Zrównoważony rozwój w UE: system opodatkowania na rzecz środowiska będzie wymagał zmian?

© Arthon

Europejska Agencja Środowiska (ang. European Environment Agency, EEA) opublikowała w ostatnim czasie raport pt. „Rola opodatkowania środowiskowego we wspieraniu przejścia na zrównoważony rozwój” (ang. The role of environmental taxation in supporting sustainability transitions)⁽¹⁾. W pracy wskazano, że dochody z podatków związanych z ochroną środowiska będą zmniejszały się w miarę osiągania celów polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Zdaniem specjalistów sprawa będzie wymagać reformy istniejącego europejskiego systemu podatkowego.

Podatki środowiskowe w Unii Europejskiej

Dochody z podatków na rzecz ochrony środowiska są jednym z kluczowych elementów wspierających założenia Europejskiego Zielonego Ładu. Jak przypomniano w raporcie EEA, przejście do gospodarki neutralnej klimatycznie ma wspierać m.in. pakiet Fit for 55, a także unijny system handlu uprawnieniami do emisji CO₂ (EU ETS).

Jak wynika z informacji zawartych w raporcie, udział podatków na rzecz środowiska w ramach całkowitych dochodów podatkowych we wszystkich krajach UE w latach 2002-2019 spadł z 6,6 proc. do 5,9 proc. W tym samym przedziale czasowym przychody z racji podatków środowiskowych wzrosły ponad dwukrotnie w Polsce, Bułgarii, Estonii, Łotwie i na Słowacji; zmniejszyły się natomiast w Danii, Niemczech i Portugalii o około 5-10 proc. W 2019 r. w UE dochody z podatków na rzecz ochrony środowiska wyniosły w sumie 330 mld euro.

Osiągnięcie celów klimatycznych i osłabienie bazy podatkowej w UE

Jak podkreślają autorzy raportu EEA, proces dekarbonizacji unijnej gospodarki prędzej czy później doprowadzi do osłabienia bazy podatkowej w Europie. Powód? Obecne systemy opodatkowania energii i opłat za emisję CO₂ w znacznym stopniu opierają się na produktach energii nieodnawialnej, których z czasem będzie coraz mniej. Wskazano, że metodą zaradczą może być tutaj “znalezienie równowagi między osiąganiem celów przejściowych i utrzymaniem stabilności przychodów z podatków a przyszłymi systemami podatkowymi z nowymi źródłami dochodów”.

By zwiększyć dochody na rzecz osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu Komisja Europejska proponuje m.in. reformę podatkową. Miałaby ona przesuwać część podatku dochodowego i kapitału w UE na kwestie związane z ochroną środowiska.

- Obecne systemy podatkowe wymagają przeglądu i modernizacji, aby sprostać powszechnym wyzwaniom środowiskowym, społecznym i gospodarczym. Wyzwania te obejmują transformację technologiczną, zmiany demograficzne, rosnące nierówności i potrójne kryzysy środowiskowe: zmiany klimatyczne, utratę różnorodności biologicznej i nadmierną konsumpcję zasobów naturalnych - wyjaśniono w raporcie.

Magdalena Więckowska
Dziennikarz