© William W. Potter
9 marca br. Komisja Europejska zatwierdziła zmiany w rozporządzeniu w sprawie wyłączeń blokowych GBER. Maja one na celu uprościć, a tym samym ułatwić udzielanie pomocy publicznej inwestycjom z zakresu transformacji energetycznej i cyfrowej. Zmiany są kluczowe ze względu na przyjęty plan przemysłowy Zielonego Ładu. Nowe zapisy rozporządzenia mają obowiązywać do końca 2026 r.
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 108 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej kraje członkowskie muszą za każdym razem informować KE o wszelkiej pomocy ze strony państwa i mogą wdrażać ją dopiero po jej zatwierdzeniu przez Komisję.
- Choć prawo UE wprowadza generalny zakaz przyznawania pomocy publicznej, to w określonych przypadkach może być ona uznana za dopuszczalną. Oceny takiej dokonuje KE po uprzednim jej zgłoszeniu (notyfikacji), a państwo członkowskie ma obowiązek wstrzymać się z przyznaniem wsparcia do czasu zatwierdzenia przez Komisję - chyba że zastosowanie znajdzie jeden z wyjątków od obowiązku notyfikacji. Należy do nich rozporządzenie GBER, które przewiduje warunki, po spełnieniu których państwa członkowskie mogą przyznawać pomoc publiczną w określonych obszarach bez obowiązku uprzedniego zgłoszenia Komisji. Tym samym rozporządzenie to odgrywa kluczową rolę z perspektywy efektywnego przyznawania pomocy publicznej, gdyż umożliwia państwom członkowskim udzielanie wsparcia bez konieczności inicjowania – nierzadko skomplikowanej i wielomiesięcznej – procedury zgłoszenia do Komisji – wyjaśnia w komentarzu dla Teraz-Środowisko.pl dr Magdalena Porzeżyńska, radca prawny partner w Kancelarii Brysiewicz, Bokina, Sakławski i Wspólnicy.
Zmiany w rozporządzeniu przedstawione w marcu zakładają, że kraje pod pewnymi warunkami mogą udzielać pomoc publicznej bez wcześniejszego zgłoszenia zamiaru i uzyskania akceptacji po stronie Komisji Europejskiej. Rządzący kreując systemy wsparcia mogą je wdrożyć i od razu poinformować o fakcie Komisję ex post.
- Nowe zasady ułatwią opracowywanie i wprowadzanie środków promujących innowacje, konkurencyjność i zrównoważony rozwój, a jednocześnie będą chronić równe warunki działania na jednolitym rynku – przekonywała Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca wykonawcza odpowiedzialna za politykę konkurencji.
Wsparcie wdrażania zrównoważonych technologii – nowe kategorie i progi pomocy
Jak informuje KE, swobodne kreowanie pomocy publicznej obejmie projekty związane z ochroną środowiska oraz energetyką. Tu wymienia w szczególności inwestycje w OZE, projekty dekarbonizacji, ekologiczną mobilność, bioróżnorodność, zielony wodór oraz efektywność energetyczną. Systemy wsparcia można kreować także wobec projektów, których właściciele uczestniczą w projektach wspólnego zainteresowania (IPCEI).
- Choć rozporządzenie to podlegało już kilkukrotnym modyfikacjom na przestrzeni lat, ostatnia nowelizacja przewiduje najdalej idące dotąd zmiany z perspektywy przyznawania pomocy publicznej w obszarze energetyki i ochrony środowiska. Tak szeroko zakrojona ingerencja jest związana przede wszystkim z koniecznością dostosowania rozporządzenia do przyjętych w ubiegłym roku nowych wytycznych Komisji na ochronę klimatu i środowiska oraz cele związane z energią (CEEAG), które wprowadzają rozwiązania mające wspierać państwa członkowskie w osiągnięciu założeń i celów Europejskiego Zielonego Ładu – wyjaśnia Porzeżyńska.
Dalej wskazuje, że w rezultacie nowelizacja wprowadza nowe kategorie pomocy np. w zakresie zakupu oraz doposażenia ekologicznie czystych lub zeroemisyjnych pojazdów. Zmiany rozszerzają zakres już istniejących kategorii wsparcia, ułatwiając m.in. rozwój inwestycji w wodór odnawialny, finansowanie projektów wspierających dekarbonizację (w tym technologie służące wychwytywaniu, składowaniu i utylizacji dwutlenku węgla) czy wspieranie przedsięwzięć nakierowanych na zwiększenie efektywności energetycznej.
- Istotne zmiany reguł przyznawania pomocy widoczne są również w obszarze promowania odnawialnych źródeł energii, gdzie m.in. wprowadzano dedykowane reguły wsparcia dla społeczności energetycznych, co powinno sprzyjać rozwojowi energetyki obywatelskiej zgodnie z założeniami tzw. dyrektywy RED II – dodaje.
Dr Magdalena Porzeżyńska podkreśla ponadto, że do kluczowych zmian z perspektywy przyznawania wsparcia w sektorze energetyki, należy zaliczyć również znaczące podniesienie progów pomocy, których przekroczenie wiąże się z obowiązkiem zgłoszenia wsparcia KE.
- Tytułem przykładu w przypadku pomocy operacyjnej na produkcję energii elektrycznej z OZE oraz energii z OZE w instalacjach działających na małą skalę, próg zwiększono dwukrotnie - z 15 mln euro do 30 mln euro na przedsiębiorstwo i projekt, a w przypadku przyznawania pomocy w drodze procedury przetargowej - z 150 mln euro do 300 mln euro rocznie z uwzględnieniem połączonego budżetu wszystkich programów, podobnie jak w zakresie pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę ładowania lub tankowania dla pojazdów bezemisyjnych lub niskoemisyjnych w energię elektryczną lub wodór odnawialny. Istotny wzrost odnotowano choćby w odniesieniu do pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę energetyczną - z 50 mln euro do 70 mln euro – wyjaśnia.
Dobry krok, ale metodologia nie uległa zmianie
Czy zmiana rozporządzenia GBER przełoży się realnie na przyspieszenie inwestycji? Dr Porzeżyńska wyjaśnia, że choć „niewątpliwie wprowadzone zmiany sprzyjają zielonej transformacji, trudno w tym momencie przesądzić, na ile realnie przyczynią się one do przyspieszenia procesu finansowania inwestycji, jak z góry zakłada sama KE”.
- Ze wstępnej lektury znowelizowanego rozporządzenia wynika bowiem, że dotychczasowa metodologia jego stosowania zasadniczo nie uległa zmianie. Obecnie ponad 90% wszystkich nowych środków pomocowych jest przyznawanych przez państwa członkowskie na podstawie rozporządzenia. Można jednak zakładać, że ten udział jeszcze wzrośnie, dzięki umożliwieniu państwom członkowskim przyznawania wsparcia bez obowiązku notyfikacji w szerszym zakresie zarówno jeśli chodzi o rodzaj jak i skalę projektów – konkluduje.
Patrycja RapackaRedaktor
