Robots
Cookies

Ustawienia cookies

Strona Teraz Środowisko wykorzystuje cookies. Część z nich jest niezbędna do funkcjonowania strony. Inne służą poprawianiu jakości naszych usług.
Więcej  ›
29.03.2024 29 marca 2024

W debacie publicznej o gospodarce odpadami panuje chaos semantyczny. Część 1. Odpadowego ABC

Jesteśmy w szczególnym momencie, Ministerstwo Środowiska zapowiedziało, że w sierpniu przedstawi propozycje wdrożenia unijnego pakietu odpadowego. Tymczasem w debacie publicznej panuje chaos semantyczny. Odzysk niejedno ma imię, a kaucja nie jest tożsama z depozytem – wyjaśnia Magdalena Dziczek.

   Powrót       03 lipca 2019       Odpady   
Magdalena Dziczek
Dyrektor Biura Zarządu Związku Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK

System gospodarki odpadami komunalnymi stanowi dość skomplikowany zbiór naczyń połączonych, w którym łatwo się pogubić. Najlepszym tego przykładem jest choćby nagminne mylenie pojęć, a dokładnie – poszczególnych rozwiązań służących realizacji określonych celów. Warto więc uporządkować debatę publiczną i oczyścić język z chwastów wynikających z uproszczeń i ewidentnych pomyłek. W przeciwnym razie żaden uczestnik debaty nie będzie wiedział, o czym jest mowa.

Zacznijmy więc od słowniczka. Ustawa o odpadach definiuje co oznaczają poszczególne określenia:

  • Selektywna zbiórka odpadów - to zbieranie, w ramach którego dany strumień odpadów, w celu ułatwienia specyficznego przetwarzania, obejmuje jedynie odpady charakteryzujące się takimi samymi właściwościami i takimi samymi cechami. Czyli selekcja wg materiału: szkło do szkła, plastik do plastiku itp.
  • Odzysk - to jakikolwiek proces, którego głównym wynikiem jest to, aby odpady służyły użytecznemu zastosowaniu przez zastąpienie innych materiałów, które w przeciwnym przypadku zostałyby użyte do spełnienia danej funkcji, lub w wyniku którego odpady są przygotowywane do spełnienia takiej funkcji w danym zakładzie lub ogólnie w gospodarce. Czyli: w jakikolwiek sposób odzyskanie tego, co jest zawarte w materiale.
  • Recykling - to odzysk, w ramach którego odpady są ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub innych celach; obejmuje to ponowne przetwarzanie materiału organicznego (recykling organiczny), ale nie obejmuje odzysku energii i ponownego przetwarzania na materiały, które mają być wykorzystane jako paliwa lub do celów wypełniania wyrobisk. Czyli: przetworzenie materiału na ten sam lub inny produkt.
  • Ponowne użycie - to działanie polegające na wykorzystywaniu produktów lub części produktów niebędących odpadami ponownie do tego samego celu, do którego były przeznaczone. Czyli: wykorzystać raz jeszcze produkt, zanim przestanie spełniać swoją rolę i stanie się odpadem.
  • Termiczne przekształcanie odpadów - to spalanie odpadówprzez ich utlenianie lub inne procesy termicznego przetwarzania odpadów, w tym pirolizę, zgazowanie i proces plazmowy, o ile substancje powstające podczas tych procesów są następnie spalane. W wyniku termicznego przekształcania odpadów może (ale nie musi) następować odzysk energii. W polskich warunkach zwykle tak się dzieje.

Podstawą dobrze funkcjonującego systemu gospodarki odpadami komunalnymi jest efektywna selektywna zbiórka u źródła, czyli u mieszkańca, a formalnie – właściciela nieruchomości. Większość odpadów selektywnie zbieranych, często nazywanych odpadami surowcowymi, stanowią odpady opakowaniowe.

Kto za co płaci?

Obecnie koszt odbioru i zagospodarowania tych odpadów ponoszą przede wszystkim mieszkańcy, w ramach opłaty wnoszonej do gminy. Wkład przemysłu stanowi kilka procent wartości kosztów zagospodarowania odpadów opakowaniowych i jest realizowany za pośrednictwem Organizacji Odzysku Opakowań lub Dobrowolnych Porozumień (wykonywanych przez Izby Gospodarcze) - w przypadku opakowań wielomateriałowych lub po środkach niebezpiecznych. Niebagatelną rolę w systemie pełnią także firmy odbierające odpady od mieszkańców, ponieważ w tym momencie następuje pierwszy kontakt odpadów z wyspecjalizowanym operatorem, który ma możliwość zweryfikować jakość selektywnej zbiórki, czyli może stwierdzić, czy odpad jest poprawnie zebrany, czy też należy uznać go za zmieszany. Kolejnym istotnym elementem systemu są sortownie odpadów komunalnych, które przygotowują odpady do recyklingu, zgodnie ze standardami wymaganymi przez recyklera, względem ich jakości i asortymentu.

Celem, przynajmniej teoretycznym, całego systemu jest skierowanie jak największej masy surowców wtórnych do recyklera, który będzie mógł je przetworzyć.

