Prawna ochrona mórz przed zanieczyszczeniami

© badahos

Oceany i morza pokrywają większość powierzchni Ziemi i mają zasadnicze znaczenie dla klimatu, pogody i stanu atmosfery. Dostarczają również żywności, co prowadzi do przełowienia i zaburzenia równowagi biologicznej. Czystości wód morskich zagrażają statki, na których powstają zanieczyszczenia, głównie bytowe, olejowe i ładunkowe. Dlatego jednym z podstawowych warunków eksploatacji statków jest obecnie - obok ich bezpieczeństwa - ograniczenie i neutralizacja zanieczyszczeń.

Ochrona wód morskich w prawie międzynarodowym

Wody morskie chronione są przed zanieczyszczeniami przez konwencje, porozumienia regionalne i ustawodawstwo krajowe.

Polska ustawa z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczania morza przez statki (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz.1244 ze zmian.) odwołuje się do czterech konwencji:

• Międzynarodowej konwencji o zapobieganiu zanieczyszczeniu morza przez statki, sporządzonej w Londynie dnia 2 listopada 1973 r., zmienionej Protokołem uzupełniającym z dnia 17 lutego 1978 r., tzw. „Konwencja MARPOL” (Dz.U. z 1978 r. Nr 17, poz.101), oraz Protokołem uzupełniającym, sporządzonym 26 września 1997 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 202, poz.1679);
• Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, sporządzonej w Helsinkach dnia 9 kwietnia 1992 r., tzw. „Konwencja Helsińska 1992” (Dz. U. z 2000 r.. Nr 28, poz.346);
• Konwencji o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji, sporządzonej w Moskwie, Waszyngtonie, Londynie i Meksyku dnia 29 grudnia 1972 r., tzw. „Konwencja o zatapianiu” (Dz. U. z 1984 r. Nr 11, poz.46);
• Międzynarodowej Konwencji w sprawie kontroli szkodliwych systemów przeciwporostowych na statkach, podpisanej w Londynie dnia 5 października 2001 r., tzw. „Konwencja AFS”, (Dz. U. z 2008 r. Nr 851).

Odwołanie do ostatniej z wymienionych konwencji weszło w życie dopiero 1 stycznia 2015 r.

Ustawa odwołuje się też do zgodnych z prawem międzynarodowym aktów Unii Europejskiej, w tym dyrektywy 95/21/WE dotyczącej przestrzegania międzynarodowych norm bezpieczeństwa statków i zapobiegania zanieczyszczeniom.

Zakres ustawy

Ustawę o zapobieganiu zanieczyszczeniom morza przez statki stosuje się do statków znajdujących się na polskich obszarach morskich i znajdujących się poza tymi obszarami statków o polskiej przynależności. Akt reguluje warunki używania statków do żeglugi lub innej działalności morskiej w aspekcie ochrony przed zanieczyszczeniami, inspekcje statków, warunki zatapiania odpadów i innych substancji, zwalczanie zanieczyszczeń i współpracę międzynarodową w tym zakresie. Ponadto, określa zasady postępowania dyrektora urzędu morskiego, m.in. w przypadku otrzymania wiadomości o zanieczyszczeniu morza przez statek. Zawiera też przepisy karne i postanowienia o karach pieniężnych. Umyślne zanieczyszczenie morza ze statku, zagrażające jakości wody, życiu lub zdrowiu wielu osób albo florze i faunie morskiej w znacznych rozmiarach jest przestępstwem, zagrożonym karą do 5 lat pozbawienia wolności.

1 stycznia 2015 r. weszła w życie nowelizacja ustawy dokonująca włączenia do polskiego prawa międzynarodowych wymogów dotyczących zawartości siarki w paliwie żeglugowym (Dz.U. z 2014 r., poz.1554).

Dopuszczalna zawartość siarki w paliwie stosownym przez statki pływające m.in. po Morzu Bałtyckim została obniżona z 1,0 do 0,1%. Alternatywnie możliwe jest wykorzystanie technologii powodujących redukcję emisji siarki.

Akty wykonawcze

Do ustawy obowiązuje obecnie 16 aktów wykonawczych⁽¹⁾.

W Dzienniku Ustaw z dnia 16 marca 2015 r. został ogłoszony jednolity tekst ważnego aktu wykonawczego - rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2012 r. w sprawie organizacji i sposobu zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu (Dz.U. z 2015 r., poz.358).

Akt ten reguluje m.in. zakres krajowego planu w zakresie zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń środowiska morskiego oraz określa zadania administracji morskiej i jednostek z nią współdziałających w tym zakresie.

Adam Erechemla
Dziennikarz, prawnik