Sprawiedliwa transformacja energetyczna po polsku

© jchizhe

Podczas zorganizowanej przez śląski Urząd Marszałkowski w Katowicach konferencji „W kierunku zielonej gospodarki” odbyło się pierwsze publiczne spotkanie polskich władz (regionalnych oraz centralnych) z odpowiedzialną za tzw. sprawiedliwą transformację unijną komisarz do spraw spójności i reform - Elisą Ferreira. Polskie władze akcentowały przede wszystkim ogrom pracy i wyzwań, jakie stoją przed naszym państwem, które chce sprostać uzgodnionym w ramach wspólnoty ambicjom klimatycznym. Bruksela przypomina natomiast, że zgodnie z proponowanym w ramach Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST⁽¹⁾) przydziałem środków do Polski ma trafić ponad 25 proc. całej puli. Do tego dochodzą nisko oprocentowane kredyty z programu InvestEU (kontynuacja Planu Junckera) i pożyczki z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), które mają zwielokrotnić łączą wartość inwestycji w regionach górniczych.

Świeże i dodatkowe środki

Unijna komisarz przedstawiła w Katowicach założenia Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, w ramach którego regiony szczególnie narażone na skutki zmian zmierzających do neutralności klimatycznej mają otrzymać w sumie dodatkowe 7,5 mld euro. Zgodnie z wypowiedzią komisarz, środki mają być przyznawane wedłlug trzech kryteriów, tj. skali związanych z transformacją wyzwań, ryzyka utracy lokalnych miejsc pracy i konieczności przekwalifikowania kadr, a także poziomu rozwoju gospodarczego i zdolności inwestycyjnych państw członkowskich. Dzięki tak ustanowionym kryteriom, Polska, na którą przypadnie ok. 2 mld euro, może stać się największym beneficjentem instrumentu. - To są świeże, dodatkowe środki, do których angażujemy jeszcze wkład z polityki spójności. Myślę, że jest to dobry początek do tego, żeby rozpocząć - oceniła unijna komisarz. Polski rząd docenia starania Komisji w tym zakresie i zwraca uwagę, że fakt zarezerwowania dla naszego kraju aż jednej czwartej całego budżetu FST świadczy o tym, że Bruksela dobrze rozumie wyzwania, przed jakimi stoją regiony górnicze. Z drugiej jednak strony minister funduszy i polityki regionalnej Małgorzata Jarosińska-Jedynak szacuje, że koszt polskiej transformacji energetycznej, zmierzającej do osiągniecia neutralności klimatycznej, to 240 mld euro do 2030 r., a w perspektywie roku 2050 – nawet 500 mld euro⁽²⁾.

Regiony mają pomnożyć przyznane im środki

Komisja Europejska zdaje się forsować koncepcję, według której środki FST mają być przeznaczone nie tyle na inwestycje bezpośrednie w regionach górniczych, co angażowanie środków zewnętrznych (zarówno publicznych, jak i prywatnych) i wspólną kokreację najbardziej obiecujących inicjatyw ze wszystkimi zainteresowanymi stronami. Nowy unijny Zielony Ład ma być bowiem swoistym wehikułem finansowym, który pozwoli uruchomić we wszystkich europejskich regionach górniczych w perspektywie najbliższych siedmiu lat nawet 100 mld euro inwestycji. Według wiceministra klimatu Adama Guibourge-Czetwertyńskiego to, że Polska otrzyma najwięcej środków, jest powodem do zadowolenia, ale świadczy jednocześnie o tym, że właśnie w Polsce transformacja będzie najgłębsza i długotrwała. - Sprawiedliwa i odpowiedzialna transformacja będzie wymagała czasu. Nie chodzi tutaj o radykalne zmiany, ale stopniowe, aczkolwiek metodyczne ich wprowadzenie, z uwzględnieniem szerokiego czynnika społecznego – podkreślił wiceszef resortu klimatu.

Wciąż nierozstrzygnięta pozostaje kwestia zarządzania opisanymi powyżej środkami na transformację. Organizator konferencji, marszałek województwa śląskiego Jakub Chełstowski, wyraził przekonanie, że mogą one być zarządzane na poziomie lokalnym, np. w ramach oddzielnej tzw. osi priorytetowej Regionalnego Programu Operacyjnego. W doświadczenie lokalnych włodarzy wierzy również europoseł i były przewodniczący Parlamentu Europejskiego Jerzy Buzek. – Nieustannie wierzę w tzw. europejski „złoty trójkąt”, tj. wzajmeną i oddolną współpracę biznesu, administracji i trzeciego sektora [czyli organizacji pozarządowych - przyp. red.] – zakończył swoją wypowiedź.

Kamil Szydłowski
Dziennikarz, prawnik