Ukraińsko-polsko-słowacka kontrola przewozu odpadów niebezpiecznych

Międzynarodowa współpraca najwyższych organów kontroli przybiera realny kształt szczególnie w postaci koordynowanych przedsięwzięć kontrolnych. Wspólny Raport⁽¹⁾ po takiej właśnie kontroli, dotyczącej „Transgranicznego przemieszczania odpadów niebezpiecznych w świetle przepisów Konwencji bazylejskiej”, podpisali w Rzeszowie Prezes Najwyższej Izby Kontroli Marian Banaś, Przewodniczący Izby Obrachunkowej Ukrainy Valeriy Patskan i Prezes słowackiego Najwyższego Urzędu Kontrolnego (NKU) Karol Mitrík.

Konwencja bazylejska z 1989 r., podpisana i ratyfikowana przez niemal wszystkie kraje świata (przez Polskę w 1992 r.), ma na celu ochronę ludzi i środowiska naturalnego przed niekorzystnymi skutkami oddziaływania odpadów niebezpiecznych, a więc i ograniczenie przepływu niebezpiecznych odpadów przez granice państw. Realizacja postanowień Konwencji jest niemożliwa m.in. bez skutecznej kontroli transferu takich odpadów. To właśnie stało się inspiracją do międzynarodowej kontroli.

Prowadzone równolegle przez polską Najwyższą Izbę Kontroli, słowacki Najwyższy Urząd Kontrolny (NKU) oraz ukraińską Izbę Obrachunkową (RP) czynności kontrolne doprowadziły do oceny, w której NOK-i mówią jednym głosem: „w krajach tych nadal brak właściwie funkcjonującego, skutecznego systemu kontroli transgranicznego przemieszczania odpadów niebezpiecznych”.

W trójstronnym Wspólnym Raporcie wskazano dwie główne przyczyny tego niepożądanego stanu rzeczy:

• kontrola odpadów na przejściach granicznych pomiędzy Ukrainą a Słowacją i Polską polegała głównie na sprawdzaniu, czy dysponenci pojazdów transportujących odpady posiadają stosowne dokumenty, a nie na fizycznej kontroli zgodności przewożonych odpadów z ich rodzajem i ilością, podanymi w tych dokumentach;
• stan wyposażenia służb na przejściach granicznych nie zapewniał identyfikacji przewożonych odpadów oraz dokładnego określania ich ilości.

Dlatego, by wdrożyć w optymalnym stopniu postanowienia Konwencji bazylejskiej, Najwyższe Organy Kontroli Ukrainy, Słowacji i Polski stwierdzają, że wobec dziurawego systemu kontroli transgranicznego przemieszczania odpadów niebezpiecznych należy w szczególności:

• dokonać niezbędnych zmian w przepisach prawa krajowego w celu sprecyzowania obowiązku kontroli odpadów, wraz z podaniem zakresu i sposobu przeprowadzania takiej kontroli oraz zasad współpracy odpowiedzialnych organów;
• zapewnić wyposażenie służb granicznych w sprzęt umożliwiający dokładne określanie ilości i rodzaju przemieszczanych odpadów.

NIK: przez 13 lat nie odnotowano poprawy

Temat przemieszczania niebezpiecznych odpadów przez granicę z Ukrainą i Słowacją NIK podejmowała już w 2007 roku. I już wówczas wyniki kontroli (Transgraniczne przemieszczanie odpadów pomiędzy Ukrainą, Słowacją i Polską w okresie 2004 r. - I półrocze 2007 r.) wskazywały, że Polska nie realizuje postanowień Konwencji bazylejskiej, ponieważ kontrola graniczna w tym obszarze jest nieskuteczna. Niestety, jak można się przekonać z opublikowanych jesienią ub.r. wyników kontroli „Transgraniczne przemieszczanie odpadów pomiędzy Ukrainą, Słowacją i Polską”, która to kontrola jest polską częścią podpisywanego w piątek Wspólnego Raportu – przez 13 lat nie odnotowano poprawy w tym względzie.

Kontrolerzy Izby stwierdzili bowiem, że szczegółowej kontroli poddano zaledwie 8 proc. transportów odpadów przewiezionych przez granicę z Ukrainą między styczniem 2015 r. a czerwcem 2019 r., zaś odprawy pozostałych polegały głównie na weryfikacji dokumentów przewozowych. Zdaniem NIK, w celu poprawienia skuteczności systemu kontroli na przejściach granicznych, a także jego uszczelnienia, niezbędne są działania Ministra Klimatu, Ministra Finansów oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Chodzi o doprecyzowanie krajowych przepisów w ustawie o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów oraz o wyposażenie przejść granicznych w niezbędny sprzęt.

Czytaj: Przemieszczanie odpadów z tworzyw sztucznych na nowych, surowszych zasadach od 1 stycznia 2021 r.

Źródło: NIK

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.