Jakiej mobilności oczekują mieszkańcy? Inteligentnej, czystej, taniej i łatwo dostępnej

Mobilnosć w smart city
© Solveig

- Zrównoważona mobilność miejska (ang. Sustainable Urban Mobility, SUM) jest jednym z najważniejszych tematów we wszystkich dużych projektach inteligentnych miast na całym świecie - czytamy na stronie Smart Cities Marketplace⁽¹⁾, zarządzanej przez unijną dyrekcję ds. energii. Jak podkreślono, mieszkańcy nowoczesnych miast oczekują łatwych, tanich, inteligentnych i czystych sposobów przemieszczania się, zarówno w obrębie miast, jak i między miastami.

Jakie technologie pomogą w spełnieniu tych oczekiwań? Z jakimi transportowymi wyzwaniami mierzą się współczesne miasta? Poszukujemy odpowiedzi.

Wyzwania: bezpieczeństwo i przystępność

Najważniejsze wyzwania w obszarze mobilności według analizy pt. „Smart Cities: Mobility ecosystems for a more sustainable future⁽²⁾” to: zatłoczenie, zrównoważony rozwój, przystępność transportu publicznego, bezpieczeństwo na drogach, niewystarczająca infrastruktura dla aktywnej mobilności. Przeglądając inne opracowania wśród wyzwań powiązanych z transportem przewija się także ochrona przed hałasem oraz zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń.

Czytaj: Smart city 4.0, czyli technologia dla zrównoważonego rozwoju

Autorzy raportu pt. „Innowacyjne miasta: życie, praca i mieszkanie jutra⁽³⁾” wskazują, że na wyzwania powinny odpowiadać polityki transportowe miast, obejmujące swoim zakresem publiczne i prywatne środki transportu oraz związaną z nimi infra­strukturę. - Jej głównym celem [polityki transportowej – przyp. red] jest tworze­nie szybszych, tańszych, dostępniejszych i lepszych dla środowiska metod przemieszczania się. W praktyce oznacza to ułatwienia w poruszaniu się pieszo i na rowerze, rozwój i promocję komunikacji publicznej oraz modyfikacje w ruchu sa­mochodowym – ograniczenia, ale też np. ulepszone systemy parkingowe i współ­dzielone pojazdy – wyjaśniają. W dokonujących się przemianach niebagatelną rolę odgrywają nowoczesne technologie. Za raportem możemy wymienić m.in.:

• Dynamiczny system informacji pasażerskiej, który w czasie rzeczywistym informuje np. o czasie przyjazdu pojazdów transportu publicznego, opóźnieniach i objazdach,
• Pojazdy autonomiczne,
• Inteligentne parkingi, na których dzięki działającym sensorom kierowcy otrzymują informacje o liczbie i lokalizacji wolnych miejsc,
• Inteligentne sterowanie ruchem, polegające na optymalizacji sygnalizacji świetlnej i ograniczeniu prędkości w zależności od sytuacji na drodze (pojazdy uprzywilejowane i/lub pojazdy komunikacji publicznej mają pierwszeństwo),
• Monitoring stanu pojazdów komunikacji publicznej, który pozwala na przeprowadzenie konserwacji z wyprzedzeniem, przed wystąpieniem awarii i zakłóceń,
• Platformy płatności mobilnych używane m.in. do zakupu biletów kolejowych i komunikacji miejskiej oraz dokonywania opłat za parkowanie za pomocą karty przypiętej do aplikacji w smartfonie.

Mobilność zrównoważona, czyli oparta na danych

Tego typu nowoczesne rozwiązania, wdrażane z myślą o ochronie środowiska i klimatu, wymagają dostępu do danych i ich analizy. W inteligentnej mobilności ważne będzie też oczywiście zadbanie o cyberbezpieczeństwo.

- Osiągnięcie celów w zakresie zmiany klimatu, poprawa jakości powietrza, zapewnienie płynnej mobilności intermodalnej, wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych w transporcie, zmiana mobilności z pojazdów silnikowych na rzecz wspólnego korzystania i transportu publicznego będą wymagały bardziej niż kiedykolwiek usług w zakresie mobilności opartych na danych – czytamy na stronie Smart Cities Marketplace. - Miasta i społeczności poszukują danych dotyczących mobilności w celu wykorzystania ich na potrzeby nowych usług, takich jak analiza oparta na sztucznej inteligencji, np. analiza przepływu ruchu, analiza ruchu w parkach lub zarządzanie ruchem uwzględniającym kwestie środowiskowe lub wizualizacja tych danych za pomocą cyfrowych bliźniaków – podano dalej.

W podobnym tonie wypowiadają się autorzy raportu „Innowacyjne miasta”, którzy wskazują, że aby osiągnąć cele redukcji emisji gazów cieplarnianych w sektorze transportu, „konieczne będą priorytetowe traktowanie optymalnego wykorzystania danych oraz wdrażanie automatyzacji i zintegrowanych rozwiązań mobilnych na dużą skalę”.

Mieć czy jechać? Era nowej mobilności

W koncepcji tzw. Nowej Mobilności ważniejsza od posiadania pojazdu jest możliwość przemieszczania się nim. Mieszkańcom ułatwiają to wdrażane rozwiązania smart.

- Zgodnie z definicją, Nowa Mobilność to usługi transportu umożliwiające przemieszczanie się przy użyciu współdzielonych pojazdów w zorganizowanym systemie informatycznym, stanowiące uzupełnienie tradycyjnego transportu zbiorowego oraz realizujące ideę zrównoważonej mobilności – mówi Klaudia Zagorzycka, New Mobility Expert i koordynator Komitetu Samorządowego Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych. Dla kontekstu ekspertka PSPA przywołuje statystyki, według których na koniec 2022 r. w Polsce dostępnych było 45 tys. współdzielonych środków transportu (w tym skuterów, rowerów i hulajnóg), z czego 85% było wariantami w pełni elektrycznymi.

Jak wyjaśnia Klaudia Zagorzycka, Nowej Mobilności nie należy postrzegać jako konkurencji dla transportu zbiorowego, ale raczej jako uzupełnienia oferty mobilności miejskiej. - Każdy mieszkaniec ma możliwość decyzji, jaki rodzaj transportu wybiera np.: najtańszy, najszybszy, najbardziej komfortowy czy zrównoważony – podkreśla. I przewiduje, że rewolucja w postrzeganiu mobilności nastąpi wraz z nadejściem platform MaaS (ang. Mobility–as–a–Service). - Jedna aplikacja posłuży jako informator o dostępnych opcjach przejazdowych, planer podróży, klucz dostępu do pojazdów, czy wreszcie rozliczymy za jej pomocą wszystkie podróże, w tym także te komunikacji zbiorowej. W konsekwencji wykorzystywanie samochodów prywatnych może znacząco się zmniejszyć – wyjaśnia.

Wśród korzyści nowej mobilności ekspertka PSPA wskazuje na finanse, ponieważ za usługi nowej mobilności płacimy wtedy, gdy z nich korzystamy. - Uwzględniając wszystkie koszty związane z pojazdem prywatnym – koszty paliwa, serwisu, obowiązkowe badania techniczne, ubezpieczenie – szybko okazać się może, że usługi carsharingu w końcowym rozrachunku mogą być zdecydowanie tańszą alternatywą przy zachowaniu dotychczasowego komfortu podróży – wymienia.

Przykładem miasta, które wdrożyło rozwiązania typu MaaS, są Helsinki. Jak podano w raporcie „Innowacyjne miasta”, działa tam platforma, która łączy wszystkie dostępne środki transportu publicznego i prywatnego w jednej aplikacji oraz oblicza najlepszy sposób dotarcia do celu.

Przyszłość dostaw opierać się będzie na współdzieleniu i dostępie do danych

- Istotne jest również za­interesowanie logistyką, tak by usprawnić proces dostarczania dostaw i przesyłek do końcowych konsumentów – zauważają autorzy raportu „Innowacyjne miasta”.

Wątek wyzwań w obszarze mobilności związanych z transportem towarów porusza w rozmowie z Teraz Środowisko także Aleksander Szałański, manager projektów i doradca z Fundacji Promocji Pojazdów Elektrycznych. Wspomniana wcześniej ogromna rola analizy i wykorzystania danych odnosi się także do przewożenia ładunków w miastach. - W tym przypadku rozwój nowych technologii nie zawsze jest sprzymierzeńcem. Rosnąca w olbrzymim tempie popularność zakupów przez internet powoduje, że na całym świecie ulice miast opanowują samochody dostawcze. Jeśli nie zmienimy swoich nawyków konsumpcyjnych, paczek, pojazdów i kurierów będzie wokół nas coraz więcej. By jednak proponować przemyślane rozwiązania, miasta powinny zbierać dane i dokładnie analizować strukturę przewozów ładunków – mówi Szałański. Dodaje, że w Polsce obecnie żadne miasto tego nie robi.

- Aby zoptymalizować dostawy, Europa będzie zmierzać w kierunku otwartości danych, w tym także pochodzących z firm kurierskich. Jest tak, ponieważ poza elektryfikacją, prawdziwą przyszłością dostaw jest logistyka współdzielona („shared logistics”) i docelowo fizyczny internet – uważa ekspert FPPE. Współdzielone mogą być magazyny, przestrzeń załadowczą, pojazdy, paczkomaty itp. - Dotyczy to każdego z etapów dostawy. Fizyczny internet opiera się na założeniu otwartych, dostępnych i połączonych ze sobą sieci i tras przesyłowych, w których centra logistyczne i przeładunkowe działają jak serwery. Fizyczny internet używa tej infrastruktury, którą mamy dziś (drogi, magazyny, porty, trasy kolejowe, parkingi, centra przeładunkowe itp.), ale w o wiele bardziej zoptymalizowany sposób. Po wysłaniu towaru w czasie rzeczywistym podejmowane są decyzje (docelowo dzięki dedykowanym algorytmom) o optymalnej trasie i środkach transportu. Nasza paczka może być więc dostarczona przez kilku różnych przewoźników, z których każdy zrealizuje fragment trasy – wyjaśnia.

- Ekspertki i eksperci pracujący nad rozwojem fizycznego internetu wierzą, że w pełni autonomiczne sieci będą mogły funkcjonować ok. roku 2040 – konkluduje Szałański.

Dominika Adamska
Sekretarz redakcji, geograf

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.