© Tomasz Nowak
Niemniej NIK wydała ocenę „pozytywną pomimo stwierdzonych nieprawidłowości” za działania związane z zapobieganiem i obniżaniem zanieczyszczeń wód dorzecza Odry w odniesieniu do wymogów UE.
Stopień zaawansowania prac związanych z aktualizacją Programu wodno-środowiskowego kraju (PWŚK) oraz planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy jest zadowalający. Pozwala przewidywać, że wymagane dokumenty dotyczące pierwszej w Polsce aktualizacji planów gospodarowania wodami zostaną przedłożone KE w wyznaczonym terminie. Minister Środowiska i prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej zobowiązani są przygotować je do 22 grudnia 2015 r. Kontrola NIK wykazała jednak wiele nieprawidłowości.
Coraz więcej oczyszczalni i skuteczniejsze metody
Dzięki skutecznym kontrolom ilość odprowadzanych do wód dorzecza Odry ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczenia zmalała o 10 proc., zaś nieoczyszczonych - o ponad 13 proc.
W 2013 roku już 381 z 385 miast położonych na obszarze tego dorzecza posiadało własne oczyszczalnie ścieków, w tym 216 - oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem biogenów. Związki azotu i fosforu, odpowiedzialne za częste zakwity glonów, nadmierny rozwój roślin wodnych oraz masowe śnięcie ryb w Odrze, usuwane są coraz skutecznej. W latach 2010 – 2013 ilość ścieków neutralizowanych w oczyszczalniach z podwyższonym usuwaniem biogenów wzrosła z 45 proc. do 50 proc.
Sześć Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w latach 2010-2013 prawidłowo wydawało pieniądze na realizację zadań związanych z gospodarką wodną i ochroną wód. Sprawdzono rozdysponowanie 658,4 mln zł z 4 335,5 mln zł zaangażowanych.
Zaniedbania w prawodawstwie
Polska wciąż nie przeniosła do prawodawstwa wszystkich przepisów wynikających z Ramowej Dyrektywy Wodnej. To zaniedbanie może utrudnić pozyskanie środków unijnych na cele ochrony środowiska i gospodarki wodnej w nowej perspektywie budżetowej 2014-2020.
Z ponad rocznym opóźnieniem został przyjęty Plan Gospodarowania Wodami w dorzeczu Odry. Nie doprowadzono również do przyjęcia przez Radę Ministrów Polityki Wodnej Państwa do roku 2030. Została ona opracowana przez prezesa KZGW już w 2010 r., a na przygotowanie niezbędnych dokumentów wydano 690 tys. zł.
Brak odpowiedzialności za działania
Brak Polityki Wodnej pociąga za sobą brak kompetencji, a także odpowiedzialności osób nadzorujących pracę zlewni, regionów wodnych i dorzeczy. Uniemożliwia wyciągnięcie konsekwencji w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń związanych z jakością wody czy powodziami.
Podział kraju w strukturach systemu gospodarowania wodami nadal bazuje na podziale administracyjnym, a nie obszarach dorzeczy Wisły i Odry, co jest niezgodne z RDW i zdaniem NIK wpływa niekorzystnie na koordynację i kontrolę działań niezbędnych dla osiągnięcia dobrego stanu wód.
W badanym okresie prezes KZGW nie prowadził kontroli realizacji Planu Gospodarki Wodami na obszarze dorzecza Odry, choć był jako jedyny odpowiedzialny za te zadania. Kontrola NIK wykazała, że blisko 38 proc. działań podstawowych ujętych w PGW do czasu zakończenia kontroli nie zostało rozpoczętych, choć rozpoczęcie ich planowano na grudzień 2012 r.
Niewystarczająca kontrola zanieczyszczeń azotanami
Dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej niewłaściwie określili wielkość i strefy występowania obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia wód azotanami pochodzenia rolniczego, a dyrektor Zarządu w Gliwicach w ogóle takiej strefy nie wyznaczył. Nie ustalili oni także podmiotu odpowiedzialnego za identyfikację producentów rolnych będących największym potencjalnym źródłem tych zanieczyszczeń.
Marnotrawstwo środków
W latach 2010-2013 WIOŚ działające na obszarze dorzecza Odry wydały łącznie 118,2 mln zł na realizację zadań związanych z monitoringiem środowiska. NIK wskazuje, że kontrolowane Inspektoraty nie wykonywały pełnego zakresu badań wody. Zostały w ten sposób zmarnowane pozostałe środki, ponieważ niekompletnych badań nie można wykorzystać do oceny stanu wód.
WIOŚ we Wrocławiu okresowo nie wykorzystywał dwóch chromatografów gazowych zakupionych za 193 tys. zł, tłumacząc się brakiem warunków lokalowych do ich zainstalowania. Ujawniono w ogóle niski stopień wykorzystania części drogiego sprzętu laboratoryjnego w Inspektoratach.
W trzech z sześciu skontrolowanych Inspektoratów miały miejsce przypadki nieprzestrzegania przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych przy udzielaniu zamówień, głównie na zakup sprzętu laboratoryjnego i odczynników. Nieprawidłowości dotyczyły pięciu zamówień o łącznej wartości 1,6 mln zł.
Wnioski NIK
Izba wnioskowała m.in. do Ministra Środowiska o doprowadzenie do wprowadzenia reformy gospodarki wodnej, w tym o zapewnienie sposobu finansowania Państwowego Monitoringu Środowiska. Naciska również na działania zmierzające do wprowadzenia Polityki wodnej państwa do 2030 r. Do prezesa KZGW wnioskowała z kolei o przedstawienie Ministrowi Środowiska regulacji prawnych pozwalających na nałożenie obowiązku sprawozdawczego. Miałby on umożliwiać bieżącą ocenę realizacji planów gospodarowania wodami oraz zapewnić wiarygodne dane sprawozdawcze przekazywane m.in. Komisji Europejskiej.
Źródło: Najwyższa Izba Kontroli
