Robots
Cookies

Ustawienia cookies

Strona Teraz Środowisko wykorzystuje cookies. Część z nich jest niezbędna do funkcjonowania strony. Inne służą poprawianiu jakości naszych usług.
Więcej  ›
29.03.2024 29 marca 2024

Gruntowe pompy ciepła - kiedy potrzebna pomoc geologa?

Efektywność działania gruntowych pomp ciepła w dużej mierze zależy od odpowiedniego rozpoznania warunków geologicznych. Kiedy potrzebna jest współpraca z geologiem oraz jakie obszary kraju obejmują mapy geotermalne - wyjaśnia Grzegorz Ryżyński z PIG-PIB.

   Powrót       09 kwietnia 2019       Energia   
Grzegorz Ryżyński
Główny specjalista w Centrum Geozagrożeń Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB)

Znajomość warunków gruntowo-wodnych jest podstawą do obliczeń projektowych systemu grzewczego opartego o gruntową pompę ciepła (GPC) oraz do optymalizacji kosztów instalacji. Właściwe rozpoznanie warunków gruntowo-wodnych w podłożu projektowanej inwestycji jest zadaniem geologów. Świadomy inwestor musi wiedzieć, że wykonywanie otworów w celu zamontowania pionowych sond geotermalnych jest regulowane ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Pgig), Dz. U. 2011 nr 163 poz. 981, ze zm. Wszystkie prace wiertnicze muszą być prowadzone w oparciu o projekt robót geologicznych i mogą być nadzorowane jedynie przez osoby posiadające stosowne uprawnienia. W przypadku sond geotermalnych są to uprawnienia geologiczne kategorii IV i V.

Współpraca geologa z projektantem instalacji

Współpraca geologa, projektującego roboty geologiczne wykonywane na potrzeby zabudowania otworowych wymienników ciepła, z projektantem instalacji pomp ciepła, zwłaszcza w przypadku dużych instalacji, powinna odbywać się już na etapie prac studialnych. Poprawne założenia warunków geologicznych mają kluczowe znaczenie dla zaprojektowania wydajnej instalacji geotermalnej, która będzie w stanie pokryć zapotrzebowanie na ciepło i chłód planowanego obiektu. W celu zwymiarowania pól geotermalnych dla dużych instalacji stosuje się obliczenia z wykorzystaniem programów numerycznych (np. Earth Energy Designer lub FEFLOW), w których wykorzystywane są dane z badania testu reakcji termicznej (TRT). Metody te pozwalają m.in. na sprawdzenie, czy nie będzie występować zjawisko nadmiernego wychładzania gruntu, powodujące spadek wydajności instalacji w czasie eksploatacji.

Projekt robót geologicznych – kiedy i dla kogo?

Należy pamiętać, że projekt robót geologicznych jest wymagany tylko w przypadku wykonywania wierceń pod sondy geotermalne o głębokości powyżej 30 m i powinien zostać opracowany zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji(1) wraz z rozporządzeniem zmieniającym(2).

Projekt jest sporządzany na podstawie informacji zgromadzonych w geologicznych bazach danych oraz w Narodowym Archiwum Geologicznym. Przy wykorzystaniu nowoczesnych metod badawczych geolodzy są w stanie z dużą dokładnością ustalić profil geologiczny i głębokość występowania poziomów wodonośnych w miejscu projektowanej inwestycji. Natomiast konstrukcja sond geotermalnych powinna zawsze uwzględniać lokalną budowę geologiczną i warunki hydrogeologiczne. Identycznie zaprojektowany system, zlokalizowany na terenach charakteryzujących się odmiennym układem warstw skalnych, będzie pracował z różną wydajnością.

Projekt robót geologicznych nie wymaga zatwierdzania w drodze decyzji(3), a rozpoczęcie robót może nastąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia przedłożenia starosta w drodze decyzji nie zgłosi sprzeciwu (Art. 85 ust. 3 Pgig). Starosta może zgłosić sprzeciw do projektu jeżeli sposób wykonywanych robót geologicznych zagraża środowisku lub gdy projekt robót geologicznych nie odpowiada wymogom prawa.

Natomiast gruntowe wymienniki ciepła typu ZH, ZK i ZF nie podlegają przepisom Ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Wymienniki gruntowe typu ZH (poziome spiralne), ZK (koszowe) i ZF (wymienniki instalowane w palach fundamentowych), zgodnie z prawem budowlanym, należy interpretować, jako przyłącze cieplne do budynku, które nie wymaga pozwolenia na budowę (Art.29 ust. 1 pkt.20 Prawa budowlanego).

Należy pamiętać, że sondy geotermalne wykonywane na obszarach górniczych zawsze wymagają PRG, niezależnie od ich głębokości.

Konsekwencje złego rozpoznania geologicznego

Brak lub słabe rozpoznanie budowy geologicznej na wstępnym etapie inwestycji będzie skutkowało niewystarczającą mocą cieplną instalacji lub zbyt wysokimi kosztami jej wykonania. Z mojej praktyki geologa inżynierskiego wynika, że dane szacunkowe często rozmijają się z rzeczywistością. Dlatego należy powierzać opracowanie projektu robót geologicznych uprawnionym, rzetelnym specjalistom, znającym lokalne warunki gruntowo-wodne oraz specyfikę bezpiecznego dla środowiska wykonywania prac wiertniczych.

Dokumentacja powykonawcza

Po zakończeniu prac wiertniczych należy sporządzić dokumentację powykonawczą w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy od daty zakończenia prac terenowych. Dokumentację należy złożyć w odpowiednim dla obszaru inwestycji starostwie powiatowym. Nie wymaga ona zatwierdzenia w drodze decyzji. Powinna zawierać m.in.: opis rzeczywistego profilu geologicznego, ocenę wpływu instalacji na ujęcia wód podziemnych, opis zagrożeń na etapie użytkowania instalacji i w przypadku awarii, określenie sposobu kontroli pracy systemu, wyniki próby ciśnieniowych układu.

Mapy geotermalne – bezpłatne narzędzie dostępne dla każdego

Mapy potencjału płytkiej geotermii (MPPG) służą oszacowaniu warunków podłoża skalnego pod kątem ich technicznej przydatności dla montażu GPC jak również w celu identyfikacji barier i ograniczeń wynikających np. z istniejącej infrastruktury lub przepisów formalno-prawnych. MPPG stanową istotną pomoc dla: podmiotów gospodarczych i inwestorów indywidualnych wstępnie szacujących efektywność GPC, dla organów administracji geologicznej w podejmowaniu decyzji urzędowych dotyczących projektów geologicznych sporządzonych w celu wykorzystania ciepła Ziemi, ale także władz samorządowych w tworzeniu lokalnych strategii rozwoju odnawialnych źródeł energii bądź planów ograniczania niskiej emisji. Mapy potencjału geotermii niskotemperaturowej dla obszaru transgranicznego Zgorzelec są obecnie dostępne na stronie internetowej międzynarodowego projektu realizowanego przez PIG-PIB: TransGeoTherm (http://www.transgeotherm.eu/). W ostatnim kwartale 2019 roku zostaną opublikowane nowe mapy dla obszarów aglomeracji krakowskiej oraz wałbrzyskiej w ramach realizowanego projektu z funduszy UE Interreg GEOPLASMA CE (https://portal.geoplasma-ce.eu/). Niezależnie od aktywności w projektach unijnych, prowadzone są także w PIG-PIB prace nad wykonaniem takich map dla kolejnych 6 obszarów kraju, tj. 2 rejonów aglomeracji miejskich (Warszawa i Wrocław) oraz 4 obszarów arkuszy Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 (Jelenia Góra, Sucha Beskidzka, Bielsko Biała oraz Lachowice). Prace te zostaną zakończone w grudniu 2021 r.

Grzegorz Ryżyński

Przypisy

1/ Dz. U. 2011 Nr 288 poz. 16962/ Dz. U. 2015 poz. 9643/ Art. 85.ust 1.pkt 1 Pgig

Polecamy inne artykuły o podobnej tematyce:

Nowe zasady dot. wyboru m.in. pomp ciepła w ramach „Czystego powietrza” (18 marca 2024)PE przyjął przepisy dot. zmniejszenia zużycia energii w budownictwie (13 marca 2024)Jak zmniejszyć wysokość rachunków za prąd i ogrzewanie? Siedem sposobów (23 lutego 2024)Pompy ciepła wyborem koniecznym w drodze do niezależności energetycznej domu i firmy (21 lutego 2024) Corab wprowadza na rynek własną gruntową pompę ciepła Encor w wersji premium (14 lutego 2024)
©Teraz Środowisko - Wszystkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie i publikacja tekstów, zdjęć, infografik i innych elementów strony bez zgody Wydawcy są zabronione.
▲  Do góry strony