Robots
Cookies

Ustawienia cookies

Strona Teraz Środowisko wykorzystuje cookies. Część z nich jest niezbędna do funkcjonowania strony. Inne służą poprawianiu jakości naszych usług.
Więcej  ›
29.03.2024 29 marca 2024

Problem zanieczyszczenia powietrza wiecznie młody?

Walka z zanieczyszczeniem powietrza nie może być prowadzona w pojedynkę, bo nigdy nie będzie skuteczna. Już 40 lat temu została podpisana konwencja, która sytuowała problem w perspektywie międzynarodowej. Dziś wydaje się być szczególnie aktualny.

   Powrót       26 lipca 2019       Ryzyko środowiskowe   
Ewa Lisowska-Mieszkowska
Starszy specjalista inżynieryjno-techniczny w Zakładzie Kształtowania Środowiska Instytutu Ochrony Środowiska – PIB

Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (ang. Convention on Long-range Transboundary Air Pollution(1)) to pierwsza umowa międzynarodowa, której celem była i jest ochrona środowiska oraz zdrowia ludzi przed skutkami zanieczyszczenia powietrza. Notabene to pierwsza umowa międzynarodowa, której celem była i jest ochrona środowiska oraz zdrowia ludzi przed skutkami zanieczyszczenia powietrza.

Geneza konwencji

Konwencję podpisano w Genewie 13 listopada 1979 r. z inicjatywy Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych (EKG ONZ), w odpowiedzi na problem narastającego zakwaszenia środowiska, z jakim borykała się wówczas Europa, a zwłaszcza państwa skandynawskie. Zanieczyszczenia, głównie tlenki siarki i azotu, emitowane do powietrza przez przemysł, energetykę i transport w jednych państwach, opadały na ziemię pod postacią kwaśnego deszczu w innych, powodując zakwaszenie wód i gleb, niszcząc ekosystemy, ale też przyczyniając się do pogorszenia zdrowia ludzi, korozji materiałów, zniszczeń infrastruktury i zabytków.

Historia rozwoju

Konwencja, podpisana początkowo przez 32 państwa regionu EKG ONZ (w tym Polskę(2)), weszła w życie w 1983 r. Zobowiązywała sygnatariuszy do ochrony środowiska i człowieka przed skutkami zanieczyszczenia powietrza, a w tym celu do: opracowywania polityk i strategii, służących zwalczaniu zanieczyszczenia powietrza, prowadzenia badań i monitoringu jakości powietrza, ale przede wszystkim do szeroko pojętej współpracy i wymiany informacji, w tym danych emisyjnych i monitoringowych, informacji o stosowanych technologiach ograniczania emisji, a także konsultacji w przypadku zagrożenia zanieczyszczeniem transgranicznym. Trzeba pamiętać, że były to czasy, gdy Europę dzieliła żelazna kurtyna, a EKG było w zasadzie jedynym forum współpracy między Europą Zachodnią i USA a państwami bloku wschodniego. Tym bardziej warto docenić zaistniałą współpracę, która akurat na polu ochrony środowiska przyniosła pozytywne skutki.

Protokoły

Tekst konwencji nie zawierał konkretnych ustaleń dotyczących stopnia ograniczania emisji, ale prowadzona w jej ramach współpraca dość szybko zaowocowała wynegocjowaniem kolejnych 8 protokołów. Dotyczyły one finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń na dalekie odległości w Europie (EMEP) oraz kontroli emisji i transgranicznych przepływów kolejnych zanieczyszczeń - początkowo były to tlenki siarki, następnie tlenki azotu, lotne związki organiczne (LZO), metale ciężkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne (TZO), a w końcu cały pakiet zanieczyszczeń zakwaszających, eutrofizujących i będących prekursorami powstawania ozonu przyziemnego.

Konwencja dzisiaj

Dziś stronami konwencji jest 50 państw (na 56 należących do EKG) oraz Unia Europejska. Pracami konwencji kieruje Organ Wykonawczy wspomagany przez Komitet Implementacyjny, Grupę Roboczą ds. Strategii, Grupę Roboczą ds. Oddziaływań i Przeglądów oraz Organ Sterujący EMEP. W strukturze konwencji działają liczne grupy zadaniowe, panele eksperckie, a także centra i programy badawcze. Corocznie publikowane są raporty techniczne i naukowe, a baza dostępnej wiedzy o monitoringu, emisjach, oddziaływaniach zanieczyszczeń, a także technologiach i kosztach ograniczania emisji jest stale poszerzana i aktualizowana. Rozwija się modelowanie zintegrowane i możliwości prognozowania. Prowadzone są prace nad ustanowieniem światowego forum współpracy w zakresie ograniczania zanieczyszczenia powietrza, przy współudziale Programu Środowiskowego Organizacji Narodów Zjednoczonych (ang. United Nations Environment Programme, UNEP) i innych zainteresowanych stron. Konwencja nie będzie rozszerzana o państwa spoza regionu EKG, niemniej jednak intensywnie rozwijana jest współpraca z innymi regionami świata i organizacjami międzynarodowymi, zwłaszcza ze Światową Organizacją Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) i Światową Organizacją Meteorologiczną (ang. The World Meteorological Organization, WMO). Sama konwencja stała się też, ze względu na wypracowane w jej ramach sposoby działania, rozwiązaniem modelowym, na którym wzorują się inne regiony, np. państwa azjatyckie.

