Maciej KruszkaEkspert ds. gospodarki wodno-ściekowej w Atmoterm SA © Atmoterm SA
Teraz Środowisko (TŚ): Czy w związku z głośnymi doniesieniami na temat stanu rzeki Odry następują wzmożone kontrole podmiotów wprowadzających ścieki do środowiska? Jakie instytucje je prowadzą?
Maciej Kruszka (MK): Otrzymujemy wiele sygnałów, że trwają wzmożone kontrole w zakresie odprowadzania ścieków zarówno bytowych, jak i przemysłowych do środowiska przez zakłady produkcyjne. Mówimy tutaj głównie o kontrolach prowadzonych przez wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska oraz upoważnionych przez nich inspektorów Inspekcji Ochrony Środowiska. Nie można jednak wykluczyć, że kontrolę przeprowadzi również upoważniony pracownik PGW Wody Polskie. Kontrolerzy sprawdzają, czy przedsiębiorca posiada wymagane aktualne pozwolenie wodnoprawne lub pozwolenie zintegrowane, czy wszystkie warunki zapisane w decyzji są spełniane, a także weryfikują spełnianie innych obowiązków, których może nie być w pozwoleniu, ale które wynikają wprost z przepisów prawa.
TŚ: Jakie kary grożą za uchybienia?
MK: Kary są zróżnicowane. Na przykład w przypadku stwierdzenia braku pozwolenia lub przekraczania warunków pozwolenia grozi kara aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Oznacza to, że można spodziewać się nałożenia co najmniej grzywny w drodze mandatu karnego w wysokości do 500 zł oraz zobowiązania do niezwłocznego złożenia wniosku do właściwego organu o wydanie nowej decyzji, zmiany decyzji, bądź zaprzestania niewłaściwego korzystania ze środowiska.
Wprowadzając ścieki do wód lub do ziemi jesteśmy także zobowiązani do ponoszenia opłat za usługi wodne (opłata stała i zmienna), wykonywania okresowych pomiarów jakości ścieków i przesyłania wyników zarówno do WIOŚ, jak i organu, który wydał pozwolenie wodnoprawne lub zintegrowane. Za brak pomiarów lub ich nieprzekazanie w określonych terminach także grożą grzywny.
Szczególną uwagę trzeba przykładać do zapewnienia odpowiedniej jakości odprowadzanych ścieków. Jeśli w badaniach, które musimy zlecić akredytowanemu laboratorium (w tym pobieranie próbek), pojawiają się przekroczenia dopuszczalnych wartości określonych w pozwoleniu, lub przekroczenia te zostaną wykazane w pomiarach wykonanych samodzielnie przez WIOŚ, musimy liczyć się z opłatą podwyższoną (ma charakter kary) wynikającą z wielkości stwierdzonego przekroczenia. Natomiast w przypadku braku wymaganego pozwolenia naliczona będzie opłata podwyższona w wysokości 500% opłaty zmiennej za usługi wodne i ponosi się ją niezależnie od opłaty zmiennej. Ponadto przy rozliczeniach podatkowych przedsiębiorca musi mieć na uwadze, że kar, opłat i odszkodowań oraz odsetek od tych zobowiązań z tytułu nieprzestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.
TŚ: Co powinien zrobić zakład, który wprowadza ścieki do rzeki bez uregulowanej sytuacji formalno-prawnej?
MK: Na pewno nie czekać, aż do naszych drzwi zapukają kontrolerzy. Sugeruję zacząć od dokładnego rozpoznania sytuacji i zakresu korzystania z wód. Jakiego rodzaju ścieki są odprowadzane? Czy wykonywaliśmy jakieś pomiary jakości ścieków? Czy potrzebujemy zalegalizować wylot tych ścieków?
Warto zwrócić się o wsparcie w tym zakresie do specjalistów, którzy nie tylko pomogą odpowiednio zakwalifikować Państwa korzystanie z wód, a także będą potrafili opracować wniosek o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie ścieków lub zalegalizowanie istniejącego wylotu ścieków. Należy pamiętać, że do przygotowania operatu wodnoprawnego, czyli niezbędnego załącznika do wniosku składanego do Wód Polskich o wydanie decyzji, dobrze jest mieć doświadczenie w opracowywaniu takich dokumentacji. Niestety, czas od momentu złożenia wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego do wydania decyzji, bywa dość długi i sięga obecnie od 3 do 6 miesięcy w zależności od jednostki Wód Polskich rozpatrującej wniosek. Tym bardziej dobrze jest go przygotować przy wsparciu specjalisty, który będzie monitorował proces procedowania wniosku w Wodach Polskich, żeby ograniczyć wątpliwości urzędnika prowadzącego postępowanie administracyjne i skrócić czas wydawania decyzji.
