Krajowy Program Ochrony Powietrza przekazany do konsultacji

© Martin Dimitrov

Spotkanie z przedstawicielami władz samorządowych, a także instytucji i organizacji zainteresowanych ochroną powietrza miało miejsce w Krakowie. Miejsce spotkania wybrano nieprzypadkowo – w Krakowie notowane są jedne z najwyższych stężeń pyłów drobnych PM10 w Europie. Jednocześnie województwo małopolskie podejmuje szereg inicjatyw na rzecz poprawy jakości powietrza, dotychczas niespotykanych gdzie indziej.

Projekt KPOP został opracowany w odpowiedzi na wymogi unijne oraz wymogi ustawy Prawo ochrony środowiska. Jednak - jak podkreśla na swoim blogu minister – powstał on przede wszystkim z chęci poprawy komfortu życia Polaków i jakości powietrza, którym wszyscy oddychamy. Poprawa ta stanie się realna dopiero przy dobrej współpracy MŚ z innymi resortami i przy zaangażowaniu wszystkich mieszkańców kraju - przedstawicieli rządu i samorządów, organizacji pozarządowych, świata nauki i przemysłu, jak i osób prywatnych.

Dokument zawiera szereg rekomendacji mających wpłynąć na poprawę jakości powietrza. Planowane jest powołanie szerokiego partnerstwa na rzecz poprawy jakości powietrza, włączenie społeczeństwa poprzez zwiększenie świadomości obywateli, ponadto rozwój technologii oraz wprowadzenie ukierunkowanych mechanizmów finansowych.

Wytyczne KPOP

Jak czytamy w projekcie KPOP, do 2030 r. planuje się podjęcie działań związanych z rozwojem energetyki prosumenckiej, stosowaniem OZE oraz technologii spełniających co najmniej wytyczne BAT. Dokument przewiduje upowszechnianie technologii ograniczających emisje pyłów NOx i SOx - w sektorze komunalno-bytowym będą to np. instalacje odpylania, odazotowania i odsiarczania spalin. Wsparcie zyskają technologie produkcji kotłów spełniających nowe wymogi UE, planowane jest też wprowadzenie zakazu sprzedaży odpadów powstających przy wydobyciu węgla oraz przygotowanie wytycznych dla producentów kotłów w zakresie dotrzymywania standardów emisyjnych.

Jako konieczne uznano poza tym uszczelnienie systemu kontroli i monitorowania jakości paliw stałych. Planowane są zmiany legislacyjne, które umożliwią sejmikom wojewódzkim podejmowanie uchwał o dopuszczalnym sposobie i rodzaju stosowanych paliw, a także pozwolą na dofinansowanie osób fizycznych w programach ograniczania niskiej emisji (PONE). Zmiany będą ponadto polegały na tworzeniu lokalnych instrumentów finansowych wspierających realizację PONE.

Jeśli chodzi o sektor transportu, ma zostać przygotowany katalog działań wpływających pozytywnie na rozwój transportu niskoemisyjnego. Wspierane będzie stosowanie paliw ekologicznych w transporcie publicznym, ponadto przewidziano działania modernizacyjne transportu publicznego w kierunku przyjaznym dla środowiska, np. wprowadzenie autobusów nowej generacji. Planowane jest włączenie transportu kolejowego do sieci transportu miejskiego, budowa obwodnic, ścieżek rowerowych i wypożyczalni rowerów, tworzenie systemów zarządzania ruchem ulicznym. Planuje się dofinansowanie działań naprawczych z funduszy unijnych, krajowych i regionalnych.

Niewystarczające wsparcie dla OZE i nowoczesnych środków transportu

Jeśli chodzi o przeszkody, które uniemożliwiają osiągnięcie pełnego efektu ekologicznego programów ochrony powietrza realizowanych przez samorządy, to wskazano bariery systemowe, prawne, techniczne, finansowe, organizacyjne i społeczne. Wśród nich wyodrębniono np. brak systemowego i kompleksowego podejścia do problemu czy brak możliwości przeniesienia obowiązku działań naprawczych ze szczebla wojewódzkiego na szczebel powiatowy i gminny.

Niewystarczające są uregulowania prawne służące ograniczaniu niskiej emisji, nie ma krajowych przepisów odnośnie standardów emisji z instalacji spalania paliw stałych o mocy poniżej 1 MW, prawo nie pozwala też na egzekucję zakazów lub ograniczeń w stosowaniu niektórych rodzajów paliw. Ważną barierą finansową jest niewystarczający poziom wsparcia dla stosowania proekologicznych rozwiązań, np. OZE czy nowoczesnych środków transportu, jak też zmienność opodatkowania nośników energii. W dokumencie wymienia się także jako barierę np. brak jednolitej bazy danych dotyczącej źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza.

Maciej Grabowski zachęca do zapoznania się z treścią projektu Krajowego Programu Ochrony Powietrza⁽¹⁾ oraz wzięcia udziału w konsultacjach. Ze swojej strony zapewnia, że będzie zabiegał o odpowiednie wsparcie legislacyjne, organizacyjne, informacyjne i finansowe na rzecz czystego powietrza. Na początek zostało podpisane „Porozumienie na rzecz czystego powietrza”, które powinno skłonić wszystkich uczestników rynku, jak również pojedyncze gospodarstwa domowe, do stosowania możliwie jak najmniej emisyjnych źródeł ciepła.

Mimo że – jak pisze minister – nie grożą nam kary za nieosiągnięcie wystarczającej poprawy stanu jakości powietrza, nie możemy jednak wykluczyć, że jeśli nie podejmiemy zdecydowanych i skutecznych działań na rzecz poprawy jakości powietrza, sprawa trafi do Trybunału Sprawiedliwości.

Ewa Szekalska
Dziennikarz