Biogaz łączy nurty legislacyjne

Sylwia Koch-Kopyszko
Prezes Stowarzyszenia Green Gas for Climate

Teraz Środowisko: W 2022 r. zmieniło się prawo europejskie dotyczące biogazu i biometanu, m.in. w reakcji na inwazję Rosji na Ukrainę. W jaki sposób?

Sylwia Koch-Kopyszko: Biometan był już wcześniej tematem dyskusji w Komisji Europejskiej w kontekście niskoemisyjności w transporcie. RepowerEU i ogłoszenie 35 mld m³ biometanu jako target do 2030 roku to był bardzo ważny sygnał dla rynku i ambitny plan, możliwy do realizacji w opinii ekspertów. Taka produkcja zmniejszyłaby o 20% zapotrzebowanie na gaz z Rosji i pozwoliła na większą niezależność. W 2020 r. mieliśmy w Europie produkcję na poziomie 18 mld m³ biogazu, gdzie 3 mld m³ stanowił biometan. A dynamiczny rozwój sektora pokazuje, że popyt na to paliwo prowadzi do wzrostu inwestycji.

TŚ: Biogaz łączy główne europejskie nurty legislacyjne.

SKK: Tak, za jego rozwojem przemawiają argumenty ekologiczno-energetyczne: uniezależnienie od importu gazu, stabilność produkcji, dążenie do domknięcia obiegu surowców, redukcja zanieczyszczeń gleb i wód (poprzez przetwarzanie odpadów oraz ograniczenie stosowania nawozów). Za argumentami zaś stoją konkretne dokumenty: REPowerEU, pakiet dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, Strategia „od pola do stołu”, dyrektywa o odnawialnych źródłach energii (RED II), a także dyrektywa metanowa i nowe regulacje w zakresie zrównoważonego rozwoju w sektorze rolnictwa, a także transporcie morskim.

TŚ: Jak można ocenić trwającą w Polsce transpozycję dyrektywy RED II?

SKK: RED II powinniśmy wdrożyć do 1 lipca 2019 r. Pracując przy unijnych regulacjach, obawiam się, że za mocno akcentujemy własną strategię dochodzenia do implementacji całej dyrektywy. Poniekąd możemy działać we własnym tempie. Musimy jednak rozumieć: polscy przedsiębiorcy pracują na rynku globalnym. Jeśli nie wprowadzą zasad zrównoważonego rozwoju, nie obniżą śladu węglowego – bo o tym nie wiedzą! – to przestaną być atrakcyjni w łańcuchu europejskich i światowych dostaw. Za kilka-kilkanaście miesięcy ich produkty mogą okazać się nieatrakcyjne i mogą zostać zastąpieni przez przygotowaną konkurencję. To byłaby wielka strata, tym bardziej, że jesteśmy dumnym eksporterem w wielu branżach.

Interwencjonizm państwa powinien być parasolem osłonowym, ale nie ograniczać możliwości dochodzenia do neutralności klimatycznej. Od wielu miesięcy przedsiębiorcy pytają mnie, gdzie już można kupić w Polsce „zielony gaz”, bo klienci z zagranicy od nich tego oczekują.

TŚ: Jaki jest potencjał produkcji i wykorzystania biogazu i biometanu?

SKK: W skali Europy do 2030 r. można uzyskać 180 mld m³ biogazu , gdzie 35 mld m³ stanowić będzie biometan. Jako, że ten ostatni wymaga wsparcia ze względu na znaczny wkład inwestycyjny, Komisja Europejska zaczęła przygotowywać przepisy wskazujące, że biometan jest zielonym paliwem. Już w 2020 r. podpisano Porozumienie madryckie, gdzie wskazano go jako „paliwo przyszłości dystrybucyjnych sieci gazowych”. Dlaczego? Sieci sią przygotowane, biometan nie różni się jakościowo niczym od gazu z Rosji czy rozprzężonego LNG. Biometan w sieci podnosi bezpieczeństwo energetyczne, a biometan sprężony (bio-LNG) – niezależność biznesu od państw. Bio-LNG można produkować praktycznie w każdej lokalizacji z wystarczającym dostępem do substratów o optymalnym wolumenie. Zdecydowanie najbliższa przyszłość należy do biometanu i bio-LNG (wodór będzie istotny, ale w dalszej perspektywie). Oczywiście będzie to wymagało od nas nakładów na infrastrukturę, aby większa część społeczeństwa miała do niego dostęp. Zgazyfikowane mamy jedynie 55% kraju.

Praca na bio-LNG przynosi dodatkową korzyść - mniejsze opłaty środowiskowe i logistyczne. Widząc zapowiedzi systemu handlu emisjami (ETS) w transporcie oraz narodowe cele wskaźnikowe (NCW), o wytwarzaniu biometanu myślą firmy transportowe. Nie bez przyczyny największe koncerny paliwowe (europejskie i światowe) kupują aktywa biogazowe. Shell kupił Nature Energy w Danii, Total Energy kupuje Polską Grupę Biogazową. To nie przypadek.

