(ang. Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC)
IPCC to organ międzyrządowy zrzeszający naukowców z całego świata. Powstał w celu zapewnienia decydentom niezbędnej wiedzy naukowej z zakresu zmian klimatu. IPCC utworzono w 1988 r. pod auspicjami Programu Środowiskowego Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) i Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO). Zespół opublikował dotąd pięć raportów podsumowujących oraz 10 raportów specjalnych, z których ostatni ukazał się w 2018 r. IPCC nie prowadzi własnych badań naukowych, ale ocenia powstałe już publikacje. Zespół składa się z trzech grup roboczych: Grupy I, zajmującej się badaniem fizycznych zasad zmian klimatycznych, Grupy II, badającej wpływ, wrażliwość i adaptację do zmian klimatycznych oraz Grupy III badającej metody łagodzenia zmiany klimatycznych. W 2007 r. IPCC oraz były wiceprezydent USA Al Gore zostali uhonorowani Pokojową Nagrodą Nobla.
(ang. Greenhouse gases - GHG)
GHG to gazy, które przepuszczają większość promieniowania słonecznego (tzw. promieniowanie krótkofalowe) docierającego do Ziemi, pochłaniając jednocześnie promieniowanie podczerwone (tzw. promieniowanie długofalowe) odbijane przez powierzchnię Ziemi. Absorbując promieniowanie podczerwone, gazy cieplarniane przyczyniają się do powstania efektu cieplarnianego. Wielkością charakteryzującą możliwość wpływania wybranego gazu na efekt cieplarniany jest współczynnik globalnego ocieplenia (GWP). Zmiany stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze mogą być spowodowane zarówno czynnikami naturalnymi, jak i na skutek działalności człowieka.
W ramach Protokołu z Kioto uwzględniono i zdefiniowano sześć gazów cieplarnianych. Są to: dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4), podtlenek azotu (N2O), fluorowęglowodory (HFC), perfluorowęglowodory (PFC) i sześciofluorek siarki (SF6). Ze względu na krótką żywotność w atmosferze, para wodna, uważana za najpowszechniejszy gaz cieplarniany, nie została uwzględniona w Protokole.
(ang. Global Warming Potential – GWP)
GWP w języku polskim funkcjonuje także pod nazwą Potencjał tworzenia efektu cieplarnianego.
GWP porównuje ilość absorbowanego przez określoną masę gazu ciepła do ilości ciepła zatrzymanego przez podobną masę dwutlenku węgla. Współczynnik ten przeliczany jest dla określonego przedziału czasowego, zwykle 100 lat (ale również 20 oraz 500 lat). GWP dla dwutlenku węgla wynosi 1. Tak więc metan przy wartości GWP wynoszącej 30 (dla okresu 100 lat) jest gazem cieplarnianym 30 razy silniejszym niż dwutlenek węgla. GWP może się różnić w zależności od wybranego horyzontu czasowego.
(ang. Loss and Damage)
Część negocjacji klimatycznych omawiająca drastyczne konsekwencje zmian klimatu, które nastąpią niezależnie od podejmowanych wysiłków w zakresie ograniczania emisji gazów cieplarnianych czy adaptacji do zmian klimatu. Obejmują one na przykład straty terytorialne wynikające z podnoszenia się poziomu oceanów i zalewania niektórych lądów, co nastąpi nawet w sytuacji natychmiastowego zaprzestania wszelkich emisji.
Straty i szkody zostały po raz pierwszy uwzględnione w Warszawskim Międzynarodowym Mechnizmie Strat i Szkód, będącym rezultatem COP19 w Warszawie.
Mechanizm został oficjalnie uznany przez Porozumienie Paryskie, czego rezulatem stały się prace nad globalną strategią dzielenia się ryzykiem oraz utworzenie grupy roboczej, której zadaniem jest wypracowanie mechanizmów unikania, minimalizowania i zarządzania przepływem ludności zmuszonej do migracji przez zmiany klimatu.
(ang. Mitigation)
Odnosi się do wszystkich strategii redukcji emisji gazów cieplarnianych. Zarówno w jej wartości bezwzględnej, jak i w zakresie intensywności.
(ang. Adaptation)
Zestaw działań mających na celu dostosowanie struktur gospodarczych i społecznych do postępujących zmian klimatycznych. Działania oznaczają z jednej strony ograniczenie negatywnych skutków związanych ze zmianami klimatycznymi, a z drugiej czerpanie korzyści, o ile jest to możliwe.
Mechanizm umożliwiający podmiotom objętym pułapem emisji gazów cieplarnianych wymianę uprawnień do emisji z innymi podmiotami. Podmiot, który obniża emisje w większym stopniu niż zadeklarował, może sprzedać swój nadwyżkowy kredyt podmiotowi, który nie osiąga wyznaczonego celu. Celem takiej strategii jest osiągnięcie redukcji emisji przy zaangażowaniu niższych kosztów. Zgodnie z tą polityką, dany uczestnik rynku rozstrzyga pomiędzy kosztami uzyskania redukcji na niego nałożonymi oraz kosztem zakupu kredytów, których mu brakuje, jeśli nie zrealizuje działań na rzecz redukcji emisji.
Istnieją dwa główne rynki. Pierwszy umożliwia państwom podlegającym Protokołowi z Kioto wymianę jednostek AAU, które zostały im przydzielone. Drugi umożliwia ponad 11 000 europejskim ośrodkom przemysłowym wymianę "kredytów" za pośrednictwem systemu handlu uprawnieniami do emisji w Unii Europejskiej (EU-ETS).
(ang. Carbon leakage)
Inaczej ucieczka emisji. Termin ten odnosi się do zjawiska redukcji emisji dwutlenku węgla w kraju będącym Stroną Protokołu z Kioto, powodującej jednocześnie wzrost emisji w kraju rozwijającym się. Najczęściej ma miejsce, gdy z powodu kosztów związanych z polityką klimatyczną, przedsiębiorstwo przenosi produkcję do innych krajów, o łagodniejszych przepisach. Obszary uznawane za narażone na ryzyko ucieczki emisji figurują w oficjalnym wykazie. Samo zagadnienie jest przedmiotem żywej debaty na temat organizacji światowej produkcji.
(ang. First Assessment Report - FAR)
Pierwszy obszerny przegląd światowych badań nad zmianami klimatycznymi opracowany przez IPCC i opublikowany w 1990 roku. Stanowił podstawę dla uchwalenia Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu. Autorzy raportu potwierdzili wpływ emisji gazów cieplarnianych związanych z działalnością człowieka na efekt cieplarniany. Stwierdzono, że przy braku działań zmierzających do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych średnia globalna temperatura będzie rosła w tempie 0,3°C/10 lat. Na potrzeby uczestników Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro (1992 r.) wydano suplement do raportu stanowiący jego aktualizację.
(ang. Second Assessment Report - SAR)
Drugi obszerny przegląd światowych badań nad zmianami klimatycznymi opracowany przez IPCC i opublikowany w 1995 roku. Uczestniczyło w nim około 2000 naukowców i ekspertów. Raport ten znany jest również pod nazwą "Climate Change 1995". Autorzy raportu przewidywali dalszy wzrost średniej globalnej temperatury o 0,3-0,6°C od końca XIX wieku.
(ang. Third Assessment Report - TAR)
Trzeci obszerny przegląd światowych badań naukowych nad zmianami klimatycznymi, opublikowany przez IPCC w 2001 r. Autorzy raportu skupili się m.in. się na regionalnych skutkach zmian klimatu.
(ang. Fourth Assessment Report - AR4)
Czwarty obszerny przegląd światowych badań naukowych nad zmianami klimatycznymi, opublikowany przez IPCC w 2007 r. Udział w tworzeniu raportu brało ponad 600 autorów z 40 krajów, recenzowany był on przez 620 ekspertów i przedstawicieli rządów. Autorzy raportu przewidywali 90 proc. prawdopodobieństwo występowania upałów i silnych opadów oraz 5 proc. prawdopodobieństwo, że zmiany te wywołane są przez czynniki naturalne.
(ang. The Fifth Assessment Report of the IPCC - AR5)
Piąty obszerny przegląd światowych badań naukowych nad zmianami klimatycznymi, opublikowany przez IPCC w 2014 r. Autorzy raportu stwierdzili, że pozyskiwanie energii z paliw kopalnych bez wykorzystania technologii CCS będzie praktycznie wycofane do 2100 roku. Podkreślono ponadto konieczność całkowitej redukcji emisji gazów cieplarnianych do roku 2100. W dokumencie podkreślono konieczność przeorientowania światowych systemów energetycznych na odnawialne źródła energii.
Wykaz państw (stron Konwencji) rozwiniętych oraz znajdujących się, w chwili przyjmowania Konwencji, w okresie transformacji gospodarczej (w tej grupie jest Polska). Państwa te zobowiązały się do podjęcia odpowiednich środków, mających na celu łagodzenie zmian klimatu poprzez ograniczenie antropogenicznej emisji gazów cieplarnianych.
Wykaz państw (stron Konwencji) najbardziej rozwiniętych. Państwa te, poza zobowiązaniem do redukcji emisji gazów cieplarnianych, mają również obowiązek udzielania pomocy w zakresie środków implementacji dla państw rozwijających się, w tym świadczenia pomocy finansowej.
(ang. Alliance of Small Island States - AOSIS)
Koalicja utworzona przez 43 państwa wyspiarskie lub położone na wybrzeżach, których średnia wysokość nad poziomem morza jest bardzo niska. Są to tereny szczególnie narażone na ryzyko zalania związane z podniesieniem się poziomu mórz związane ze zmianami klimatycznymi. AOSIS jest czasem nazywany „sumieniem” UNFCCC.
Grupa powstała w kontekście negocjacji kopenhaskich prowadzonych przez Brazylię, Republikę Południowej Afryki, Indie i Chiny. Zorganizowała kilka spotkań w 2010 roku, nie zajmuje jednak oficjalnego stanowiska podczas negocjacji.
(ang. Umbrella group)
Grupa nieformalna, zwana grupą parasolową, złożona z krajów rozwiniętych spoza UE, utworzona w następstwie przyjęcia Protokołu z Kioto. Powstała w wyniku przekształcenia się grupy JUSSCANNZ, a należą do niej Australia, Kanada, USA, Islandia, Japonia, Norwegia, Nowa Zelandia, Rosja i Ukraina. Wiele krajów należących do tej grupy jest przeciwnych przedłużeniu Protokołu z Kioto.
(ang. Least Developped Countries - LCD)
Grupa zatwierdzona przez ONZ i skupiająca około 50 najbiedniejszych państw świata. Kraje LDC są aktywnie zaangażowane w rozmowy negocjacyjne w sprawie zmian klimatycznych, orientując je na skuteczniejsze rozwiązywanie problemów związanych z podatnością na zagrożenia i dostosowywanie się do skutków zmian klimatycznych. Pod tym pojęciem rozumie się kraje najuboższe, o najniższym wskaźniku rozwoju społecznego, dotknięte najczęściej klęskami żywiołowymi oraz konfliktami zbrojnymi.
UE to polityczne i gospodarcze ugrupowanie 28 demokratycznych państw europejskich, którego celem jest utworzenie unii gospodarczej, monetarnej i politycznej oraz wprowadzenie wspólnego obywatelstwa wśród państw zrzeszających, nie rezygnując przy tym z własnej niepodległości i odrębności narodowej.
UE posiada szczególną rolę w negocjacjach jako struktura posiadająca głos państwa członkowskiego sprawującego przewodnictwo w Radzie Unii. Zgodnie z Protokołem z Kioto, ma ona jeden zasadniczy cel, którym jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 8 proc. Podział zadań wśród państw członkowskich jest negocjowany w ramach struktur UE i jest przedmiotem dyrektyw europejskich. Mimo, że Unia jest jedną ze stron Ramowej Konwencji oraz Protokołu z Kioto, nie posiada jednak prawa głosu, chociaż jej 28 państw członkowskich zachowuje swój głos.
(ang. United Nations Framework Convention on Climate Change - UNFCCC)
Konwencja przyjęta podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w Brazylii w 1992 r. Weszła w życie po ratyfikowaniu jej przez 50 państw, 21 marca 1994 r. Obejmuje obecnie 197 Stron (196 państw i 1 regionalna organizacja integracji gospodarczej). Celem Konwencji jest określenie założeń międzynarodowej współpracy dotyczącej ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Początkowo Konwencja nie zwierała wiążących nakazów dotyczących ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zostały one ustanowione dopiero w protokołach. Pierwszym narzędziem przyjętym w celu implementacji założeń Konwencji jest podpisany w 1997 r. Protokół z Kioto, drugim - ogłoszone w 2015 roku Porozumienie Paryskie.
Realizację postanowień konwencji koordynuje Sekretariat UNFCCC, którego siedziba mieści się w Bonn. Obecnie (od 2022 r.) sekretarzem UNFCCC jest reprezentant Grenady - Simon Stiell. Wcześniej tę funkcję piastowała Meksykanka Patricia Espinosa Cantellano.
(ang. Conference of the Parties - COP)
Konferencja Stron jest najwyższym organem konwencji Narodów Zjednoczonych, to znaczy najwyższym ich organem decyzyjnym.
Powszechnie pojęcie COP wiąże się z konferencjami stron konwencji UNFCCC. Pierwsza taka konferencja miała miejsce w Berlinie w 1995 roku. Corocznie organizuje się spotkania państw, które ratyfikowały UNFCCC. Kończą się one sesją plenarną, podczas której strony, zwykle reprezentowane przez Ministra Środowiska, przyjmują decyzje dotyczące wdrażania założeń UNFCCC.(ang. Parties - Strony)
Państwo lub regionalna organizacja integracji gospodarczej, taka jak Unia Europejska, która ratyfikowała traktat międzynarodowy i zgodziła się wypełniać jego założenia.
Rozmowy prowadzone przez państwa reprezentujące najważniejsze grupy negocjacyjne w ramach Konwencji Klimatycznej równolegle do oficjalnych negocjacji. Najważniejsze tematy negocjacji omawiane są tutaj w mniej formalny sposób niż podczas oficjanych spotkań.
Dialog został utworzony po porażce konferencji w Kopenhadze (COP15) w 2009 roku, z inicjatywy kanclerz Niemiec Angeli Merkel.
(ang. Ministerial on Climate Action)
Dialog ministerialny prowadzony przez około trzydziestu ministrów lub wysokiej wagi urzędników państwowych, dotyczący najważniejszych tematów politycznych negocjacji klimatycznych.
Zainicjowany w 2017 roku w Montrealu przez Unię Europejską, Kanadę i Chiny dialog jest przedłużeniem MEF (Major Economies Forum for Energy and Climate), który pilotowany był przez Stany Zjednoczone w latach 2012-2016, do momentu elekcji Donalda Trumpa na prezydenta USA.
(ang. Square brackets)
Symbol typograficzny ("[" i "]") określający pewne elementy tekstu będącego przedmiotem negocjacji. Wskazuje, iż warunki tej części dokumentu nadal podlegają negocjacjom. Postęp w negocjacjach mierzony jest liczbą omawianych tekstów oraz obecnością (lub nieobecnością) wielu stron uczestniczących. Dąży się do zmniejszenia liczby otwartych kwestii, które podlegają negocjacjom tak, aby strony mogły podejmować decyzje podczas sesji plenarnych COP.
Formalne porozumienie między stronami konwencji ramowej lub protokołu przyjętego podczas COP lub COP-MOP. Są one wiążące i stanowią zbiór przepisów wykonawczych np. Konwencji ramowej (UNFCCC) i Protokołu.
(ang. Resolution)
Dyrektywa przyjęta podczas COP i kierująca pracami Konwencji ramowej lub Protokołu. Jej zakres jest podrzędny wobec decyzji, ale nadrzędny w stosunku do zalecenia.
(ang. Recommendation)
Akt przyjęty podczas COP o najsłabszym znaczeniu i nie posiadający wiążącej wartości.
(ang. Land use, land-use change and forestry – LULUCF)
Zbiór zasad regulujących uwzględnienie użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów oraz działalności leśnej w ustaleniach dotyczących emisji dwutlenku węgla w państwach objętych Protokołem z Kioto. Działania w ramach LULUCF dostrzegane są w procesach mających na celu łagodzenie zmian klimatycznych.
Dokument negocjowany przez około 20 szefów państw i rządów. Porozumienie przyjęto podczas sesji plenarnej, odbywającej się w grudniu 2009 r. w Kopenhadze, Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (COP15). Wobec braku zgody wszystkich stron Konwencji dokument nie posiada wiążącej mocy prawnej. Składa się z 12 punktów, spośród których zasadniczym celem jest zatrzymanie wzrostu globalnej temperatury poniżej 2 stopni Celsjusza oraz ustalenie wysokości wsparcia finansowego na działania adaptacyjne w krajach rozwijających się (30 miliardów dolarów na lata 2010-2012). Przewiduje on ponadto zwiększenie pomocy finansowej do 100 miliardów dolarów od roku 2020.
(ang. Reducing emissions from deforestation and forest degradation - REDD+)
Mechanizm zmniejszania emisji dwutlenku węgla związanej z wylesianiem i degradacją lasów tropikalnych. REDD+ umożliwia przydział środków pochodzących z międzynarodowych źródeł finansowania tym państwom, które zobowiązały się chronić swoje lasy tropikalne. Podstawowe założenia REDD+ zostały przedstawione podczas COP16 w Cancun w Meksyku w grudniu 2010 roku.
(ang. Observers)
Agencje, akredytowane organizacje pozarządowe i rządy nie będące stronami Konwencji, które mogą brać udział w posiedzeniach Konferencji Stron (COP), jednak bez prawa do podejmowania decyzji.
(ang. Protocol)
Umowa międzynarodowa powiązana z istniejącą konwencją, która musi zostać podpisana i ratyfikowana przez strony danej konwencji. Protokoły zazwyczaj wzmacniają konwencję, dodając nowe, bardziej szczegółowe zobowiązania.
(ang. Convention)
Forma umowy międzynarodowej wywołująca skutki w sferze prawa międzynarodowego. Obecnie stanowi najważniejszy instrument regulujący stosunki międzynarodowe.
(ang. Ratification)
Formalne zatwierdzenie, często przez Parlament lub innego ustawodawcę krajowego, konwencji, protokołu lub traktatu. Dowodem dokonania ratyfikacji jest dokument ratyfikacyjny składany u depozytariusza, w przypadku Konwencji Klimatycznej, Sekretarza Generalnego ONZ.
(ang. Non-governmental organization - NGO)
Organizacja działająca na rzecz wybranej inicjatywy. W przeciwieństwie do organizacji miedzyrządowych, NGOs grupują nie państwa, lecz osoby fizyczne i prawne. Organizacje pozarządowe obejmują grupy środowiskowe, instytucje badawcze, grupy biznesowe oraz stowarzyszenia samorządów miejskich i lokalnych.
Wiele organizacji pozarządowych uczestniczy w rozmowach klimatycznych w charakterze obserwatorów. Aby być akredytowanym do uczestnictwa w spotkaniach w ramach Konwencji, organizacje pozarządowe muszą być organizacjami non-profit.
(ang. Subsidiary Body for Scientific and Technological Advice, SBSTA)
SBSTA jest jednym z dwóch stałych organów pomocniczych Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Wspiera pracę COP, CMP oraz CMA poprzez dostarczanie aktualnych informacji i porad dotyczących kwestii naukowych i technologicznych, związanych z Konwencją, Protokołem z Kioto i Porozumieniem Paryskim. Kluczowe obszary pracy SBSTA obejmują wpływ, wrażliwość i adaptację do zmian klimatycznych, promowanie rozwoju i transferu technologii przyjaznych dla środowiska.
(ang. Kyoto Protocol)
Jego zadaniem jest definiowanie wiążących celów w zakresie redukcji gazów cieplarnianych, przydzielanych wszystkim krajom rozwiniętym wymienionym w Załączniku I do Konwencji (łącznie 41 państw). Ogólnie rzecz ujmując, kraje te zostały zobowiązane do redukcji swoich emisji o co najmniej 5,2 proc. w całym okresie 2008-2012, w porównaniu do poziomu z 1990 r. Zgodnie z Protokołem, cele przede wszystkim powinny być realizowane za pomocą środków krajowych. Protokół oferuje jednak dodatkowe środki, służące osiągnięciu celów, za pomocą trzech mechanizmów rynkowych: rynek uprawnień do emisji dwutlenku węgla między państwami oraz dwa mechanizmy elastyczności: mechanizm czystego rozwoju (CDM) i mechanizm wspólnego wdrażania (JI).
Przyjęty podczas COP3 w 1997 r. Protokół jest pierwszym narzędziem wdrażania UNFCCC. Wszedł w życie 16 lutego 2005 r. Szczegółowe zasady jego wdrażania zostały przyjęte na COP7 w Marakeszu i są określane jako "Porozumienia z Marrakeszu". Pierwszy okres zobowiązań rozpoczął się w 2008 r., a zakończył w 2012 r. W Europejskim Obszarze Gospodarczym, ważność Protokołu wygasa w 2020 r.
Protokół z Kioto został ratyfikowany pod podwójnym warunkiem: ratyfikacji przez co najmniej 50 państw i równocześnie przez tyle państw, by skumulowana suma emisji gazów cieplarnianych stanowiła 55 proc. całkowitej emisji państw objętych Protokołem. Uznając, że kraje rozwinięte są głównie odpowiedzialne za obecny wysoki poziom emisji gazów cieplarnianych w atmosferze w wyniku ponad 150-letniej działalności przemysłowej, Protokół nakłada większe obciążenia na kraje rozwinięte zgodnie z zasadą "wspólnej, lecz zróżnicowanej odpowiedzialności".
Protokół został ratyfikowany przez 193 państwa, czyli wszystkie Strony Konwencji z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych.
(ang. Joined Implementation - JI)
Jeden z mechanizmów elastyczności Protokołu z Kioto. Pozwala rozwiniętemu państwu lub spółce z rozwiniętego kraju, na sfinansowanie redukcji emisji GHG w innym rozwiniętym kraju. W ramach mechanizmu, ERU (Jednostki Redukcji Emisji), odpowiadające redukcji, są przydzielane podmiotowi finansującemu projekt tak, aby mógł on osiągnąć przypisany mu cel redukcji emisji.
Projekty realizowane są w krajach objętych Protokołem. Co ważne, każdej emisji ERU towarzyszy anulowanie takiej samej kwoty przypisanych uprawnień do emisji CO2 (AAU) w kraju, w którym dokonano redukcji. Operacja ta ma na celu uniknięcie podwójnego efektu domina, w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych.
(ang. Clean Development Mechanism - CDM)
CDM jest mechanizmem elastyczności związanym z Protokołem z Kioto. Pozwala rozwiniętemu państwu lub spółce z rozwiniętego kraju na sfinansowanie redukcji emisji gazów cieplarnianych w danym kraju rozwijającym się. W ramach Certyfikowanych Redukcji Emisji (CER), certyfikaty potwierdzające redukcję są przyznawane podmiotowi finansującemu projekt tak, aby mógł on wykazać zgodność z wyznaczonym mu celem redukcji emisji.
Mechanizm jest postrzegany przez wielu jako pionierski. Jest to pierwszy globalny program inwestycyjny i kredytowy w dziedzinie ochrony środowiska, zapewniający standaryzowany instrument rozliczania emisji.
(ang. Conference of the Parties Serving as the Meeting of the Parties to the Kyoto Protocol - CMP)
CMP jest najwyższym organem Konwencji UNFCCC nadzorującym reazlizację założeń Protokołu z Kioto. Spotkanie odbywa się corocznie w tym samym okresie co Konferencja Stron (COP). Strony Konwencji, które nie są Stronami Protokołu, mogą uczestniczyć w CMP w charakterze obserwatorów, jednak bez prawa do podejmowania decyzji.
Pierwsze spotkanie stron Protokołu z Kioto odbyło się w Montrealu, w Kanadzie w grudniu 2005 r., w związku z jedenastą sesją Konferencji Stron (COP11).
Podpisane podczas COP7 w 2001 r. Porozumienia z Marrakeszu (Maroko) określają główne zasady dotyczące Protokołu z Kioto. W szczególności są to zasady LULUCF, dotyczące szacowania poziomu dwutlenku węgla pochłanianego przez tereny leśne oraz zasady regulujące mechanizmy elastyczności. Zasady te zostały uzupełnione podczas konferencji COP10, która odbyła się w 2004 r. w Buenos Aires (Argentyna).
(ang. Quantified Emissions Limitation and Reduction Objectives)
Odnosi się do celów w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, określonych pod względem ilościowym i prawnym, wiążących kraje rozwinięte wymienione w Załączniku I do Konwencji. Nakładają one, zgodnie z Protokołem z Kioto, ograniczenia w zakresie poziomu emisji, który nie powinien zostać przekroczony w danym okresie.
(ang. Assigned Amount Unit - AAU)
Jednostka odpowiadająca emisji jednej tony CO2. Każde państwo podlegające Protokołowi z Kioto otrzymało pewną liczbę jednostek AAU, równoważnych wielkości emisji CO2, których mogło się dopuścić w okresie 2008-2012, uwzględniając cel redukcji Protokołu. Jednostki AAU można wymieniać między państwami na rynku emisji dwutlenku węgla w trybie z wolnej ręki.
(ang. Certified Emission Reductions - CER)
Jednostka stworzona w celu wspierania redukcji emisji gazów cieplarnianych w ramach Protokołu z Kioto; tzw. jednostka Kioto. CER reprezentuje wartość redukcji emisji gazów cieplarnianych, osiągniętych w ramach Mechanizmu Czystego Rozwoju (CMD), w krajach rozwijających się. Stanowi przedmiot handlu na rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla.
(ang. Emission Reduction Unit – ERU)
Jednostka stworzona w celu wspierania redukcji emisji gazów cieplarnianych w ramach Protokołu z Kioto; tzw. jednostka Kioto. ERU wyrażane jest w ekwiwalencie emisji dwutlenku węgla (1 ERU równa się zredukowaniu jednej tony ekwiwalentu dwutlenku węgla). Przydzielana jest w ramach realizacji projektów Mechanizmu Wspólnego Wdrażania (JI). Jednostki ERU mogą być przedmiotem obrotu na rynkach uprawnień do emisji dwutlenku węgla.
(ang. Paris Agreement)
Przyjęte w 2015 roku podczas COP21 Porozumienie Paryskie jest drugim po podpisanym w 1997 roku Protokole z Kioto wiążącym dokumentem realizującym postulaty Ramowej Konwencji Klimatycznej.
Jest to pierwszy tekst uniwersalny (Protokół obejmował tylko 41 państw). Celem Porozumienia jest ograniczenie średniego wzrostu temperatury na Ziemi znacznie poniżej 2 st. Celsjusza w okresie 1750-2100 oraz dążenie do ograniczenia tego wzrostu do 1,5 st. C. Porozumienie dąży także do osięgnięcia neutralności węglowej (ang. carbon neutrality) do 2050 r.
W celu realizacji tych założeń Porozumienie zakłada, że wszystkie państwa będą, począwszy od 2020 roku, ogłaszać dobrowolne cele redukcji emisji gazów cieplarnianych. Cele te będą poddawane rewizji i zwiększane co pięć lat.
Porozumienie Paryskie zaczęło obowiązywać w listopadzie 2016 r., po jego ratyfikacji przez 55 państw odpowiedzialnych wspólnie za co najmniej 55 proc. światowych emisji.
Stany Zjednoczone ratyfikowały dokument we wrześniu 2016 r., jednak 4 sierpnia 2017 r. Donald Trump rozpoczął oficjalny proces występowania z Porozumienia, który zakończył się w listopadzie 2020 r. W styczniu 2021 r. nowy prezydent USA Joe Biden podpisał decyzję o powrocie Stanów do porozumienia.
Proces negocjacyjny wprowadzony do oficjalnych negocjacji przez prezydencję Fidżi podczas COP23. Jest to otwarty, partycypacyjny i transparentny dialog, którego celem jest dzielić się historiami, rozwijać empatię i podejmować decyzje dla dobra publicznego - wyjaśnia UNFCCC. Jego ambicją jest prawidłowe oszacowanie zobowiązań podjętych w ramach Porozumienia Paryskiego oraz wspieranie decydentów w zwiększaniu ich zaangażowania po 2020 roku.
Dialog trwa dwa lata i podzielony jest na dwie części: rozmowy techniczne (w 2018 r.) oraz negocjacje polityczne (2019 r.).
(ang. Nationally Determined Contributions)
Każdy z sygnatariuszy Porozumienia Paryskiego zobowiązany jest określić swoje zobowiązania w zakresie ograniczania emisji gazów cieplarnianych i przystosowywania się do zmian klimatu.
Zobowiązania wszystkich państw zostały ogłoszone przed COP21 w postaci zobowiązań dobrowolnych (INDC - Intended Nationally Determined Contributions); w momencie ratyfikacji Porozumienia stają się one zobowiązujące. Od 2020 r. NDC będą regularnie zwiększane.
(ang. Ad Hoc Working Group on the Paris Agreement - APA)
Grupa robocza utworzona podczas COP21, mająca na celu przygotowanie wejścia w życie Porozumienia Paryskiego. Jej prace dotyczą pięciu głównych zagadnień:
1. określenie reguł działania dotyczących zapisu "łagodzenie" (doprecyzowanie sposobu deklarowania i księgowania wkładów narodowych - NDC),
2. określenie sposobu działania w kontekście zapisu "adaptacja",
3. utworzenie zasad przejrzystości,
4. określenie źródeł i sposobów przedstawiania co 5 lat bilansu wprowadzania Porozumienia w życie (ang. global stocktake),
5. utworzenie komitetu odpowiedzialnego za wspieranie wprowadzania Porozumienia w życie.
Wszystkie te elementy staną się częścią rulebook Porozumienia Paryskiego.
(ang. Conference of the Parties Serving as the Meeting of the Parties to the Paris Agreement - CMA)
CMA Jest najwyższym organem Konwencji UNFCCC, nadzorującym wdrażanie Porozumienia Paryskiego. Spotkanie odbywa się corocznie w tym samym okresie co Konferencja Stron (COP). Wszystkie państwa nie będące stronami Porozumienia mogą uczestniczyć w CMA w charakterze obserwatorów, jednak bez prawa do podejmowania decyzji.
Pierwsze spotkanie stron Porozumienia Paryskiego odbyło się w Marrakeszu, w Maroko, w grudniu 2016 r., w związku z 22. sesją Konferencji Stron (COP22).