PAN: prawdopodobieństwo katastrof i straty związane ze zmianą klimatu będą rosnąć

© Rafa

- Deklarujemy swoją gotowość włączenia się w prace merytoryczne związane z odbudową i przystosowaniem gospodarki i społeczeństwa do wyzwań klimatycznych – piszą naukowcy z Komitetu Problemowego ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezydium PAN w najnowszym stanowisku, a równocześnie apelu do polskiego rządu. Czołowi polscy eksperci, skupieni we wspomnianym gremium, odnoszą się do katastrofalnej powodzi, która dotknęła południe polski w ub. miesiącu. Podkreślili, że w „dobie postępującego globalnego ocieplenia zdarzenia ekstremalne związane z zaburzeniami obiegu wody (opady nawalne, powodzie i susze) stają się częstsze i bardziej dotkliwe niż w przeszłości, uderzając w mieszkańców i gospodarkę”.

Powodzie dwa razy bardziej prawdopodobne

W wyniku zmiany klimatu, prawdopodobieństwo takich zjawisk jak powódź w wyniku ekstremalnych opadów, wzrosło dwukrotnie. - Jeśli nie podejmiemy natychmiastowych działań dla redukcji antropogenicznych emisji CO₂, prawdopodobieństwo podobnych zdarzeń, będzie – wraz ze wzrostem temperatury – szybko narastać. Narastać będzie również wielkość strat wskutek coraz liczniejszych i bardziej złożonych zagrożeń – podkreślają przedstawiciele Polskiej Akademii Nauk. Kryzys będzie tym bardziej dotkliwy, że nie jesteśmy przystosowani ani do wysoce intensywnych opadów, ani do ich większej częstotliwości.

Czytaj też: Naukowcy: To nie jest pojedyncze odstępstwo od normy. To nowa rzeczywistość

Sprzeciw wobec „as-usual”

Naukowcy mówią o dotychczas niewłaściwej adaptacji i konieczności myślenia o przyszłości podczas odbudowy po katastrofalnej powodzi. Pamiętać ich zdaniem należy o narastających ryzykach, bo tylko wówczas jest szansa na zastosowanie rozwiązań, które będą je łagodziły w możliwie największym stopniu. PAN apeluje o zmianę myślenia o środowisku i przyrodzie. Strategicznie nie można traktować ich jako przeszkody w rozwoju, lecz sprzymierzeńców „w skutecznym zapewnieniu odporności i bezpieczeństwa hydrologicznego oraz żywnościowego i zdrowotnego”.

Wyzwania klimatyczne w osi odbudowy po powodzi

Jak w stanowisku podpisanym przez prof. Szymona Malinowskiego wskazują naukowcy, tak w pilnych, jak i w strategicznych działaniach wokół odbudowy po ostatniej powodzi, należy uwzględnić wyzwania klimatyczne. Co dokładnie miałoby być zaimplementowane?

Postulaty podzielono na dwie grupy:

Po pierwsze - rozwiązania prawne, które zapewnią szybką, skuteczną zmianę i integrację prawa oraz praktyczne włączanie adaptacji do zmiany klimatu w takie obszary jak:

a) planowanie przestrzenne – prowadzone obecnie na obszarach wyznaczonych przez granice administracyjne nie uwzględnia wykraczających poza te granice procesów fizycznych i przyrodniczych;

b) gospodarka leśna – niedostatecznie uwzględnia funkcje ochronne lasów i usługi ekosystemów leśnych, w tym wpływ lasów na bilans wodny zlewni;

c) gospodarka rolna – konieczne jest priorytetowe wdrażanie metod rolnictwa odtwarzającego glebę i strukturę krajobrazu oraz wzmacniających usługi ekosystemowe na rzecz gospodarki wodnej;

d) gospodarowanie wodami – konieczne jest uwzględnienie retencji krajobrazowej i środowiskowej oraz zintegrowane zarządzanie krajobrazem w skali zlewni z planowaniem przestrzennym;

e) wprowadzanie planów zarządzania ryzykiem powodzi i suszy;

f) skuteczna realizacja wymogów ochrony środowiska;

g) zapewnienie ram prawnych i finansowych dla odtwarzania usług ekosystemowych zgodnie z Rozporządzeniem o Odbudowie Zasobów Przyrodniczych.

Po drugie - w ramach rozwiązań infrastrukturalnych konieczne jest dostrzeganie i wykorzystywanie synergii w stosowaniu rozwiązań technicznych i tzw. rozwiązań opartych na przyrodzie (ang. NBS – nature based solutions). Tu naukowcy wyliczają cały zakres działań, takich jak połączenie odtwarzania mokradeł i dobrych praktyk rolniczych z zabezpieczeniami hydrotechnicznymi czy systemowe wprowadzenie błękitno-zielonej infrastruktury w miastach i poza nimi. Jednym z rozwiązań jest też ograniczenie lub wycofywanie zabudowy z terenów zalewowych tak, aby unikać strat powodziowych. Kolejnym – odpowiednie wytyczne projektowe dla infrastruktury hydrotechnicznej, kanalizacyjnej czy komunikacyjnej (całość stanowiska dostępna w przypisie⁽¹⁾).

Czytaj też: Suche zbiorniki się przydają, ale nie zastąpią renaturyzacji. (Po)powodziowe wnioski na przyszłość

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog