Zjawiska ekstremalne w Polsce. Nawet 6 mld zł strat rocznie

© michelmond

Zjawiska ekstremalne takie jak susze, powodzie, intensywne opady deszczu czy huragany występują na całym świecie nawet kilkaset razy rocznie. W latach 2001-2019 liczba tego typu zdarzeń wahała się w od 300 do 400 wystąpień rocznie, przy czym najwięcej ekstremalnych zjawisk miało miejsce w 2005 r.  W skali świata, najczęściej występującym zdarzeniem były powodzie (49%) oraz burze i huragany (31%). Zdarzenia te generują znaczne straty finansowe – huragan Katrina, który w 2005 r. nawiedził Stany Zjednoczone spowodował straty w wysokości 125 mld USD (wartość porównywalna z wysokością rocznych dochodów budżetu Polski).

To jednak dane dla świata. Jak kwestia ta wygląda w Polsce? Jakie zjawiska ekstremalne występują najczęściej w naszym kraju? Na jaką kwotę wyceniane są szkody powodowane przez zjawiska ekstremalne? Na te pytania odpowiedzi można znaleźć w przygotowanym⁽¹⁾ przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB) „Atlasie skutków zjawisk ekstremalnych w Polsce”.

Zjawiska ekstremalne w Polsce – susze, silny wiatr i opady deszczu

Jak czytamy,  w Polsce w ostatnich latach nasiliła się częstotliwość występowania susz. - Na przestrzeni lat 2010-2019 susze miały miejsce dwukrotnie częściej niż w ubiegłych dekadach. Susze o dużej intensywności i obejmujące swym zasięgiem większą część kraju wystąpiły w latach: 2011, 2015, 2018, 2019 (statystycznie co 2,5 roku). Dla porównania, we wcześniejszych dekadach (1989-2009) zdarzenia suszy o dużej intensywności i zasięgu notowano dwukrotnie rzadziej, raz na 5 lat (lata: 1989, 1992, 2000, 2003) – wskazuje IOŚ-PIB.

Analiza IOŚ-PIB wykazała ponadto, że jedną z najczęstszych przyczyn interwencji Państwowej Straży Pożarnej (PSP) w latach 2010-2019 były zagrożenia będące następstwem wystąpienia silnego wiatru (54% interwencji) oraz intensywnych opadów deszczu (30%). Jak dodano, opady deszczu w powiązaniu z silnym wiatrem prowadziły do wezbrań wód i podtopień, które w statystykach uwzględniono jako przyczyny 10% interwencji PSP.

. Średnia roczna liczba interwencji PSP w latach 2010-2019 związanych z silnym wiatrem i opadami deszczu© IOŚ-PIB

6 mld zł strat rocznie

Analizy prowadzone przez Instytut wykazały, że zjawiska ekstremalne powodują każdego roku straty wynoszące od 0,1% do 0,4% PKB. Szacunki wskazują, że z tego powodu Polska traci średnio nawet 6 mld zł rocznie, a w ciągu ostatnich dwóch dekad ekstremalne zjawiska spowodować mogły około 115 mld zł strat bezpośrednich.

- Kompletne oszacowanie skutków zjawisk jest bardzo trudne, gdyż do analiz powinny zostać włączone również koszty trudne do wyceny tj. koszt przerwania ciągłości działania przedsiębiorstw czy też koszty utraconych możliwości. W praktyce często brakuje dokładnych szacunków strat pośrednich i podejmowane są próby ich oszacowania za przy wykorzystaniu narzutu na szkody bezpośrednie. Polskie źródła wskazują, że straty pośrednie stanowią 60% strat bezpośrednich. Przyjmując to założenie, można oszacować, że straty całkowite spowodowane naturalnymi zjawiskami ekstremalnymi wyniosły w latach 2001–2019 ponad 180 mld zł – wskazano.

Autorzy „Atlasu…” wskazują przy tym, że w  poprzedniej dekadzie Polska musiała zmierzyć się ze skutkami nadmiaru wody, natomiast obecnie problemem stają się straty spowodowane deficytem wody – badania wykazują, że obecnie sektorem, w którym zjawiska ekstremalne generują najwyższe straty finansowe jest rolnictwo.

1800 przedwczesnych zgonów

Zjawiska ekstremalne generują olbrzymie straty finansowe, stanowią ponadto ryzyko dla zdrowia i życia człowieka. - Statystyki zgromadzone w bazie Centrum Badań nad Epidemiologią Katastrof wskazują, że w Polsce, główną przyczyną zgonów z powodu zjawisk ekstremalnych były fale upałów, które spowodowały ponad 90% ofiar śmiertelnych. Z powodu oddziaływania zjawisk ekstremalnych od 2001 roku w Polsce straciło życie ponad 1800 osób. Szczególnie wysoką liczbę ofiar śmiertelnych spowodowały fale upałów w roku 2001, 2009 oraz 2012 – podaje IOŚ-PIB.

Czytaj też: Skutki zanieczyszczenia środowiska są większe niż mogłoby się wydawać

Adaptacja do zmian klimatu

Zdaniem autorów opracowania, jedną z możliwych odpowiedzi na zagrożenia związane z występowaniem ekstremalnych zjawisk jest ograniczenie ryzyka klęsk żywiołowych oraz adaptacja do zmian klimatu. - Kluczową rolę dla ograniczenia liczby ofiar śmiertelnych i poszkodowanych w wyniku wystąpienia zjawisk ekstremalnych pełni usprawnienie systemów monitorowania i ostrzegania mieszkańców przed zagrożeniami klimatycznymi, w tym informowanie o ryzyku zdrowotnym związanym z występowaniem fal upałów, czy nawet ryzyku epidemii chorób klimatozależnych – czytamy.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska