Budownictwo zrównoważone w Polsce – czym jest i jakie standardy musi spełniać

Dorota Bartosz
Dyrektor techniczna ds. budownictwa zrównoważonego w Polskim Stowarzyszeniu Budownictwa Ekologicznego (PLGBC)

Teraz Środowisko: Jakie standardy zapotrzebowania na energię do ogrzania domów obowiązują w przepisach prawa? Czy ich spełnienie jest trudnym zadaniem dla inwestorów?

Dorota Bartosz: Obowiązujące obecnie wymagania zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, tzw. WT2021, wymagają budowy tzw. budynków niemal zeroenergetycznych (nZEB), Oznacza to, że zużycie energii pierwotnej w nowo projektowanych budynkach (na cele ogrzewania, wentylacji, chłodzenia, przygotowania ciepłej wody użytkowej, oraz w niektórych przypadkach oświetlenia) nie może przekroczyć zapisanych we wspomnianym dokumencie wartości. Przykładowo jeśli mówimy o budynkach mieszkalnych, to są to wartości wskaźnika EP wynoszące 65 i 70 kWh/m²rok odpowiednio dla budynków wielorodzinnych i jednorodzinnych. Trzeba przyznać, że spełnienie tych wymagań nie jest łatwe, a projektowane budynki muszą uwzględniać wykorzystanie odnawialnych źródeł, zastosowanie odzysku ciepła z powietrza wentylacyjnego czy też pomp ciepła na cele grzewcze lub przynajmniej przygotowania ciepłej wody użytkowej. Natomiast standard budynku pasywnego jest jeszcze wyżej postawioną poprzeczką w kontekście efektywności energetycznej budynku.

TŚ: Czym zatem się różni dom pasywny od domu energooszczędnego?

DB: Pojęcia te są obecnie bardzo często mylnie rozumiane, a bałagan w nomenklaturze powoduje, że terminy te używane są zamiennie. Budynek pasywny jest energooszczędny, ale energooszczędny nie zawsze jest pasywny. Jeśli mówimy o nowym budownictwie, to odnosząc się do standardu nZEB i standardu pasywnego, różnica między nimi jest znaczna. Przede wszystkim obecny standard pasywny obowiązkowo wymaga udziału odnawialnych źródeł energii, zastosowania systemu wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła czy też wysokiej szczelności powietrznej budynku (n₅₀ < 0,6 wymiany na godzinę). W przypadku standardu nZEB i pozostałych wytycznych zawartych w polskich przepisach, działania te nie są obowiązkowe. Dodatkowo w domach pasywnych spełnić należy szereg innych wymagań, takich jak wyższy poziom izolacyjności przegród, okien czy też mostków cieplnych. Dla przykładu, współczynnik przenikania ciepła ścian zewnętrznych w budynku wg wymagań krajowych nie może być wyższy niż 0,20 W/(m²·K), a dla budownictwa pasywnego (w naszym klimacie) nie wyższy niż 0,12 W/(m²·K). Dodatkowo wszystkie wspomniane działania muszą być potwierdzone, nie tylko odpowiednimi analizami obliczeniowymi, ale także badaniami termograficznymi i testami szczelności powietrznej budynku. Warto podkreślić, że w budynku pasywnym przy jego optymalnym projektowaniu, kładzie się nacisk na bardzo efektywne wykorzystanie pasywnych zysków ciepła, zarówno tych słonecznych, jak i tych wynikających ze sposobu wykorzystania pomieszczeń. Warto przy tym zaznaczyć, że czynnikiem warunkującym budowę prawdziwie pasywnego domu, jest przemyślany projekt, który uwzględnia niezbędne rozwiązania konstrukcyjne, materiałowe i technologiczne. Błędy popełnione na tym etapie mogą przekreślić osiągnięcie oczekiwanych efektów energetycznych.

Moim zdaniem wymagania, jakie stawia standard budownictwa pasywnego, należy naśladować i wdrażać, nawet jeśli będą to tylko wybrane działania podnoszące efektywność energetyczną budynku. I tak już się dzieje - świadczą o tym nowe przepisy zawarte w warunkach technicznych, czyli standard nZEB dla nowych budynków. Niezależnie od standardów, albo właśnie wychodząc im naprzeciw, nowe projektowane budynki powinny charakteryzować się jak najmniejszymi stratami ciepła, wtedy łatwiej zaprojektować odpowiednie rozwiązania instalacyjne oraz dobrać nośniki energii, z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii.

TŚ: Jak wygląda budownictwo pasywne w Polsce na tle pozostałych państw europejskich?

DB: Odnoszę wrażenie, że standard budownictwa pasywnego nie spopularyzował się w Polsce w takim samym stopniu jak w pozostałych częściach Europy. Głównie jest to podyktowane wyższymi kosztami budowy, a także małą dostępnością odpowiednio wykwalikowanych firm wykonawczych. W chwili obecnej jedynie bardzo świadomy inwestor decyduje się na realizacje inwestycji w standardzie pasywnym. Nie oznacza to jednak, że zrównoważone budownictwo w Polsce nie istnieje. Warto podkreślić, że budownictwo zrównoważone to nie tylko efektywność energetyczna. Budynek zrównoważony, to obiekt oszczędny, komfortowy i stworzony z poszanowaniem środowiska naturalnego, czyli zdecydowanie szerszy zakres oceny standardu budynku. O popularności budynków zrównoważonych mówią przyznawane międzynarodowe certyfikaty wielokryterialne np. BREEAM, LEED i WELL, których liczba każdego roku wzrasta. Liderem w tym zakresie są jednak nieruchomości biurowe, handlowe i magazynowe. Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego (PLGBC) prowadzi bazę wszystkich budynków certyfikowanych w Polsce i co roku publikuje raport obrazujący zmiany na tym rynku. Parametrem, który najlepiej przedstawia obraz zrównoważonego, certyfikowanego budownictwa w Polsce, jest powierzchnia użytkowa certyfikowanych budynków. Obecnie (dane z kwietnia 2021 r.) przekroczyła ona już 23 mln m², co daje 35-procentowy wzrost w ciągu roku.

TŚ: Wspomniane systemy certyfikacji przeważnie mają zastosowanie w przypadku nieruchomości biurowych czy handlowych. PLGBC opracowało podobny system certyfikacji dla budownictwa mieszkaniowego. Na czym polega proces certyfikacji?

DB: Opracowany przez PLGBC certyfikat ZIELONY DOM, podobnie jak inne systemy certyfikacji wielokryterialnej, stanowi ocenę inwestycji nie tylko pod kątem zapotrzebowania na energię danego budynku, ale również z uwzględnieniem pozostałych elementów budownictwa zrównoważonego. W ramach opracowanego przez nas certyfikatu ZIELONY DOM wyodrębniono 6 obszarów, w ramach których skupiono kilkadziesiąt różnych kryteriów, oceniających nie tylko budynek, ale także teren inwestycji oraz proces budowy. Kryteria te punktowane są w zależności od tego, czy dana inwestycja obejmuje ich realizację, czy też nie. Wśród kluczowych obszarów znajduje się ocena zarządzania inwestycją, miejsca i lokalizacji inwestycji, wykorzystanych materiałów i zasobów, ocena zdrowia i komfortu użytkownika, gospodarowania wodą oraz optymalizacji zużycia energii. W ramach tych obszarów poza szeroko już dzisiaj analizowaną efektywnością energetyczną, punkty można uzyskać za przeprowadzanie badań termograficznych budynku, testy szczelności powietrznej, odpowiednie zagospodarowanie odpadów budowlanych, wykorzystanie ekologicznych materiałów do budowy oraz zapewnienie odpowiedniego komfortu mieszkańcom. W ocenie uwzględniono również wykorzystanie wody deszczowej oraz stworzenie przyjaznego otoczenia na terenie inwestycji przez wykorzystanie bioróżnorodności i szeregu udogodnień dla mieszkańców. Certyfikat uzyskać można na jednym z czterech poziomów, gdzie minimalna ilość punktów, jaką trzeba zgromadzić, to 35 proc., a najwyższy poziom certyfikacji przyznawany jest po uzyskaniu minimum 80 proc. wszystkich możliwych do uzyskania punktów. Po więcej szczegółów zapraszam na naszą stronę⁽¹⁾.

Uważam, że to narzędzie poprzez swoją miarę oceny, pozwoli na wyróżnienie tych inwestycji mieszkaniowych, które faktycznie realizują idę budownictwa zrównoważonego, nie zapominając oczywiście o efektywności energetycznej budynku.

Rozmawiała Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska