Ciągłość ekologiczna rzek vs. przepławki

© Lubo Ivanko

"Odtworzenie ciągłości ekologicznej Wisły i dolnych odcinków rzek Soły i Skawy” – to nazwa projektu, o którego finalizacji poinformowały ostatnio Wody Polskie. Przedsięwzięcie trwało cztery lata. W tym czasie zbudowano lub przekształcono siedem przepławek na Wiśle (Dwory i Smolice), Sole (Bielany i Broszkowice) oraz Skawie (Wadowice, Podolsze i Grodzisko).

„Prace projektowe poprzedziła dokładna inwentaryzacja zabudowy hydrotechnicznej oraz konsultacje takich rozwiązań technicznych, które zapewniają likwidację barier migracyjnych dla organizmów wodnych przy zachowaniu dotychczasowych funkcji modernizowanych obiektów. Przyjęto rozwiązania „bliskie naturze" naśladujące warunki, jakie panują w naturalnej rzece ” – czytamy w komunikacie Wód Polskich⁽¹⁾.

Kropla w rzece potrzeb

O to, czy przedsięwzięcie można nazwać sukcesem, zapytaliśmy prof. dr hab. oraz koordynatora naukowego z Pracowni Ekspertyz i Badań Ichtiologicznych (PEBI) Tomasza Mikołajczyka - Ta inwestycja ma dwa oblicza. To, co zrobiły Wody Polskie, jest godne pochwały. Wybudowano dobre konstrukcje, które mają prawo zadziałać. Problem w tym, że projekt poprawia stan ichtiofauny tylko lokalnie. Zrealizowane inwestycje dotyczą bardzo niewielkiego obszaru rzek, które odgrodzone są przez cztery duże systemy zapór - twierdzi. Chodzi o „basen” rzeczny, utworzony przez zapory przy zbiornikach wodnych w Goczałkowicach, Świnnej Porębie, Porąbce i Międzybrodziu oraz od dołu przez kaskadę 4 progów wodnych w rejonie Krakowa (Przewóz, Dąbie, Kościuszko i Łączany).

Na czerwono zaznaczono cztery duże zapory.© krainapstraga.pl

Profesor wskazuje na związany z tym poważny problem – Sztuczne przegrody na rzekach doprowadziły np. do tego, że większość dorzecza Soły i Skawy (ok. 75%) jest niedostępne dla migrujących ryb, a główne tarliska ryb łososiowatych i karpiowatych reofilnych znajdują się właśnie w górnej części dorzecza. Udrożniony fragment Wisły to odcinek o długości ok. 70 km (między zaporą w Łączanach powyżej Skawiny, a zaporą wodną w Goczałkowicach). To stanowi zaledwie kilka procent długości Wisły – wyjaśnia.

Co więcej, przepławki dla ryb nie w każdym przypadku realnie udrażniają rzeki. Ekspert podaje przykład ze środkowego biegu Wisły. – We Włocławku Wisła jest olbrzymią rzeką, szeroką miejscami na 1 km. Wybudowano i zmodernizowano tam przepławkę, niemniej wiemy, że ryby mają utrudnione zadanie, by przez nią przepłynąć – podkreśla.

- Kropla drąży skałę - dodaje ekspert - Inwestycja Wód Polskich poprawia sytuację i jest krokiem w dobrym kierunku, ale nadużyciem jest stwierdzenie, że nastąpiło udrożnienie rzeki. Udrożniono tylko niewielkie (ok. 30km) przyujściowe fragmenty Skawy i Soły, ale zdecydowana większość dorzecza tych rzek jest niedostępna dla ryb z powodu wysokich zapór wodnych (Świnna Poręba i Kaskada Soły). Potrzeba znacznie więcej takich projektów, by to udrożnienie rzeczywiście nastąpiło – dodaje i zaznacza, że przy budowie nowych przegród rzecznych należy uwzględniać przepławki dla ryb już na etapie projektowania.

Zuzanna Gabrel
Koordynatorka redakcji