Obowiązki producentów

Na Schemacie 1. (ramka po prawej) przedstawiono model działania obecnego systemu realizacji obowiązku (za pośrednictwem Organizacji Odzysku Opakowań), dotyczący producentów wprowadzających na rynek produkty w opakowaniach.

Inaczej natomiast realizowane są obowiązki wprowadzających na rynek opakowania wielomateriałowe i zawierające środki niebezpieczne, co ilustruje Schemat 2. (ramka po prawej)

Różnica w przypadku dobrowolnych porozumień i modelu organizacji odzysku wynika ze specyfiki opakowań wielomateriałowych czy po środkach niebezpiecznych. Opakowania wielomateriałowe rzadko są segregowane przez mieszkańców; ich większość gromadzona jest – niestety – w strumieniu zmieszanym. Jeśli nie zostaną wysortowane, zostaną przemielone na paliwo alternatywne. Dlatego należy dopłacić sortowniom, aby z tych zmieszanych odpadów wydzieliły odpady wielomateriałowe w celu poddania ich recyklingowi. Należy też zapewnić recyklerom odpowiedni tonaż dostaw, bo recykling odpadów wielomateriałowych wymaga specjalistycznych technologii. A bez takiej gwarancji dostaw żaden recykler nie zainwestuje w coś, co może stać bezużytecznie.

Systemy, które nie są ze sobą skorelowane

Dlaczego wkład wprowadzających stanowi tylko kilka procent wartości wszystkich kosztów? Bo uzyskanie danego poziomu recyklingu realizowane jest przez zakup Dokumentów Potwierdzających Recykling, a kwoty pobierane od producentów przez organizacje odzysku na zakup tych DPR-ów nie mają żadnego związku z kosztamiselektywnej zbiórki i przygotowania do recyklingu odpadów opakowaniowych. Tak zostało niestety skonstruowane prawo i gospodarka odpadami opakowaniowymi funkcjonuje obok gospodarki odpadami komunalnymi, nie mając ze sobą żadnych punktów wspólnych. Choć jest to często ten sam odpad: butelka w gminnym pojemniku jest zarówno odpadem opakowaniowym, jak i komunalnym.

Nowe dyrektywy odpadowe wymuszają zmiany

Model ten, który funkcjonuje dziś, niedługo przejdzie do historii. Nowe dyrektywy odpadowe nakładają na producentów nowe obowiązki i nowe cele.

Cele recyklingu, które zostały postawione(1), to:

1. Dla całej masy odpadów komunalnych (z uwzględnieniem wszystkich frakcji, także bioodpadów i odpadów resztkowych):

  • 2025 r. - 55 proc.
  • 2030 r. - 60 proc.
  • 2035 r. - 65 proc.

2. Dla odpadów opakowaniowych, w podziale na poszczególne typy wykorzystanych surowców (w nawiasach wartość dla 2025 r. i 2030 r.):

  • Szkło (70 proc. i 75 proc.)
  • Plastik (50 proc. i 55 proc.)
  • Papier (75 proc. i 85 proc.)
  • Metale (70 proc. i 80 proc.)
  • Aluminium (50 proc. i 60 proc.)
  • Drewno (25 proc. i 30 proc.)
  • Łącznie opakowania (65 poc. i 70 proc.)

Dla porównania w 2019 roku cele kształtują się następująco:

  • Szkło - 61 proc.
  • Plastik - 23,5 proc.
  • Papier - 61 proc.
  • Metal i aluminium - 51 proc.
  • Drewno - 16 proc.
  • Odzysk razem - 61 proc.
  • Recykling razem - 56 proc.

Wzrost jest niebagatelny zarówno dla celów określonych z myślą o samorządach, jak również w odniesieniu do wprowadzających na rynek opakowania i produkty w opakowaniach.

W kolejnej części zostaną wyjaśnione kwestie związane z mechanizmem Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta.

Magdalena Dziczek

Przypisy

1/ Dyrektywa 2018 / 851 zmieniająca dyrektywę w sprawie odpadów oraz dyrektywa 2018 / 852 zmieniająca dyrektywę w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych
https://www.teraz-srodowisko.pl/prawo/dyrektywa-europejska-z-dnia-30-05-2018-2018-851-2566.html

Polecamy inne artykuły o podobnej tematyce:

Pilnie wprowadzić ROP. Apel o przyjęcie ustawy (27 marca 2024)Podniesienie kaucji za szklane butelki do 1 zł. Opublikowano projekt rozporządzenia (25 marca 2024)KPEiK, ograniczenia wycinek i pytania o Nature Restoration Law. Po 100 dniach rządu (21 marca 2024)Nowe narzędzie do wystawiania i obsługi wniosków DPR. Oszczędność czasu, brak błędów i automatyzacja (20 marca 2024)XXIV Targi Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami EKOTECH (18 marca 2024)
©Teraz Środowisko - Wszystkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie i publikacja tekstów, zdjęć, infografik i innych elementów strony bez zgody Wydawcy są zabronione.
▲  Do góry strony