Najwyższa Izba Kontroli (NIK) negatywnie oceniła rekultywację i zagospodarowanie byłego wyrobiska Piaseczno po kopalni siarki w województwie świętokrzyskim. Pomimo wydania na ten cel w latach 2010-2016 blisko 48 mln zł oraz trzykrotnego przedłużania terminu zakończenia prac, wciąż nie usunięto skutków działalności górniczej oraz nie przywrócono możliwości korzystania z pokopalnianych terenów. Było to spowodowane sporami kompetencyjnymi i ciągiem błędnych decyzji. Do czasu zakończenia kontroli NIK, nie podjęto decyzji o przedłużeniu realizacji programu likwidacji kopalni siarki, jego modyfikacji lub opracowaniu nowego. Izba zwraca uwagę na konieczność opracowania ostatecznej koncepcji zagospodarowania i dokończenia pełnej rekultywacji wyrobiska Piaseczno, aby nie doszło do kolejnej katastrofy osuwiskowej.
Wieloletnia działalność kopalń siarki w okolicach Tarnobrzega spowodowała ogromne zmiany w środowisku przyrodniczym. Skutkiem odkrywkowej eksploatacji było powstanie dwóch wyrobisk - większego (460 ha) po prawej stronie Wisły - Machów oraz mniejszego (160 ha), po lewej stronie rzeki - Piaseczno.Problem nie tylko w Polsce
Rekultywacja zamkniętych kopalń to w wielu przypadkach bardzo skomplikowane przedsięwzięcia. Borykają się z nimi także w Niemczech, na terenach byłej NRD. Po ok. 25 latach kosztownej rekultywacji, prowadzonej przez finansowane z budżetu państwa, specjalnie powołane w tym celu przedsiębiorstwo LMBV, zagospodarowywanie wielu byłych kopalni wciąż nie zostało jeszcze zakończone. Jak wskazują eksperci, pomimo wypełnienia wyrobisk wodą, ok. 20 tys. ha jest w Niemczech trwale wyłączone z użytkowania.
Zbiornik nie będzie mógł być bezpiecznie użytkowany
Według założeń, zarówno wyrobisko Machów, jak i Piaseczno miały być przywrócone do użytku jako tereny wodno - rekreacyjne. Wyrobisko Machów zostało bez większych problemów zrekultywowane poprzez utworzenie rekreacyjnego zbiornika wodnego - Jeziora Tarnobrzeskiego. Natomiast przy zagospodarowywaniu wyrobiska Piaseczno już na samym początku popełniono kilka błędów. Zatwierdzając w 2008 r. program przyjęto wodno-rekreacyjny kierunek rekultywacji, bez analizy zmian, w tym dotyczących tego, jakie wywoła powstanie dużego zbiornika w bliskiej odległości Jeziora Tarnobrzeskiego. Zdaniem NIK kierunek ten nie był optymalny, gdyż w trakcie prac ujawniło się wiele zagrożeń, które powodują, że zbiornik nie będzie mógł być bezpiecznie użytkowany rekreacyjnie. Tymczasem starosta sandomierski, który podjął decyzję o takim kierunku rekultywacji, nie nadzorował już jej wykonania.
Ponadto, zdaniem ekspertów poproszonych przez NIK o opinię, błędem było odstąpienie od powiązanej (skojarzonej) rekultywacji wyrobisk Machów i Piaseczno. Zakończenie zagospodarowania Machowa utrudniło prace przy drugim wyrobisku, ze względu na istnienie rozległych pośrednich połączeń hydrologicznych pomiędzy nimi.
Zatwierdzony w 2008 r. program likwidacji wyrobiska Piaseczno pierwotnie miał być zrealizowany do końca 2013 r. Termin ten przesunięto na koniec 2015 r., a następnie na koniec 2016 r. Jednak w tym czasie także nie udało się go zrealizować.
Uwagi i wnioski
Zdaniem NIK występujące problemy, objawiające się w postaci katastrofy osuwiskowej, niekorzystne właściwości fizyko-chemiczne wody czy wyniki badań geotechnicznych wskazujące na chwiejne warunki równowagi zboczy zbiornika, powinny być impulsem do zmiany projektu rekultywacji i jego dostosowania do istniejących uwarunkowań naturalnych.
W związku z wynikami kontroli, NIK sformułowała do Ministra Energii wnioski o:
- zweryfikowanie, we współpracy z właściwymi organami, przyjętych celów rekultywacji wyrobiska Piaseczno oraz opracowanie optymalnego programu rekultywacji tych terenów wraz z zapewnieniem odpowiedniego finansowania. Skala problemów wskazuje, że to Skarb Państwa powinien zainicjować prace nad opracowaniem takiego programu. W jego opracowaniu obok Ministra Energii, powinny wziąć udział wszystkie zainteresowane podmioty.
- podjęcie działań w celu odzyskania przez Skarb Państwa nadzoru właścicielskiego nad Kopalnią, w takim zakresie, w jakim zobowiązana jest ona do rekultywacji wyrobiska Piaseczno. Prawidłowemu przebiegowi rekultywacji wyrobiska nie służy fakt, iż podmiot prowadzący rekultywację należy do jednostki samorządu terytorialnego niezainteresowanej zagospodarowaniem terenów tego wyrobiska oraz wykonaniem systemu melioracyjno-drenażowego na terenach innych gmin.
Źródło: NIK