TŚ: Chętnych jest wielu. Realizacja NCW w transporcie, zazielenianie miksu energetycznego w ciepłownictwie czy sektorze spożywczym, realizacja celów recyklingu... Kto powinien otrzymać priorytet?

SKK: Wszystkie instalacje powinny mieć swoje miejsce w szyku i są bardzo potrzebne, bo mierzymy się z ilością ponad 150 mln ton bioodpadów w kraju, w tym 4,5 mln ton stanowią odpady komunalne. Potrzeby są ogromne, a recykling bioodpadów jest nierozwiązanym problemem. Sektor komunalny potrzebuje efektywnych instalacji mokrej fermentacji do produkcji biogazu, który może zmniejszyć zapotrzebowanie na paliwa kopalne i zmniejszyć rachunki mieszkańcom płacącym za odpady czy ścieki. W sektorze rolno-spożywczym także jest sporo do zrobienia, aby nowe instalacje wyeliminowały bioodpady, które nie są wykorzystywane na pasze, a także recykling gnojowicy, obornika, pomiotu kurzego i zastąpienie ich na polach pofermentem. Niezwykle istotne będzie również wypełnienie celów zrównoważonego rozwoju naszego największego koncernu paliwowego i zapewnienie mu stałych i bezpiecznych dostaw w celu osiągnięcia ambitnych celów, szczególnie w transporcie.

TŚ: Co spowalnia proces inwestycyjny i wymaga zmiany?

SKK: Inwestorzy po pierwsze boją się braku akceptacji społecznej dla swoich projektów. To mocno stopuje decyzje w zakresie rozwijania projektów. Długi proces administracyjny do uzyskania pozwoleń, trudności w dostępie przyłączeń gazowych i elektroenergetycznych to także bariery, które wymagają zmiany. Brak lokalnego rynku sprzedaży powoduje, że banki jeszcze patrzą na branżę z pewnym dystansem.

Bardzo ważna jest wymiana doświadczeń, edukacja i szkolenia dla tych, którzy się rozwijają i chcą budować projekty. Lokalizacja to kluczowa kwestia dla powodzenia inwestycji. Grają tu rolę zarówno dostępność substratów, jak i ich logistyka, a także dobór optymalnej technologii wykorzystania pełnego odgazowania biomasy w procesie. Należy dużo uwagi poświęcić przygotowaniu projektu, ocenie dróg dojazdowych, odległości od sieci elektroenergetycznej czy też od siedzib ludzkich.

Bez substratów, właściwej logistyki i technologii, odpowiedniego serwisowania instalacji nie uda się przygotować dobrego projektu. Bez wiedzy dotyczącej kosztów operacyjnych i przychodów inwestor może mieć poważne kłopoty finansowe, nawet pomimo wysokiej dotacji do budowy instalacji. Jest to bowiem biznes operacyjny, a także awaryjny. Od szybkiej reakcji dobrze wyszkolonych pracowników zależy powodzenie projektu.

Na dziś nie ma w Polsce ani jednej biometanowej instalacji i pewnie pierwsze dobre realizacje przyczynią się do przełamania obaw, a także zdobycia nowej wiedzy. W oczekiwaniu na nowelizację ustawy o OZE, która mam nadzieję wyeliminuje wiele barier rozwoju biogazu i biometanu, nie możemy zapominać o przeszłości, gdzie nagłe zmiany przepisów były częścią rzeczywistości właścicieli biogazowni.

TŚ: Czy mamy kadry do prowadzenia biogazowni i biometanowni?

SKK: Jak na lekarstwo - brakuje wiedzy. Uważam, że każda tak kosztowna i operacyjna instalacja powinna mieć fachowe, dobrze wyszkolone kadry, które będą umiały nie tylko radzić sobie z nagłymi awariami, ale będą przede wszystkim rozumiały proces i analizowały przyczyny i skutki. To jest bardzo istotne dla właścicieli, aby odwiedzać instalacje wykorzystujące podobną gamę substratów i rozmawiać o możliwych problemach procesowych, technologicznych i eksploatacyjnych. To najlepsza nauka - zbieranie wiedzy i doświadczeń, które już się zadziały w innych miejscach. Wtedy łatwiej się przygotować, może jeszcze jest czas coś zmienić w procesie, w instalacji, aby być bardziej bezpiecznym. Taka prosta sprawa jak magazyn części eksploatacyjnych wynika z doświadczeń, a nie jest elementem budowy i dostaw firmy technologicznej.

Obecne gwałtowne zainteresowanie biogazowniami, to największy ruch inwestycyjny od 2012 roku w branży. Nie zaprzepaśćmy tym razem szansy na realny rozwój.

Rozmawiała Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog