dr hab. Małgorzata Ziarnoprof. SGGW Instytut Nauk o Żywności, Katedra Technologii i Oceny Żywności, Zakład Technologii Mleka; Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie © Prawa zastrzeżone, Bartek
W odpowiedzi na te potrzeby pojawiły się systemy znakowania środowiskowego, takie jak Planet-Score i Eco-Score, które mają na celu pomóc konsumentom w świadomym wyborze żywności. Oba systemy dostarczają informacji o wpływie produktów na środowisko, lecz różnią się kryteriami oceny i podejściem do analizy cyklu życia produktów.
Czym jest znakowanie środowiskowe?
Znakowanie środowiskowe to system informacyjny, którego celem jest określenie wpływu produktów na środowisko naturalne. Systemy tego typu, takie jak Planet-Score i Eco-Score, uwzględniają różne aspekty produkcji i dystrybucji, takie jak emisje gazów cieplarnianych, zużycie zasobów naturalnych, dobrostan zwierząt oraz wpływ na bioróżnorodność. Odpowiednie graficzne oznaczenia, widoczne na opakowaniach, umożliwiają konsumentom szybkie zorientowanie się, które produkty są bardziej ekologiczne, co sprzyja zrównoważonemu rozwojowi rynku spożywczego.
Planet-Score: kompleksowa ocena w czterech kategoriach
Planet-Score jest to francuski system opracowany przez organizacje ekologiczne, który ocenia produkty spożywcze w czterech kluczowych obszarach:
1. Zmiany klimatyczne: W tej kategorii oceniany jest ślad węglowy produktu, czyli emisja gazów cieplarnianych, takich jak CO₂, powstałych na wszystkich etapach produkcji i transportu. Produkty o niższym śladzie węglowym otrzymują wyższe oceny, co promuje wybór produktów o mniejszym wpływie na klimat.
2. Bioróżnorodność: Planet-Score ocenia wpływ produkcji na ekosystemy, co obejmuje stosowanie pestycydów i praktyki, które mogą zaburzać naturalne siedliska. Produkty z upraw prowadzonych w sposób ekologiczny, które minimalizują degradację gleby i wód, uzyskują wyższe noty, co wspiera wybór produktów korzystnych dla różnorodności biologicznej.
3. Zanieczyszczenia: Analizowany jest poziom chemikaliów i antybiotyków stosowanych w produkcji. Produkty, w których ograniczono stosowanie środków chemicznych, takich jak pestycydy i nawozy sztuczne, oceniane są korzystniej. Ta kategoria ma na celu minimalizację zanieczyszczeń w wodzie, glebie i powietrzu, co jest istotne dla zachowania czystości środowiska.
4. Dobrostan zwierząt: Planet-Score uwzględnia warunki życia zwierząt hodowlanych, które wpływają na ocenę produktów pochodzenia zwierzęcego. Obejmuje to kryteria takie jak dostęp do światła dziennego, przestrzeń do poruszania się i jakość opieki nad zwierzętami. Lepsze warunki hodowli są premiowane wyższymi ocenami, co pomaga konsumentom w podejmowaniu etycznych wyborów.
Dane opierają się na danych naukowych dotyczących wpływu procesów produkcji na zmiany klimatyczne. Planet-Score może być stosowany do oceny szerokiego spektrum produktów, od pieczywa i nabiału, przez owoce i warzywa, aż po mięso i napoje. Składa się z czytelnych graficznych oznaczeń, które pomagają konsumentom szybko rozpoznać produkty o mniejszym wpływie na środowisko w każdym z tych czterech obszarów.
Eco-Score: prostszy system oceny cyklu życia produktów
Eco-Score, również pochodzący z Francji, zdobył popularność w Europie dzięki swojej przejrzystości. System ten, w odróżnieniu od Planet-Score, oferuje ogólną ocenę produktu w skali od A do E, gdzie A oznacza produkt o najmniejszym, zaś E – produkt o największym wpływie na środowisko. Systemy różnią się także metodyką obliczeń, wagą poszczególnych kryteriów, dostępnością danych, a poza tym systemy obejmują różny zakres produktów spożywczych. Ocena Eco-Score opiera się na następujących kryteriach:(1)
1. Cykl życia produktu: Eco-Score analizuje każdy etap życia produktu, począwszy od wydobycia surowców, poprzez produkcję, transport, aż po utylizację. Produkty, których cykl życia wiąże się z mniejszym zużyciem zasobów i energii, uzyskują wyższe oceny, co wskazuje na ich niższy ślad środowiskowy.
2. Emisje gazów cieplarnianych: Analizowany jest wpływ produktu na zmiany klimatyczne poprzez emisję gazów cieplarnianych, takich jak CO₂. Produkty, które generują mniej emisji, są korzystniej oceniane.
3. Zużycie zasobów naturalnych: Eco-Score uwzględnia zużycie wody i energii oraz wyjałowienie zasobów ziemi. Produkty, które wymagają mniej zasobów, otrzymują wyższe oceny, co sprzyja ochronie środowiska.
4. Certyfikaty i ekomarketing: Produkty oznaczone certyfikatami, takimi jak Bio, Fair Trade czy Rainforest Alliance, są dodatkowo premiowane w ocenie, co promuje zrównoważone praktyki. Certyfikaty te mają potwierdzać, że produkt spełnia określone normy ekologiczne i etyczne.
Eco-Score oferuje uproszczony sposób oceny i jest łatwy w interpretacji dzięki skali literowej, która szybko pozwala na ocenę wpływu produktu na środowisko. System jest dynamiczny: kryteria oceny zmieniają się wraz z pojawianiem się nowych danych. Ponadto, istnieje w nim możliwość oceny całych posiłków.
Kluczowe różnice między Planet-Score i Eco-Score
Oba systemy znakowania środowiskowego mają swoje zalety i wady, a ich wybór zależy od potrzeb konsumenta. Planet-Score oferuje bardziej szczegółową analizę wpływu na środowisko, szczególnie pod kątem bioróżnorodności i dobrostanu zwierząt, dzięki czemu jest preferowany przez osoby poszukujące dokładnych informacji o aspektach etycznych. Eco-Score natomiast, skupiając się na prostocie, jest łatwiejszy do zrozumienia i zastosowania w codziennych zakupach, dzięki czemu lepiej sprawdza się na szeroką skalę. Planet-Score dostarcza informacji w czterech niezależnych kategoriach, co pozwala konsumentom na ocenę różnych aspektów wpływu produktu na środowisko. Eco-Score natomiast zintegrował te kategorie w jednolitą ocenę literową, co może być mniej dokładne, ale bardziej intuicyjne dla użytkowników.
Znaczenie dla konsumentów i producentów
Dzięki systemom znakowania, takim jak Planet-Score i Eco-Score, konsumenci zyskują narzędzie umożliwiające podejmowanie bardziej świadomych decyzji zakupowych. Wybór produktów o wyższych ocenach środowiskowych sprzyja zrównoważonemu stylowi życia i zachęca producentów do bardziej ekologicznych praktyk. Także firmy, aby sprostać oczekiwaniom konsumentów, wprowadzają zrównoważone metody produkcji, minimalizując emisje i ograniczając zużycie zasobów naturalnych.
Wprowadzenie tych systemów znakowania pozytywnie wpływa także na konkurencję na rynku, ponieważ firmy dążą do uzyskania jak najwyższych ocen, co motywuje je do poprawy swoich standardów środowiskowych. Jednocześnie, bardziej ekologiczne podejście do produkcji staje się częścią strategii marketingowej, pozwalając firmom wyróżniać się na tle konkurencji.
Wyzwania i przyszłość znakowania środowiskowego
Mimo wielu zalet, systemy znakowania środowiskowego napotykają także na pewne wyzwania. Jednym z nich jest konieczność ujednolicenia standardów, które pomogłyby konsumentom lepiej rozumieć, co kryje się za oceną każdego z systemów. Ponadto, edukacja konsumentów na temat znaczenia poszczególnych kategorii jest kluczowa dla pełnego wykorzystania potencjału tych systemów.
W przyszłości można spodziewać się, że systemy takie jak Planet-Score i Eco-Score będą bardziej dostępne na międzynarodowych rynkach, co przyczyni się do promocji globalnie zrównoważonej konsumpcji.
Podsumowanie
Planet-Score i Eco-Score są to dwa innowacyjne systemy znakowania środowiskowego, które pomagają konsumentom wybierać produkty spożywcze o mniejszym wpływie na środowisko. Planet-Score oferuje bardziej szczegółową analizę, podczas gdy Eco-Score skupia się na uproszczeniu oceny. Oba systemy są ważnym krokiem w kierunku świadomej konsumpcji, a ich wprowadzenie może przyczynić się do poprawy standardów ekologicznych w produkcji żywności i zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko. Dzięki rosnącej popularności tych systemów konsumenci mogą dokonywać wyborów korzystnych nie tylko dla siebie, ale także dla naszej planety.
dr hab. Małgorzata Ziarno prof. SGGW
