centrum Legislacji 31 stycznia br. (więcej w artykule pt. Kilka systemów kaucyjnych? Ustawa wdrażająca system kaucyjny trafiła do konsultacji). 2 czerwca br. podczas konferencji prasowej, wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba zapowiedział jednak spore zmiany w stosunku do pierwotnego projektu ustawy (więcej w artykule pt. Puszki i „małpki” w systemie kaucyjnym. MKiŚ zaproponował zmiany do projektu ustawy). Od czerwca resort informował o bliskim zakończeniu prac legislacyjnych w tym zakresie. Ozdoba zapowiadał wówczas, że projekt „nie później niż do wczesnej jesieni” znajdzie się w Sejmie, a ze szczegółami nowej wersji projektu będziemy mogli zapoznać się - zapewniał wtedy – „w ciągu miesiąca”.

Czytaj też: Czerpmy z doświadczeń innych państw, czyli jak wdrożyć system kaucyjny w Polsce

Założenia systemu

Jak wynika z przedstawionego projektu ustawy, systemem kaucyjnym zostaną objęte opakowania z tworzyw sztucznych po napojach o pojemności do 3l, opakowania szklane wielokrotnego użytku po napojach o pojemności do 1,5l oraz puszki aluminiowe o pojemności do 1l. Resort zrezygnował tym samym z wcześniejszej propozycji, zgodnie z którą do systemu włączone miały zostać także szklane butelki jednorazowego użytku o pojemności do 1,5l. Decyzja ta spotkała się z krytyką m.in. Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste, które wprost mówi o niedotrzymaniu złożonych w czerwcu 2022 r. obietnic ministra Jacka Ozdoby.

Zmianą wobec pierwotnych założeń jest także zwiększenie do 200 mkw. powierzchni sklepów, które będą zobligowane do uczestniczenia w systemie „w zakresie co najmniej pobierania i zwracania kaucji oraz odbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych” (wcześniejsze przepisy zakładały, że obowiązkiem tym objęte będą sklepy już o powierzchni 100 mkw.). Wszystkie jednostki handlowe będą natomiast obowiązane do pobierania kaucji.

Czytaj też: Pierwsze miesiące działania łotewskiego systemu kaucyjnego

Maksymalna wysokość kaucji – zgodnie z projektem – wynieść ma 2 zł, jak jednak zaznaczono, „minister właściwy do spraw klimatu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz ministrem właściwym do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, wysokości kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań, objętych systemem kaucyjnym, kierując się potrzebą ustalenia jej wysokości na poziomie, stanowiącym zachętę do zwrotu opakowań i odpadów opakowaniowych, a także akceptowalnym społecznie poziomem stawki kaucji”.

Jak to ma działać?

Ministerstwo nie wskazuje, w jaki sposób ma funkcjonować zwrot kaucji, ani innych szczegółów związanych z organizacją systemu. - Zasady pobierania i zwracania kaucji nie zostały doprecyzowane w projekcie ustawy. Wskazano jednak, że kaucja będzie stanowiła określoną kwotę pieniężną, która zostanie pobrana w momencie sprzedaży napoju w opakowaniu, objętym systemem kaucyjnym, i zwrócona w momencie zwrotu pustego opakowania lub odpadu opakowaniowego powstałego z opakowania objętego systemem kaucyjnym. Nie dopuszcza się zatem zwrotu kaucji w innej postaci, np. w formie bonu czy vouchera na realizację przyszłych zakupów w danym sklepie bądź sieci sklepów – czytamy w uzasadnieniu projektu.

Nie wyklucza się przy tym zbiórki automatycznej, czyli z wykorzystaniem tzw. butelkomatów. - Możliwe jest, że automat po zeskanowaniu kodów kreskowych bądź innych, specyficznych w ramach danego systemu kaucyjnego (np. kodów QR), będzie wydawał bezpośrednio określoną kwotę, którą otrzyma użytkownik końcowy. Prawdopodobne jest także wydawanie przez automat specjalnego paragonu, na którym będzie widniała kwota, którą zwróci sprzedawca po jego okazaniu. Nie można jednak wykluczyć innych zasad pobierania i zwracania kaucji – dodano.

Szczegółowe zasady mają zostać określone przez operatora systemu kaucyjnego, a tych może być kilku. Jak bowiem czytamy w uzasadnieniu, dopuszcza się możliwość utworzenia dwóch lub więcej systemów kaucyjnych.

System od 2025 r.?

Przepisy miałyby wejść w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia, a zapowiadany okres vacatio legis to 24 miesiące. Zakładając, że ustawa uzyska podpis prezydenta jeszcze w tym roku, system kaucyjny zacząłby funkcjonować od 2025 r.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.