TŚ: Co dalej? Jakie obowiązki się z tym wiążą? Co trzeba raportować?
MK: Brak posiadanego pozwolenia na wprowadzanie ścieków do środowiska, w tym przypadku rzeki, nie zwalnia nas z przedstawiania raportów odpowiednim instytucjom. Musimy jednak spodziewać się opłat podwyższonych o 500%.
W przypadku posiadania pozwolenia, w zakresie naszych obowiązków jest przestrzeganie określonych w nim limitów, oraz dopełnienie wymogów przedstawionych w tej decyzji. Przedsiębiorstwa, które wprowadzają ścieki do wód lub do ziemi, w zależności od struktury zakładu, oraz posiadanych pozwoleń lub ich braku, zobowiązane są składać poszczególne raporty do odpowiednich instytucji.
Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska oczekują przekazywania wyników pomiarów ilości i jakości ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi. Te same wyniki należy przesyłać do organu, który wydał pozwolenie wodnoprawne lub zintegrowane. Do Wód Polskich należy złożyć oświadczenie za każdy kwartał w celu ustalenia wysokości opłat za usługi wodne, m.in. za wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi. W przypadku wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi w ilości co najmniej 20 000 m3/rok należy złożyć sprawozdanie OS-3 do Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Jeśli w zakładzie funkcjonuje oczyszczalnia ścieków przemysłowych dodatkowo oczyszczających ścieki komunalne (miejskie, wiejskie), to do GUS należy złożyć sprawozdanie OS-5.
Jeżeli prowadzisz działalność określoną w rozporządzeniu 166/2006 (tzw. PRTR), to musisz co roku przekazywać do WIOŚ tzw. sprawozdanie PRTR zawierające dane o przekroczeniu wartości progowych dla uwolnień i transferów zanieczyszczeń (m.in. zawartych w ściekach) określonych w tym rozporządzeniu.
TŚ: Jak poradzić sobie z tymi wszystkimi obowiązkami? Czy są systemy przeznaczone do pełnej kontroli nad tymi procesami?
MK: Na chwilę obecną nie są dostępne państwowe narzędzia informatyczne. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach można wyliczyć w zwykłym arkuszu obliczeniowym. Wiąże się to jednak z koniecznością samodzielnego przetwarzania danych i ręcznego wpisywania uzyskanych wartości do wzorów poszczególnych sprawozdań.
W przypadku zakładów z rozbudowanymi instalacjami wodno-ściekowymi, już samo zebranie niezbędnych danych może być skomplikowane, gdyż najczęściej różne osoby są odpowiedzialne za odczyty wartości z przepływomierzy, czy za pozyskanie wyników pomiarów jakości wód lub ścieków.
Bezpieczniejszym i prostszym rozwiązaniem jest wykorzystanie rozwiązań informatycznych, dedykowanych gospodarce wodno-ściekowej, jak na przykład e-usługa „Zarządzanie gospodarką wodno-ściekową”, dostępna na platformie ekostrateg.com. Pozwala ona na optymalizację procesu zbierania danych, między innymi poprzez umożliwienie wprowadzania danych źródłowych (np. stanów liczników) przez różnych użytkowników, czy też ich import z innego systemu. Wykorzystanie systemów informatycznych do raportowania umożliwia przetwarzanie danych w zautomatyzowany sposób, a następnie prezentowanie ich w postaci gotowych raportów. Użytkownik nie musi również śledzić przepisów prawnych, ponieważ to na dostawcy systemu ciąży obowiązek aktualizacji szablonów raportów. Gromadzenie danych w systemach IT umożliwia także szersze korzystanie z tych danych, np. daje możliwość przygotowania zestawień i raportów specjalnie skonfigurowanych według indywidualnych potrzeb użytkownika, czy generowania plików spełniających wymogi importu do innych systemów wykorzystywanych w przedsiębiorstwie.
TŚ: Czy ta platforma zawiera też inne e-usługi?
MK: Tak, platforma ekostrateg.com oferuje również dostęp do szeregu innych e-usług, skierowanych do specjalistów i managerów ochrony środowiska lub specjalistów zajmujących się zrównoważonym rozwojem. Zawiera takie moduły, jak np. Zarządzanie gospodarką odpadami, Zarządzanie emisją do powietrza, Ślad węglowy, Środowiskowe raporty managerskie czy Ekowiedza (czyli internetowy serwis prawny), stanowiąc kompleksowy system.
Artykuł powstał we współpracy z firmą Atmoterm SA
