Reforma planowania przestrzennego a ustawa odległościowa. Co mówi prawo?

© Majkol

Liczący 268 stron raport „Energetyka wiatrowa w Polsce⁽¹⁾”, będący jedenastą edycją cyklicznego raportu podsumowującego stan branży, zaprezentowano 4 czerwca br. podczas konferencji Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej (PSEW) w Świnoujściu. – Raport podsumowuje najciekawsze informacje na temat tego, co wydarzyło się w ubiegłym roku i tego co za chwilę wydarzy się w energetyce wiatrowej – powiedział prezes PSEW Janusz Gajowiecki, przedstawiając przy tym pozostałe podmioty odpowiedzialne za opracowanie analizy – firmy DWF, BakerTilly i TPA. Raport wychodzi od fundamentalnego wniosku na temat roli energii z wiatru jako „jednego z kluczowych filarów polskiego miksu energetycznego”. W swoim lądowym wydaniu ma ona szansę wyprzedzić w 2024 r. węgiel brunatny, stając się drugim największym źródłem w miksie wytwórczym energii elektrycznej. Publikacja omawia obie gałęzie energetyki wiatrowej – morską i lądową. Bierze przy tym pod uwagę uwarunkowania prawne i biznesowe, a także, w ramach dodatku specjalnego, kondycję oraz potrzeby przemysłu wiatrowego wraz ze stanem i potencjałem łańcuchów dostaw. Część dotycząca uwarunkowań prawnych lądowej energetyki wiatrowej porusza m.in. kwestię planowania i zagospodarowania przestrzennego, które wskutek zeszłorocznych zmian legislacyjnych oczekują na poważne zmiany.

Czytaj też: Zielony wzrost czy reset w relacjach z przyrodą? O wietrze, klimacie i rozwoju na konferencji PSEW

Specjalny rodzaj planów miejscowych

Mowa oczywiście o reformie całego systemu - ustawie z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw, wprowadzającej nieobecne dotąd narzędzia planistyczne z planem ogólnym gminy na czele. Obligatoryjne plany będą nadrzędne wobec miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (MPZP), służąc również jako podstawa wydawania decyzji o warunkach zabudowy. Obecne studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego zachowają moc do wejścia w życie planów ogólnych, ale nie dłużej niż do końca 2025 r. Specjalnym rodzajem MPZP, który wprowadza nowelizacja, są zintegrowane plany inwestycyjne (ZPI) uchwalane przez gminę przy współpracy z danym inwestorem. - Wskazuje się, że nadanie ZPI rangi MPZP zwiększy udział mieszkańców w postępowaniu i uporządkuje zasady lokalizacji inwestycji, wprowadzając warunek zgodności z planem ogólnym, jak przy każdym MPZP – czytamy w raporcie.

Czytaj też: Jak wyjść z labiryntu reformy planowania przestrzennego?

Farmy tylko przy MPZP

Od przyjęcia ustawy z 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (tzw. ustawy odległościowej) inwestycje w lądowe elektrownie wiatrowe o mocy przekraczającej moc mikroinstalacji mogą powstawać tylko pod warunkiem dopuszczenia ich w MPZP. Zasada ta została podtrzymana w nowelizacji ustawy odległościowej z 9 marca 2023 r., która pozwoliła gminom określać odległość zabudowań od elektrowni wiatrowej z uwzględnieniem bezwzględnej odległości minimalnej 700 m (przy równoczesnych wymogach nt. odległości od sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć i zakazie inwestycji w parkach narodowych, rezerwatach przyrody czy parkach krajobrazowych). Plany, wskazuje znowelizowana w ubiegłym roku ustawa, mają określać maksymalną całkowitą wysokość elektrowni, maksymalną średnicę wirnika z łopatami i maksymalną liczbę elektrowni.

- Dokonanie wyboru lokalizacji farmy wiatrowej wymaga zatem szczegółowej weryfikacji sytuacji planistycznej na danym obszarze, tj. czy na obszarze takim obowiązuje MPZP, a w przypadku odpowiedzi pozytywnej – czy obowiązujący MPZP dopuszcza lokalizację planowanej inwestycji – dodają autorzy raportu. Informacje o uchwaleniu lub zmianie MPZP dopuszczających elektrownie wiatrowe muszą być ogłaszane publicznie, obowiązkowe są też konsultacje społeczne (z co najmniej jednym otwartym spotkaniem bezpośrednim i co najmniej jednym prowadzonym zdalnie). Zapisy planów to podstawa wydawania takich kluczowych dla inwestycji w farmy wiatrowe decyzji jak decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach i pozwolenie na budowę. Eksperci wymieniają – swoim zakresem MPZP powinny obejmować wszystkie elementy infrastruktury farmy,a naruszenie trybu sporządzania studium, planu ogólnego lub MPZP powoduje ich całkowitą lub częściową nieważność, którą w określonych warunkach (w ciągu 30 dni od doręczenia uchwały o przyjęciu lub zmianie planu) może stwierdzić też wojewoda lub sąd administracyjny po zaskarżeniu „każdego, którego interes prawny został naruszony poprzez uchwalenie MPZP”. Nieważnością skutkować może też brak ogłoszenia informacji o sporządzaniu planu i uniemożliwienie miejscowej społeczności włączenia się w konsultacje. O opiniowaniu projektów mają być również zawiadamiani mieszkańcy pobliskich gmin, a obowiązek uzyskania opinii obejmuje również władze tych gmin.

Co z ZPI?

Szczegółowe przepisy jakie ustawa odległościowa nakłada na uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego rodzą prawną niejasność co do możliwości realizowania inwestycji wiatrowych w ramach ZPI. Przypomnijmy; zintegrowane plany inwestycyjne jako nowe narzędzie planistyczne wprowadzone ustawą z 7 lipca 2023 r. to „specjalnego rodzaju MPZP” powstający przy współpracy gminy i inwestora. Autorzy raportu PSEW stwierdzają, że obecnie „nie jest pewne” czy ZPI będą mogły być przyjmowane dla inwestycji wiatrowych, ponieważ, mimo braku formalnych przeszkód ze strony ustawodawcy, „nieokreślona pozostaje relacja pomiędzy procedurą uchwalania ZPI uregulowaną w UPZP (ustawie z 7 lipca 2023 r. – przyp. red.) a szczególną procedurą uchwalania planu miejscowego dla elektrowni wiatrowych uregulowaną w ustawie odległościowej”. Przeprowadzenie procedury ZPI dla procedur wiatrowych, według autorów, może budzić liczne wątpliwości. Osobną kwestią jest możliwość uzyskania decyzji o inwestycji celu publicznego dla innych niż elektrownie wiatrowe elementów infrastruktury farmy. Decyzję tę można uzyskać o ile te elementy znajdują się w gminach, które nie posiadają MPZP. Ustawa z 7 lipca 2023 r. mówi, że wydanie takiej decyzji jest możliwe tylko pod warunkiem jej zgodności z planem ogólnym.

Szymon Majewski
Dziennikarz

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.