Inwentaryzacja emisji gazów cieplarnianych dla Gminy Miejskiej Kraków

© ImagePulse

Inwentaryzację emisji gazów cieplarnianych wykonano ją zgodnie z metodyką Global Protocol for Community-Scale Greenhouse Gas Inventories (GPC), na podstawowym poziomie raportowania (BASIC), obejmującym emisje związane z wykorzystaniem paliw kopalnych oraz przetwarzaniem odpadów.

Inwentaryzacja obejmuje następujące sektory: energia stacjonarna, transport oraz odpady, w tym odpady komunalne i przemysłowe oraz ścieki komunalne, bytowe i przemysłowe. Każdy z sektorów jest rozpatrywany w trzech zakresach, w zależności od miejsca powstawania emisji.

Szereg danych i dwie ramy prezentowania wyników

Podczas prezentacji wyników wymagane jest zastosowanie dwóch podejść/ram: według działalności miasta („City-induced framework”) oraz według zakresów („Scopes framework”). W opracowaniu, podczas szacowania, wykorzystano dane pochodzące bezpośrednio od różnych podmiotów prowadzących działalność na terenie Krakowa oraz inne dane, np. krajowe wskaźniki emisji, GUS, wskaźnik emisji CO₂ dla transportu kolejowego.

W Krakowie sektor Energia stacjonarna ma największy udział w sumarycznej emisji dla podejścia według działalności miasta, osiągając 89,8% w 2023 roku. Udział sektora Transport w sumarycznej emisji wzrósł od 6,2% do 9,9%. Z kolei emisje z sektora Odpady w każdym roku nie przekroczyły 1%, ale należy wziąć pod uwagę fakt, że emisje ze spalania odpadów komunalnych są uwzględniane w sektorze Energia stacjonarna.

W przypadku podejścia według zakresów (rys. 1.) suma emisji z zakresu 1 jest obecnie na porównywalnym poziomie do sumy emisji z zakresu 2. Emisja z zakresu 1 (terytorialnego) jest efektem przede wszystkim spalania paliw kopalnych. Za ponad połowę odpowiada produkcja energii cieplnej i elektrycznej, dostarczanych do systemów sieciowych. W zakresie 2 i 3 sektor Energia stacjonarna generuje aż ok. 97% emisji w całym analizowanym okresie.                     

Rys.1 Emisja gazów cieplarnianych w poszczególnych zakresach w latach 2018-2023 (1, 2, 3 w legendzie oznaczają numer zakresu).© Prawa zastrzeżone

Transport

W ramach inwentaryzacji z sektora Transport uwzględniony został transport drogowy, szynowy, wodny, lotnictwo krajowe oraz off-road. Do obliczeń wykorzystano szereg danych m.in. od jednostek pełniących funkcję organizatora transportu zbiorowego, z pracy eksploatacyjnej pociągów, w zakresie zużycia różnych rodzajów paliw oraz z Krakowskiego Modelu Ruchu, będącego komputerowym, matematycznym algorytmem obliczeniowym odwzorowującym sieć transportową Miasta. Zgodnie z wynikami uzyskanymi dla 2023 roku, najwyższa emisja z sektora transportu, podobnie jak w latach poprzednich, występowała w podsystemie transportu drogowego. Szczególnie wysoka wartość emisji występuje dla samochodów osobowych, która stanowi 49% całej emisji z tego sektora. Wyniki za rok 2023 porównywalne są do wyników z lat poprzednich, jedynie dla transportu drogowego występuje nieznaczna tendencja wzrostowa. Najmniejszy odsetek emisji w tym sektorze niezmiennie stanowi transport lotniczy, z powodu nieuwzględniania ruchu lotniczego związanego z portem lotniczym Kraków Balice oraz transport wodny.

Zaobserwowany wzrost emisji w poszczególnych latach, w przypadku samochodów osobowych, dostawczych i ciężarowych, spowodowany jest wzrostem liczby ludności, przekładającym się na zwiększającą się konieczność przemieszczania. Czynnikiem wpływającym na spadek emisji jest unowocześnienie floty pojazdów, co obserwuje się w przypadku autobusowej komunikacji zbiorowej.

Odpady komunalne

Sektor odpadów komunalnych odgrywa istotną rolę w inwentaryzacji, ponieważ procesy związane z zarządzaniem odpadami generują emisje gazów cieplarnianych na różnych etapach. Kluczowe źródła emisji obejmują składowiska odpadów, przetwarzanie odpadów biologicznych, a także transport i spalanie odpadów. Do oszacowania emisji wykorzystano informacje dotyczące ilości, miejsca i sposobu przetwarzania odpadów, w przypadku części odpadów kuchennych wykorzystano dane pozyskane od zarządcy instalacji, a także dane z badania monitoringowego gazu składowiskowego. Składowisko Barycz zostało wyposażone w system do zbierania i przetwarzania biogazu (w tym metanu), który umożliwia przetworzenie go na energię elektryczną oraz cieplną (kogeneracja). Powstały na składowisku biogaz jest w całości wykorzystywany i nie powoduje znaczących emisji do środowiska.

Zwiększenie przepustowości Kompostowni Barycz, a tym samym wzrost ilości odpadów poddanych biologicznemu przetworzeniu, przełożyło się na wzrost emisji. W 2023 roku emisja z biologicznego przetwarzania odpadów o kodach 20 01 08 oraz 20 02 01 wytworzonych w Krakowie, ale przetworzonych poza granicami Krakowa, zwiększyła się w stosunku do 2022 roku. Emisja z pozostałych procesów przetwarzania odpadów jest znikoma. Inwentaryzacja tego sektora wymaga uwzględnienia różnorodnych czynników, takich jak rodzaj i ilość odpadów, technologie ich przetwarzania oraz lokalne strategie zarządzania. Dobrze zarządzany system gospodarki odpadami, promujący recykling, zagospodarowanie odpadów w niskoemisyjnych instalacjach, odzysk materiałowy i redukcję wytwarzanych odpadów, może znacząco ograniczyć emisje oraz przyczynić się do realizacji celów klimatycznych.

Ścieki

W zakresie ścieków, emisja CH₄ i N₂O pochodzi ze ścieków komunalnych, bytowych (systemy indywidualne) i przemysłowych, generowanych i odprowadzanych do środowiska na terenie Krakowa, a także ze ścieków komunalnych, generowanych poza miastem w gminach ościennych i odprowadzanych do środowiska na terenie Krakowa. Zbieranie i oczyszczanie ścieków jest realizowane w ramach komunalnego systemu kanalizacyjnego miasta. Do oszacowania emisji ze ścieków komunalnych, bytowych i przemysłowych wykorzystano dane GUS oraz informacje zawarte w sprawozdaniach z realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

Największy udział emisji CH₄ i N₂O ze ścieków w ekwiwalencie CO₂, tj. 52,4% w 2023 roku, pochodził ze ścieków komunalnych wytwarzanych i oczyszczanych w mieście. Z kolei emisja ze ścieków bytowych gromadzonych w zbiornikach na nieczystości ciekłe lub oczyszczanych w przydomowych oczyszczalniach ścieków stanowiła w 2023 roku 43,6% całkowitej emisji CO₂e. Emisja ze ścieków wytwarzanych poza miastem i oczyszczanych w Krakowie kształtowała się na poziomie 4% emisji CO₂e, zaś emisja ze ścieków przemysłowych generowanych w mieście była na marginalnym, pomijalnym poziomie. Na wartości emisji z tego sektora zasadnicze znaczenie, obok ogólnej liczby mieszkańców Krakowa, ma liczba ludności korzystającej z komunalnych oczyszczalni ścieków oraz liczba ludności korzystającej z systemów indywidualnych.

Energia Stacjonarna

Emisje z sektora Energia Stacjonarna wynikają głównie ze spalania paliw kopalnych oraz z emisji generowanych w procesie produkcji, przesyłu i użytkowania użytecznych form energii, takich jak: energia elektryczna, ciepło czy para technologiczna. Dominującym gazem cieplarnianym emitowanym w tym sektorze jest dwutlenek węgla (CO₂), natomiast metan (CH₄) i podtlenek azotu (N₂O) stanowią jedynie niewielki ułamek emisji. W Krakowie sektor ten miał kluczowy udział w całkowitej emisji gazów cieplarnianych, osiągając 89,8% w 2023 roku. Pomimo dominującej roli w bilansie emisji, to właśnie w tym sektorze odnotowano największą redukcję emisji o ponad 40% w latach 2018–2023. Tak znacząca poprawa była rezultatem wdrożenia szeregu zaawansowanych zmian technologicznych w kombinacie metalurgicznym ArcelorMittal Poland S.A., a dokładniej z wyłączeniem części surowcowej. Dodatkowym czynnikiem była modernizacja systemów energetycznych, w tym przejście elektrociepłowni należącej do TAMEH POLSKA Sp. z o.o. z paliwa węglowego na bardziej ekologiczny gaz ziemny.

- Transformacja sektora Energia Stacjonarna w Krakowie doskonale odzwierciedla globalne tendencje w kierunku dekarbonizacji oraz poprawy efektywności energetycznej. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii i zmianie struktury paliwowej udało się znacząco zredukować emisje. To pokazuje, jak duży potencjał mają dalsze działania w tym obszarze – podkreśla Agata Świeczka, Doradczyni ds. Klimatu i Środowiska Urzędu Miasta Krakowa.

Czytaj: Bez danych nie podejmuje się decyzji. Dokąd zmierza Kraków?

Zwiększenie świadomości ekologicznej oraz zmiana nawyków transportowych mieszkańców Krakowa, takich jak: częstsze wybieranie transportu zbiorowego, rowerowego czy korzystanie z transportu niskoemisyjnego, odgrywa kluczową rolę w ograniczaniu jego negatywnego wpływu na środowisko. Równolegle, wprowadzanie nowoczesnych i efektywnych systemów gospodarki odpadami, w tym segregacji u źródła, recyklingu, kompostowania oraz ograniczania ilości odpadów poprzez promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym, może znacząco przyczynić się do dalszego zmniejszania emisji gazów cieplarnianych.

Tak zintegrowane działania wspierają realizację ambitnych celów klimatycznych Krakowa, przybliżając Miasto do osiągnięcia neutralności klimatycznej.

Artykuł powstał we współpracy z Urzędem Miasta Krakowa