Protokół z Göteborga zaostrza cele redukcyjne

Faktyczne znaczenie mają dziś trzy ostatnie protokoły: w sprawie metali ciężkich, w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych oraz w sprawie przeciwdziałania zakwaszeniu, eutrofizacji i powstawaniu ozonu przyziemnego, czyli tzw. Protokół z Göteborga, ustalający m. in. cele redukcyjne dla tlenków siarki, tlenków azotu, niemetanowych związków organicznych (NMLZO) i amoniaku, a po wejściu w życie przyjętych w 2012 r. poprawek do protokołu (co nastąpi 7 października br.) – także dla pyłu drobnego (PM 2.5). W zaktualizowanym Protokole z Göteborga wyznaczono nowe ostrzejsze cele redukcyjne na rok 2020 i kolejne lata, przyjęto także nowe normy zawartości NMLZO w produktach oraz zaostrzone standardy emisji zanieczyszczeń dla szeregu istniejących i nowych źródeł stacjonarnych (przemysł) i ruchomych (transport). Cele redukcyjne ustalone w poprawce do protokołu stały się podstawą dla nowelizacji w 2016 r. unijnej dyrektywy 2016/2284 w sprawie redukcji krajowych emisji niektórych rodzajów zanieczyszczeń atmosferycznych (tzw. dyrektywa NEC), która jest z nimi zgodna.

Co udało się osiągnąć?

Działania prowadzone w ramach konwencji doprowadziły do znaczącego zmniejszenia emisji zanieczyszczeń zakwaszających w regionie EKG, zwłaszcza tlenków siarki i tlenków azotu. Według Assesssment Report 2016(3), raportu naukowego podsumowującego dotychczasową działalność prowadzoną w ramach konwencji, w latach 1990-2010 łączna emisja roczna SO2 z państw-stron konwencji zmniejszyła się o ponad 60 proc., a w przypadku NOx o około 40 proc. Zmniejszyła się także emisja amoniaku, PM 2.5 i NMLZO. Ocenia się, że dzięki podjętym działaniom uniknięto w regionie EKG ONZ ok. 600 tys. przedwczesnych zgonów rocznie (choć nadal zanieczyszczenia powietrza uznaje się za przyczynę wielu przedwczesnych zgonów) i ograniczono zagrożenie zakwaszeniem dla ekosystemów leśnych i wodnych.

Wyzwania na przyszłość

Nie znaczy to jednak, że kwestię nadmiernej emisji udało się rozwiązać. Za priorytetowe uznaje się obecnie ograniczenie emisji pyłów, amoniaku i prekursorów powstawania ozonu troposferycznego, w tym metanu, którego emisja nie jest jeszcze uregulowana, a który jest także gazem cieplarnianym. Rozważa się uregulowanie emisji ze statków żeglugi morskiej. Ważną kwestią pozostaje doprowadzenie do przyjęcia i wdrożenia Konwencji i jej protokołów przez wszystkie państwa Europy Wschodniej, Azji Centralnej i Zakaukazia, z którymi prowadzona jest intensywna współpraca.

Ewa Lisowska-Mieszkowska

Przypisy

1/ Informacje na temat Konwencji dostępne są tutaj:
https://www.unece.org/env/lrtap/welcome.html
2/ Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości sporządzona w Genewie dnia 13 listopada 1979 r.
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19850600311
3/ Tekst Raportu dostępny jest tutaj:
https://www.teraz-srodowisko.pl/media/pdf/aktualnosci/7365-CLRTAP-Scientific-Assessment-Report-2016.pdf

Polecamy inne artykuły o podobnej tematyce:

Zielona Koalicja dla Zdrowia – jakie cele i strategia działania? (26 marca 2024)Nowy system monitorowania składu opadów. GIOŚ (06 marca 2024)RPO chce wprowadzenia regulacji dotyczących korzystania ze sztucznego światła (05 marca 2024)Koszt wojennych emisji GHG to prawie 10 mld dolarów. Klimatyczne konsekwencje inwazji (26 lutego 2024)Porozumienie Rady i PE ws. dyrektywy o jakości powietrza (21 lutego 2024)
©Teraz Środowisko - Wszystkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie i publikacja tekstów, zdjęć, infografik i innych elementów strony bez zgody Wydawcy są zabronione.
▲  Do góry strony